«Στη Σουηδία δεν νιώθεις ποτέ την ηλικία σου. Έχουμε ένα μαγικό, αόρατο κουμπί που γράφει Start Over, ξεκίνα ξανά. Πας στο πανεπιστήμιο και θα δεις έναν φοιτητή στα 60 του. Αυτή η εικόνα δεν κάνει σε κανέναν εντύπωση, είναι κάτι συνηθισμένο. Η εκπαίδευση είναι δωρεάν και μονίμως κάτι μαθαίνουμε. Ένας γιατρός στα 45 του μπορεί να γίνει προγραμματιστής. Τέσσερις μέρες μπορείς να δουλεύεις σε μία δουλειά και κάθε Παρασκευή σε μία άλλη» λέει η Jenny Berthling από τον δημοτικό οργανισμό για την προβολή της Στοκχόλμης
Κάθε ταξίδι στη Σκανδιναβία είναι μία μοναδική εμπειρία, όχι τόσο για την επαφή με το πανέμορφο τοπίο, όσο για τη γνωριμία με έναν νέο τρόπο ζωής που διαφέρει σε πολλά σημεία από τον δικό μας. Η Σουηδία, ειδικά, είναι μία χώρα που παρά τον μικρό πληθυσμό της (μόλις 10 εκατομμύρια) έχει καταφέρει να αναχθεί σε παγκόσμια ηγετική δύναμη όσον αφορά την καινοτομία και έχει βγάλει επιχειρήσεις-κολοσσούς όπως Spotify, Skype, H&M, Ikea.
Οι ίδιοι οι Σουηδοί αγαπούν να μιλούν για τη χώρα τους και για όλα όσα την κάνουν να ξεχωρίζει, νιώθουν δε πάντα την ευθύνη να μεταφέρουν όποιες γνώσεις έχουν και ό,τι καλό κάνουν, στους ξένους που επισκέπτονται τη χώρα, θεωρώντας ότι έτσι κάνουν τη διαφορά. Μόνοι τους, γνωρίζουν ότι είναι πολύ λίγοι για να κάνουν τη διαφορά. Μεταδίδοντας όμως το καλό παράδειγμα, πιστεύουν ότι μπορεί να γίνει το θαύμα.
Ένα λοιπόν από τα πολλά ωραία πράγματα που έχουν στη Σουηδία είναι και το αόρατο κουμπί «Start Over». Η Jenny Berthling από τον δημοτικό οργανισμό που ασχολείται με την προβολή της Στοκχόλμης και τις επενδύσεις στην πόλη μας εξήγησε σχετικά: «Στη Σουηδία δεν νιώθεις ποτέ την ηλικία σου, δεν νιώθεις μεγάλος για κάτι. Έχουμε ένα μαγικό, αόρατο κουμπί που γράφει Start Over, ξεκίνα ξανά. Πας στο πανεπιστήμιο και θα δεις έναν φοιτητή στα 60 του. Αυτή η εικόνα δεν κάνει σε κανέναν εντύπωση, είναι κάτι συνηθισμένο. Η εκπαίδευση είναι δωρεάν και μονίμως κάτι μαθαίνουμε. Ένας γιατρός στα 45 του μπορεί να γίνει προγραμματιστής. Τέσσερις μέρες μπορείς να δουλεύεις σε μία δουλειά και κάθε Παρασκευή σε μία άλλη. Είναι μεγάλη η ευελιξία. Εδώ μπορείς να γίνεις αυτό που θέλεις, όποτε θέλεις. Για παράδειγμα, ένας προγραμματιστής στην ηλικία των 55 ετών, αν θελήσει να μάθει Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν θα δυσκολευτεί να αφήσει τη δουλειά του. Η ίδια η δουλειά του θα τον σπρώξει να πάει στο πανεπιστήμιο και να επιστρέψει με περισσότερα εφόδια μετά».
Αντίστοιχο παράδειγμα και η Anna, η οποία επί 25 χρόνια δούλευε ως μεσίτρια. Λίγο πριν μπει στα 55 της, συνειδητοποίησε ότι αυτό που ήθελε πάντα να κάνει ήταν να γράφει, έτσι πήγε στο πανεπιστήμιο και σπούδασε Δημοσιογραφία. Σήμερα εργάζεται ως συντάκτρια σε μεγάλη σουηδική εφημερίδα.
Αυτό το «Start Over» κουμπί είναι στην ουσία μία ολόκληρη φιλοσοφία που διακατέχει τους Σουηδούς και είναι αισθητή σχεδόν σε κάθε τομέα της καθημερινότητας.
Ο Σουηδός νιώθει σε μεγάλο βαθμό να μην περιορίζεται από τίποτε, ούτε καν από τον πιο αμείλικτο εχθρό, τον χρόνο που περνάει. Έχει διαποτιστεί με την αίσθηση ότι με προσπάθεια, δουλειά και μόρφωση μπορεί να γίνει αυτό που θέλει. Το αποτέλεσμα είναι ένα φαινόμενο που στις χώρες μας όταν συναντάται αποτελεί είδηση, στη Σουηδία ωστόσο είναι πολύ συνηθισμένο. Ο γιατρός στα 50 του μπορεί να ξαναπάει πανεπιστήμιο και να ασχοληθεί με τους υπολογιστές, αλλάζοντας τελείως πεδίο. Ο καλλιτέχνης μπορεί να θυμηθεί δεκαετίες μετά ότι ήθελε να σπουδάσει αρχιτέκτονας. Γενικώς στα πανεπιστήμια, τα οποία είναι δωρεάν όπως και κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, είναι συνηθισμένη εικόνα να δεις φοιτητές μεγαλύτερης ηλικίας που θέλουν να δουν τα όνειρά τους να γίνονται πραγματικότητα.
Αυτό έχει αντίκτυπο και στον επαγγελματικό τομέα, όπου παρατηρείται μία δημιουργική ρευστότητα. Είναι σύνηθες, οι επαγγελματίες να αλλάζουν πόστα, οι περισσότεροι άλλωστε το επιζητούν ώστε να γνωρίζουν νέες εμπειρίες.
Πίσω από όλα αυτά κρύβεται μία λέξη, η οποία αποτελεί ενδεχομένως το κλειδί πίσω από το σκανδιναβικό θαύμα: Εμπιστοσύνη. Οι σκανδιναβικές κοινωνίες είναι κοινωνίες εμπιστοσύνης. Μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ πολίτη και κράτους, μεταξύ καταναλωτή και επιχείρησης. Ο ιδιωτικός τομέας συνεργάζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο με το κράτος, και όλοι μαζί επενδύουν στην παιδεία χωρίς την αγωνία αν αυτό θα θεωρηθεί χορηγία που θα βλάψει τον δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας. Αυτή η εμπιστοσύνη και η πεποίθηση ότι τα χρήματα στους φόρους επιστρέφουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στο κοινωνικό σύνολο, δημιουργεί ένα δίχτυ ασφαλείας σε κάθε πολίτη. Σε αυτόν που θα αφήσει τη δουλειά του για να σπουδάσει, σε αυτόν που θα ξεκινήσει μία start up και θα αποτύχει, στον μετανάστη που θα φτάσει στη χώρα και δεν θα γνωρίζει καν τη γλώσσα. Κι έτσι προχωράει μία ολόκληρη χώρα, αποδεικνύοντας ότι ακόμα και μόλις 10 εκατομμύρια άνθρωποι μπορούν να κάνουν τα δικά τους θαύματα δημιουργώντας μία κοινωνία-πρότυπο.