Δύο διακόπτες έριξαν την Boeing

Με την αλλαγή θέσης σε δύο διακόπτες θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί η πολύνεκρη αεροπορική τραγωδία στην Αιθιοπία με τη, μέχρι στιγμής ανεξήγητη επισήμως, πτώση του ολοκαίνουριου Boeing 737 Max 8. Εάν το δίδυμο των κυβερνητών κατέβαζε εγκαίρως αυτούς τους δύο διακόπτες, θα μπορούσε να είχε απενεργοποιηθεί ένα προβληματικό και, όπως ενδεχομένως αποδειχτεί εν καιρώ, μοιραίο υποσύστημα του αυτόματου πιλότου. Είναι αυτό που εξαναγκάζει το αεροσκάφος, ερήμην των χειριστών στον θάλαμο διακυβέρνησης, να στρέψει το ρύγχος προς τα κάτω και να βουτήξει απότομα.

Η ίδια η Boeing είχε προειδοποιήσει τους πιλότους των 737 Max ότι ένας συγκεκριμένος αισθητήρας του αεροσκάφους, αυτός που καταμετρά διαρκώς την κλίση (γωνία προσβολής), ενδέχεται ενίοτε να τροφοδοτεί την κεντρική μονάδα ελέγχου με εσφαλμένα δεδομένα. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, ο αυτόματος πιλότος επεμβαίνει άμεσα ώστε να αποτρέψει την αποσταθεροποίηση του αεροπλάνου. Και τότε δίνει την εντολή στροφής του ρύγχους προς τα κάτω, με μια μεταβολή κλίσης που διαρκεί έως και 10 δευτερόλεπτα. Αυτό οι πιλότοι θα πρέπει να το εκλάβουν ως σήμα συναγερμού και να προχωρήσουν στην απενεργοποίηση του αυτόματου πιλότου, ανακτώντας τον έλεγχο οι ίδιοι χειροκίνητα.

Εάν όμως ήταν κάτι τόσο απλό, τότε γιατί οι πιλότοι δεν κατέβασαν αυτούς τους δύο διακόπτες; Διότι μάλλον δεν γνώριζαν την ύπαρξή τους. Διότι κανείς δεν τους είχε εκπαιδεύσει έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν με τον συγκεκριμένο τρόπο μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης εν ώρα πτήσης. Διότι η Boeing, η κατασκευάστρια εταιρεία του αεροσκάφους τύπου 737 Max 8 που έγινε ιπτάμενος ομαδικός τάφος για 157 ανθρώπους, δεν είχε περιλάβει το σχετικό πρωτόκολλο ενεργειών στο Εγχειρίδιο του Χειριστή, το «ευαγγέλιο» κάθε αεροπλάνου.

Αμείλικτα ερωτήματα

Είναι ποτέ δυνατόν να έχουν συμβεί όλα αυτά; Μπορεί κανείς να διανοηθεί ότι ο ένας από τους δύο κολοσσούς της παγκόσμιας αεροπορικής βιομηχανίας, η πανίσχυρη Boeing, αμέλησε ή, ακόμη χειρότερα, απέκρυψε μια ύψιστης σημασίας πληροφορία από τους πιλότους των 737 Max; Πώς γίνεται να διακυβεύτηκε κατ’ αυτό τον ασυνείδητο τρόπο η ζωή χιλιάδων επιβατών που πετούσαν καθημερινά με τα συγκεκριμένα αεροπλάνα; Αλλά και πώς η ίδια η Boeing θα μπορούσε ποτέ να παρασιωπήσει ένα τόσο σοβαρό ζήτημα ασφαλείας; Από αμιγώς επιχειρηματική άποψη μια τέτοια απόφαση θα ισοδυναμούσε με τελεσίδικη αυτοκαταστροφή, ιδιαίτερα εφόσον τα 737 Max είναι τα πιο εξελιγμένα, τα πιο κερδοφόρα, τα πιο δημοφιλή -έως προ ημερών τουλάχιστον- αεροσκάφη της Boeing. Επομένως, πέρα από την ανείπωτη οδύνη για την απώλεια 157 ανύποπτων ανθρώπων την περασμένη Κυριακή, η πτώση του 737 Max 8 οδηγεί, ενδεχομένως, στην αποκάλυψη ενός πρωτοφανούς σκανδάλου. Τόσο μεγάλου, ώστε θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την ύπαρξη της Boeing, να φέρει το τέλος κατά έναν τρόπο παρόμοιο με την τύχη του Κονκόρντ, ύστερα από το δυστύχημα του Ιουλίου 2000 με τους 113 νεκρούς.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το σενάριο που περιγράφηκε προηγουμένως, όσο παρανοϊκό ή απίθανο κι αν ακούγεται, συνιστά την πιθανότερη εξήγηση για τη μοιραία κατάληξη της πτήσης 302 των Ethiopian Airlines. Οποιαδήποτε εικασία για τα αίτια του φρικτού αυτού συμβάντος είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένη, ιδιαίτερα δε επί του παρόντος, όταν ακόμη η διερεύνηση των διαθέσιμων στοιχείων διανύει τις πρώτες της ώρες. Ομως το πιο ισχυρό επιχείρημα όσων υποστηρίζουν τη θεωρία της ελλιπούς εξοικείωσης των πιλότων με τον συγκεκριμένο αυτοματισμό του 737 είναι ουσιαστικά το προηγούμενο δυστύχημα-καρμπόν με ένα αεροσκάφος πανομοιότυπο με αυτό που κατέπεσε στην Αιθιοπία. Τα μυστικά εκείνης της τραγωδίας με σκάφος της Lion Air στην Ινδονησία στις 29 Οκτωβρίου του 2018 ίσως εξηγήσουν την τωρινή. Και αν τα δύο περιστατικά αναλυθούν συνδυαστικά, ίσως στοιχειοθετήσουν ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας. Πάντως, σε σχέση με το δυστύχημα στην Αιθιοπία ήδη δύο άψυχοι μάρτυρες έχουν αρχίσει να καταθέτουν στο Παρίσι, στα ειδικά εργαστήρια του γαλλικού οργανισμού διερεύνησης αεροπορικών ατυχημάτων.

Πρόκειται για τους δύο μηχανισμούς καταγραφής δεδομένων της πτήσης 302 των Αιθιοπικών Αερογραμμών, τα γνωστά «μαύρα κουτιά». Υπό μία έννοια είναι οι μόνοι δύο επιζήσαντες του δυστυχήματος. Την ίδια στιγμή οι 157 νεκροί -ή μάλλον ό,τι έχει απομείνει από αυτούς- περισυλλέγονται, κυριολεκτικά κομμάτι-κομμάτι, στο πλαίσιο μιας μακάβριας επιχείρησης στο σημείο της συντριβής. Μολονότι δεν τους επιτρέπεται να πλησιάσουν παρά μόνο έως την ταινία η οποία περιχαράσσει τον τόπο της συντριβής, οι συγγενείς των θυμάτων επιμένουν να προσέρχονται εκεί τις ημέρες που ακολούθησαν την πτώση του 737 Max. Είναι άνθρωποι που απαιτούν να τους αποδοθούν οι σοροί των αγαπημένων τους, αν και το μόνο που τους απομένει να κάνουν είναι να πλαντάξουν στη θέα των άμορφων μετάλλων και να αποχωρήσουν τσακισμένοι.

Η μοιραία πτώση

Σχετικά με το τι στ’ αλήθεια συνέβη στην πτήση ΕΤ 302 της Ethiopian Airlines, τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα είναι πολύ λιγότερα από όσα χωρούν στα ελάχιστα λεπτά του συγκεκριμένου αεροπορικού δρομολογίου. Το αεροσκάφος με κωδικό ET-AVJ τύπου Boeing 737 Max 8 ήταν προγραμματισμένο να αναχωρήσει από το αεροδρόμιο Μπολέ, στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, στις 08.15 (τοπική ώρα) της Κυριακής 10ης Μαρτίου. Κανονικά η πτήση ΕΤ 302 θα ολοκληρωνόταν με την άφιξη στον τελικό προορισμό, τον αερολιμένα του Ναϊρόμπι στην Κένυα, στις 10.25. Λόγω καθυστερήσεων, τελικά το αεροπλάνο απογειώθηκε στις 08.38. Μόλις έξι λεπτά αργότερα, στις 08.44, το στίγμα του εξαφανίστηκε εντελώς από τα ραντάρ του πύργου ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας της Αιθιοπίας. Προηγουμένως ο κυβερνήτης είχε αναφέρει τεχνικά προβλήματα, είχε αιτηθεί και είχε λάβει την άδεια να επιστρέψει στο αεροδρόμιο Μπολέ. Η επόμενη είδηση επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους των ελεγκτών: το Boeing είχε συντριβεί σε μη κατοικημένη περιοχή κοντά στην πόλη Μπισόφτου, περί τα 60 χιλιόμετρα ανατολικά της Αντίς Αμπέμπα. Κανένας από τους 149 επιβάτες και τα 8 μέλη του πληρώματος δεν επέζησε.

Οι μαρτυρίες των πρώτων αυτοπτών μαρτύρων ήταν αντικρουόμενες, ακόμη και σε κρίσιμης σημασίας, βασικά στοιχεία, όπως το εάν υπήρχαν καπνοί που εκπέμπονταν από το αεροσκάφος ή εάν ακούγονταν ασυνήθιστοι και ισχυροί μηχανικοί κρότοι. Παρ' όλα αυτά, ένα ήταν σαφές για όσους το είδαν να πέφτει: ότι το 737 βούτηξε με το ρύγχος του προς τη γη. Δηλαδή, ακριβώς ό,τι είχε συμβεί πριν από μερικούς μήνες στην άλλη μοιραία πτήση με το ίδιο αεροπλάνο, την 610 της Lion Air. Και από το σημείο αυτό αρχίζει ο διπλός εφιάλτης της Boeing, εφόσον η εκδήλωση των ίδιων ανωμαλιών αποτελεί ισχυρό αποδεικτικό -ή ενοχοποιητικό- στοιχείο για σοβαρό κατασκευαστικό ελάττωμα στα 737 Max 8.

Αμέσως υπήρξαν βεβιασμένα πορίσματα, τα οποία υποτίθεται πως καίνε την Boeing, από ανθρώπους που επικαλούνται την ειδίκευσή τους στην ανάλυση αεροπορικών ατυχημάτων. Και βεβαίως αυτοί θεωρούν ότι δεν χρειάζεται να περιμένουν εβδομάδες ή και μήνες τις αναφορές για τα δεδομένα των μαύρων κουτιών. Βάσει αυτής της θεωρητικής διερεύνησης-εξπρές, το πράγμα είναι ηλίου φαεινότερον: αμφότερες οι πτήσεις, της Lion και της Ethiopian, κατέπεσαν εντός ελαχίστων λεπτών μετά την απογείωσή τους, η πρώτη σε 11 λεπτά, η δεύτερη σε 6 με 8 λεπτά. Αμφότερα τα 737 Max 8 είχαν καταφανώς πρόβλημα στον ρυθμό ανόδου. Η κανονική εικόνα ενός αεροσκάφους που κινείται ανοδικά έως ότου προσεγγίσει το προβλεπόμενο ύψος πτήσης είναι μια ευθεία και αδιάκοπη γραμμή. Για τα δύο 737, όμως, ήταν μια καμπύλη, ασταθής, με συνεχείς μεταπτώσεις.

Το αεροσκάφος της Lion Air έπεσε με ταχύτητα 725 χιλιομέτρων την ώρα στη θάλασσα και διαλύθηκε. Σύμφωνα με την προκαταρκτική έκθεση που συνέταξαν οι ερευνητές, πριν από την τελική πτώση καταγράφηκαν πάνω από 20 απότομες μεταβολές της κάθετης κίνησης του αεροπλάνου. Με άλλα λόγια, ο κυβερνήτης και ο συγκυβερνήτης πάλευαν με τα χειριστήρια, φτάνοντας να ασκούν δυνάμεις έως και άνω των πενήντα κιλών.

Προσπαθούσαν απεγνωσμένα να εμποδίσουν το αεροπλάνο να στρέψει το ρύγχος του προς το έδαφος. Για κάποιον λόγο, όμως, οι αυτοματισμοί αντιστέκονταν και διόρθωναν τη διεύθυνση του αεροσκάφους, θεωρώντας ότι το ρύγχος του ήταν στραμμένο προς ένα απαγορευτικά μεγάλο υψόμετρο. Η μάχη αυτή αποδείχτηκε άνιση, καθώς οι πιλότοι δεν κατάφεραν να ανακόψουν την καθοδική πορεία που χάραξε ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος του αεροπλάνου. Το 737 Max της Lion απώλεσε την αεροδυναμική του στήριξη, τέθηκε σε ανεξέλεγκτη περιδίνηση και κατέπεσε.

Γιγαντομαχία Boeing και Airbus

Σε μια αρένα λυσσαλέου ανταγωνισμού όπως είναι ο κλάδος της βιομηχανίας πολιτικών αεροσκαφών, ο πόλεμος είναι διαρκής και ανελέητος, εφόσον οι αντίπαλοι, η Boeing και η Airbus, είναι δύο κολοσσοί που αντιπαρατίθενται στο φόντο ιλιγγιώδους πλήθους δισεκατομμυρίων. Ενδεικτικά, κάθε αεροσκάφος 737 Max τιμάται, κατά προσέγγιση, προς 120 εκατ. δολάρια. Στο βιβλίο παραγγελιών της η Boeing έχει καταχωρημένες γύρω στις 4.700 μονάδες, κάτι που μεταφράζεται σε 564 δισ. δολάρια. Εξ αυτών έχουν παραδοθεί 375 αεροπλάνα, όπως όμως είναι εύλογο, ο ρυθμός συναρμολόγησης και απόδοσης στις ανά τον κόσμο αερογραμμές έχει παγώσει μέχρι νεωτέρας. Παρ' όλα αυτά, αποτυπώνεται αυτομάτως η έκταση της ζημιάς σε περίπτωση μαζικής ακύρωσης των προαναφερθεισών παραγγελιών, καθώς η Boeing κινδυνεύει με απώλειες άνω του μισού τρισ. δολαρίων, ενώ το 737 αντιπροσωπεύει περίπου το 80% του τζίρου της.

Εξάλλου, μεγάλο μέρος αυτών των παραγγελιών στην πραγματικότητα είναι απλώς υπογεγραμμένα συμφωνητικά τύπου MOU, δηλαδή μνημονίων περί πρόθεσης σύναψης μελλοντικής συμφωνίας. Επίσης, μια άλλη διάσταση των προβλημάτων που μπορεί να αντιμετωπίσει η Boeing είναι το εργατικό της δυναμικό: για λογαριασμό της εργάζονται σήμερα 140.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ και σε ακόμη 65 χώρες του πλανήτη. Το χειρότερο είναι όμως ότι στην κλίμακα αυτής της γιγαντομαχίας, όποτε τραυματίζεται ο ένας παίκτης, πανηγυρίζει ο αντίπαλός του. Και βεβαίως ο θάνατος του ενός είναι η ζωή του άλλου.

Η αμερικανική Boeing και η ευρωπαϊκή Airbus απέμειναν μόνες στο οικουμενικό ρινγκ, αφού τα τελευταία 20 χρόνια απορρόφησαν ή οδήγησαν σε χρεοκοπία κάθε μικρότερου βεληνεκούς εταιρεία του κλάδου. Η αντιπαράθεση εξελίσσεται σε κάθε επίπεδο, καθώς η μία εταιρεία ωθεί την άλλη στα όρια. Σε ό,τι αφορά την τεχνολογία, ακόμη και η εισαγωγή ενός μοντέλου με τα καινοτόμα χαρακτηριστικά του 737 Max από την Boeing θα μπορούσε να αποδοθεί σε αυτή την κόντρα με την Airbus. Βεβαίως, μαζί με την τεχνολογική πρόοδο συμβαδίζουν συχνά και οι παρενέργειες, εξ ου και δεν αποκλείεται καθόλου το να αποδοθούν εντέλει στον ξέφρενο ρυθμό του ανταγωνισμού τα προβλήματα με το προβληματικό λογισμικό στα 737. Ούτως ή άλλως, είναι σαφές ότι η συνταγή για ένα αεροσκάφος όπως το 737 Max προέκυψε από την ανάγκη της Boeing να αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα στην αγορά. Το συγκεκριμένο μοντέλο, επειδή είναι πιο ελαφρύ, πιο τεχνολογικά εξελιγμένο και, κυρίως, πιο οικονομικό και ιδανικά προσαρμοσμένο για τον μεγαλύτερο όγκο των δρομολογίων, προοριζόταν ως τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της Boeing, ίσως και ολόκληρης της ιστορίας της. Τουλάχιστον έως πριν από μερικούς μήνες, οι αεροπορικές εταιρείες ανά τον κόσμο διαγκωνίζονταν για το ποια θα παραγγείλει πρώτη και θα εντάξει στον στόλο της τα 737 Max.

Η Boeing προέβαλλε την υπεροχή των δικών της προϊόντων έναντι του ευθέως ανταγωνιστικού μοντέλου της Airbus, του Α320neo, τονίζοντας ιδιαιτέρως ότι τα 737 είναι κατά 4% πιο οικονομικά στην κατανάλωση καυσίμου. Ακόμη και ο κωδικός «737», ο οποίος παραπέμπει στην επιτυχημένη ιστορία της Boeing, χρησιμοποιήθηκε καθ’ υπαγόρευσιν, εμμέσως, από το A320. Το οποίο είναι και αυτό ένα παραδοσιακό μοντέλο που υπέστη ανανέωση στον τομέα των κινητήρων. Και προσέλκυσε αμέσως τόσο μεγάλο ενδιαφέρον στην αγορά, ώστε ακόμη και η American Airlines, μια αρχετυπικά αμερικανοκεντρική εταιρεία, υπέκυψε στον πειρασμό και αγόρασε αρκετά A320neo. Αυτό ήταν ένα κομβικό γεγονός, που έθεσε την Boeing σε κατάσταση συναγερμού: το 737 έπρεπε να είναι κάτι πραγματικά επαναστατικό, προικισμένο με όλα τα προσόντα ώστε να κατατροπώσει τα A320neo στην πλέον απαιτητική κατηγορία, αυτή των αεροσκαφών με μονό κεντρικό διάδρομο.

Ηγέτες στο πιλοτήριο

Η Boeing βρίσκεται στην κορυφή των οικονομικά ισχυρών επιχειρήσεων της αμερικανικής βιομηχανίας. Η αμέριστη στήριξη που έσπευσαν να εκδηλώσουν, τόσο το αμερικανικό κράτος διά της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, όσο και ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αυτοπροσώπως ύστερα από τα δυστυχήματα σε Ινδονησία και Αιθιοπία με τα 737 Max, μόνο τυχαία δεν ήταν. Ο Τραμπ διακινδύνευσε να κατηγορηθεί (για άλλη μια φορά) ακόμη και για ιδιοτέλεια, δηλαδή για προσωπικό επιχειρηματικό συμφέρον που τον συνδέει παλαιόθεν και υπογείως με την Boeing. Και παρ' όλα αυτά ο Τραμπ δεν έδειξε καμία προθυμία να εγκρίνει τη γενίκευση της απαγόρευσης πτήσεων του επίμαχου τύπου αεροσκάφους. Προσπάθησε να αναβάλει τη λήψη ενός τόσο αυστηρού μέτρου όσο περισσότερο ήταν δυνατόν και υπέκυψε μόνο όταν ο σάλος πήρε οικουμενικές διαστάσεις. Ομως, οι υπόνοιες περί κρατικής στήριξης και αθέμιτες, μονοπωλιακές πρακτικές είναι το μόνιμο ζήτημα αντιπαράθεσης και ανταλλαγής κατηγοριών μεταξύ Boeing και Airbus.

Περί αυτού είναι χαρακτηριστική η αντίδραση του Εμανουέλ Μακρόν, αμέσως μετά την αεροπορική τραγωδία στην Αιθιοπία. Ευρισκόμενος σε περιοδεία στην Ανατολική Αφρική, ο Γάλλος πρόεδρος λειτούργησε εν μέρει και ως εκπρόσωπος της Airbus. Προώθησε την υπογραφή συμφωνιών για διάφορα έργα υποδομής δαπάνης δισεκατομμυρίων με την Κένυα, ενώ στην Αντίς Αμπέμπα φέρεται να αξιοποίησε τη συγκυρία για να ενισχύσει τη θέση της Airbus. Η Ethiopian Airlines έχει παραγγείλει στην Boeing 30 αεροσκάφη τύπου 737 Max, από τα οποία έχει παραλάβει τα πέντε. Ωστόσο, ύστερα από το τελευταίο δυστύχημα, η συμφωνία ενδέχεται να τεθεί υπό αναθεώρηση. Ο Μακρόν, χωρίς να παραλείψει να συλλυπηθεί την πολιτική ηγεσία για την τραγωδία, μέρος της οποίας αφορούσε και 9 δικούς του συμπολίτες που επέβαιναν στο μοιραίο 737, φέρεται να έκανε αντιπροσφορά στους Αιθίοπες. Εις βάρος της Boeing και προς όφελος της Airbus.

Κίνδυνος οικονομικής συντριβής

Από τις επόμενες ημέρες αναμένονται εξελίξεις και στις δύο πτυχές του αεροπορικού δυστυχήματος της 10ης Μαρτίου: αφενός, στην Αιθιοπία, θα ολοκληρωθεί η συγκέντρωση των ανθρώπινων υπολειμμάτων από τα συντρίμμια του Boeing 737 Max 8. Αφετέρου στη Γαλλία, αν μη τι άλλο, θα αρχίσουν να διαρρέουν οι πρώτες ενδείξεις για το τι πραγματικά συνέβη σε αυτό το τελευταίας τεχνολογίας και παραγωγής αμερικανικό αεροσκάφος.

Με έναν αλλόκοτο τρόπο, οι εφιάλτες σε αυτή την υπόθεση μοιάζουν να πηγαίνουν κατά ζεύγη: ανάμεσα στο Παρίσι και την ερημιά έξω από την πόλη Μπισόφτου όπου κατέπεσε το αεροπλάνο, με τους ψυχρούς επιστήμονες ερευνητές από τη μία και τους ολολύζοντες οικείους των θυμάτων από την άλλη. Και ύστερα είναι ο ανθρώπινος πόνος γι’ αυτή την ομαδική και αναίτια θυσία, ανείπωτος και μη συγκρίσιμος με οτιδήποτε. Ωστόσο, καλώς ή κακώς είναι υπαρκτός και ο εταιρικός τρόμος για τις συνέπειες. Η Boeing, μετά και από αυτό το συμβάν, αιμορραγεί, παρά το κολοσσιαίο οικουμενικό της μέγεθος και τα ετήσια κέρδη της τάξης των 100 δισ. δολαρίων. Η χρηματιστηριακή της αξία μειώθηκε κατά 26 δισ. δολάρια μέσα σε λιγότερες από 24 ώρες ύστερα από την πτώση του 737 Max 8 των Ethiopian Airlines.

Η χρηματιστηριακή βουτιά της εταιρείας, κατά 11%, ήταν η μεγαλύτερη της τελευταίας 20ετίας. Είτε οι φωνητικές εγγραφές των διαλόγων στο πιλοτήριο, είτε ο καταγραφέας των δεδομένων πτήσης, είτε και οι δύο αυτές πηγές μαζί, θα επιβεβαιώσουν ή όχι ότι το δυστύχημα στην Αιθιοπία είχε προαναγγελθεί από το δυστύχημα-προπομπό της Lion Air. Στην περίπτωση αυτή, οι άνθρωποι που έκαναν το τελευταίο τους ταξίδι με ένα από τα κορυφαία προϊόντα της Boeing αθροίζονται σε 346. Υπό αυτό το πρίσμα, η ισορροπία της Boeing κλονίζεται χειρότερα και από το 2001, όταν τα αεροπλάνα της δυσφημίστηκαν έντονα, καθώς είχαν χρησιμοποιηθεί από τους τρομοκράτες αυτοκτονίας για τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης. Και ενώ στο τμήμα ηλεκτρονικών συστημάτων οι λαμπροί εγκέφαλοι που έχει στρατολογήσει η Boeing εργάζονται πυρετωδώς για να διορθώσουν τις αστοχίες, έως την ουσιαστική αναβάθμιση του λογισμικού σε όλα τα 737 Max μπορεί να παρέλθει διάστημα μηνών.

Εως τότε όμως μάλλον θα έχουν μεσολαβήσει εξελίξεις, όπως φέρ’ ειπείν το πόρισμα από το άνοιγμα και τη διερεύνηση των δεδομένων που κρύβουν τα μαύρα κουτιά της πτήσης ΕΤ 302. Εάν με βάση αυτά η εικόνα της Boeing αμαυρωθεί ακόμη περισσότερο και αν στο μεταξύ τα 737 Max παραμένουν καθηλωμένα στα υπόστεγα των αεροδρομίων σε πολλές χώρες του κόσμου για μήνες (τουλάχιστον έως τον Μάιο), οι Αμερικανοί θα χρειαστούν ένα θαύμα για να αποκαταστήσουν την υπόληψη της εταιρείας τους. Και βέβαια να εξιλεώσουν τα 737 Max από το στίγμα του «καταραμένου αεροπλάνου».