Γολοντομόρ: Οι Ουκρανοί τίμησαν τα αμέτρητα θύματα του λιμού του 1932-33

Η Ουκρανία τίμησε την επίσημη Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Γολοντομόρ, η οποία μνημονεύει τα εκατομμύρια που πέθαναν από την πείνα κάτω από τον σοβιετικό δικτάτορα Ιωσήφ Στάλιν. Στο Κίεβο, ο Πρόεδρος Πέτρο Πόροσνενκο και εκατοντάδες άλλοι άνθρωποι ανάψαν κεριά μπροστά από το μνημείο που τιμούσε τα θύματα του λιμού. "Σήμερα γιορτάζουμε την 85η επέτειο του Γολοντομόρ, ίσως τη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία της Ουκρανίας και μια από τις πιο τρομερές τραγωδίες στην ανθρώπινη ιστορία του περασμένου αιώνα", έγραψε ο Πρόεδρος σε ένα μήνυμα στο Twitter.

Ο λιμός που χτύπησε την Ουκρανία στα τέλη του 1932 και το 1993 ήταν μία από τις πιο μαζικές καταστροφές στην ευρωπαϊκή ιστορία. Για την ίδια την Ουκρανία, το Γολοντομόρ, που στην κυριολεξία σημαίνει «εξολόθρευση από την πείνα», θεωρείται εφάμιλλη του Ολοκαυτώματος, μια γιγαντιαία επιχείρηση δολοφονίας εκατομμυρίων ανθρώπων.

Οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν πως ο λιμός της Ουκρανίας ήταν συνέπεια της οικονομικής πολιτικής που ακολούθησε η Σοβιετική Ένωση υπό την ηγεσία του Στάλιν και ειδικότερα του προγράμματος κολεκτιβοποίησης που εφαρμόστηκε. Χωρίς να έχει επίσημα αναγνωριστεί, συχνά σε κρατικά έγγραφα των ΗΠΑ αναφέρεται ως γενοκτονία και υποστηρίζεται πως ήταν απόρροια πολιτικού σχεδίου. Στις 28 Νοεμβρίου 2006, αναγνωρίστηκε επίσημα από το ουκρανικό κοινοβούλιο ως γενοκτονία και ορίστηκε ως ημέρα μνήμης η 25η Νοεμβρίου. Αρκετές ακόμα χώρες έχουν επισήμως αναγνωρίσει το λιμό της Ουκρανίας ως γενοκτονία.

Αντίθετα υπάρχουν ορισμένοι ακαδημαϊκοί που θεωρούν ότι δεν ήταν υποκινούμενη γενοκτονία, ενώ υπάρχει αναφορά στην έντονη πολιτικοποίηση του θέματος βάσει της σύγχρονης αντιπαλότητας με τη Ρωσία.

Η διετία 1932 - 1933 ονομάστηκε από τη Σοβιετική Ένωση ως "Αγροτική Μεταρρύθμιση". Το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης, που τότε είχε το όνομα Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (Μπολσεβίκων), σε συνεργασία με τη διοίκηση της Ουκρανικής ΣΣΔ, με το πρόσχημα της κολεκτιβοποίησης, διέταξε να κατασχεθούν πρώτα όλα τα σιτηρά προϊόντα από τους αγρούς και τις αποθήκες και στη συνέχεια όλα τα μη σιτηρά προϊόντα και τα ζώα. Επιπλέον, απαγορεύτηκε η μετακίνηση του αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 1932 εφαρμόστηκε ο νόμος του Στάλιν σχετικά με τα 5 κότσαλα καλαμπόκι. Τιμωρούνταν με θάνατο όσοι έπαιρναν έστω και μια χούφτα καλαμπόκι. Με τον νόμο αυτό 6000 εκτελέστηκαν και εκατοντάδες φυλακίσθηκαν.

Σε ό,τι αφορά τα θύματα του λιμού, με βάση τα πραγματικά στοιχεία, ήταν γύρω στα 7 εκατομμύρια.

Η επίσημη αναφορά του λιμού έγινε για πρώτη φορά στις 25 Δεκεμβρίου του 1987, από τον Πρώτο Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚ Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Στσερμπίτσκι, ο οποίος απέδωσε την τραγωδία στην ξηρασία. Ένα χρόνο αργότερα, στην 19η σύνοδο του ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης, και αφού είχε προηγηθεί η λεγόμενη "αποσταλινοποίηση", ο πολιτικός και διανοούμενος Μπόρις Ολέινικ δήλωσε: "Και αφού στη Δημοκρατία μας οι διώξεις ξεκίνησαν πολύ πριν το 1937, θα πρέπει να διαπιστώσουμε τα αίτια της πείνας του 1933, η οποία αφαίρεσε τις ζωές από εκατομμύρια Ουκρανούς. Να κατονομάσουμε εκείνους που ευθύνονται για την τραγωδία".



Οι υπαίτιοι βέβαια δεν κατονομάστηκαν ούτε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, επειδή η Ρωσία, η οποία ανέλαβε τα ηνία της "αυτοκρατορίας", αρνήθηκε να αποδεχθεί το γεγονός φοβούμενη πιθανές συνέπειες. Το 2003, ο Ρώσος πρέσβης στην Ουκρανία Βίκτορ Τσέρνομιρντιν, σύμφωνα με το Interfax, απέρριψε μια απολογία δηλώνοντας: "Δεν πρόκειται να απολογηθούμε... Δεν υπάρχει κανένας λόγος για να απολογηθούμε".

Περισσότεροι ιστορικοί διαφωνούν στην σκοπιμότητα του λιμού, παρά στην ύπαρξή του ή στον αριθμό των νεκρών. Ο Ρομάν Σέρμπιν, καθηγητής Ιστορίας και ειδικός για θέματα ουκρανικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ στο Μόντρεαλ, μιλώντας στο BBC εκφράζει την άποψη ότι ο καταλογισμός της γενοκτονίας έχει αποδεχθεί επιπόλαιος, διότι η πείνα συχνά θεωρήθηκε ότι στόχευε μια κοινωνική ομάδα (τους αγρότες) παρά μια εθνική ομάδα. Εντούτοις, ως ένα ισχυρό επιχείρημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί το γεγονός ότι κλείνοντας τα σύνορα οι Ουκρανοί δεν μπορούσαν να "αποδράσουν" στη Ρωσία. "Ο Στάλιν στόχευε το Ουκρανικό έθνος" δήλωσε ο Σέρμπιν.

Μετά την πρόσφατη αναγνώριση του λιμού ως γενοκτονία από το ουκρανικό κοινοβούλιο, το Κρεμλίνο δήλωσε: "Το πρόβλημα της πείνας - μαζικού θανάτου ανθρώπων στην Ουκρανία το 1932 - 33 πρέπει να εξετάσουν ειδικοί. Έχουμε δηλώσει επανειλημμένα στους Ουκρανούς συναδέλφους μας ότι ζητήματα τέτοιας φύσεως πρέπει να εξετάζουν ειδικοί - ιστορικοί και από τις δύο πλευρές. Δεν πρέπει να πολιτικοποιούμε αυτό το θέμα". Άσχετα πάντως με τα πρόσωπα και τις αιτίες που προκάλεσαν την τραγωδία, η συζήτηση για το "Μεγάλο Λιμό της Ουκρανίας τα έτη 1932 - 1933" αναμένεται να ανοίξει σύντομα και σε διεθνές επίπεδο.