Νοέμβριος 1989 - Νοέμβριος 2019: 30 χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου

Το αποκαλούσαν το Τείχος της Ντροπής. Και δικαίως. Διότι συμβόλιζε μία εποχή, την αποκαλούμενη Εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν ο κόσμος έτρεμε για το ποιος τρελός θα πατήσει το κουμπί, προκαλώντας πυρηνικό ολοκαύτωμα. Το Τείχος του Βερολίνου, περί ου ο λόγος, διχοτομούσε μία πρωτεύουσα, μία χώρα, μία ήπειρο, έναν πλανήτη. Αποτελούσε τη χειροπιαστή αναφορά, ένα ιστορικό βδέλυγμα από τσιμεντόλιθους και απύθμενο μίσος, δύο διαφορετικών κόσμων. Της Δύσης και της Σοβιετικής-Κομμουνιστικής Αυτοκρατορίας. Δύο διαφορετικών κοσμικών προσεγγίσεων, που έδιναν την υπαρξιακή τους μάχη σε ένα φονταμενταλιστικό πεδίο αντιπαράθεσης, με τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων να είναι τα θύματα της παράνοιας.

Το Τείχος του Βερολίνου κατασκευάστηκε το βράδυ της 12ης με 13ης Αυγούστου του 1961. Η ανέγερσή του θύμιζε σε όλους τη διαχωρισμένη Γερμανία, τη μεγάλη ηττημένη της σφαγής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Από τη μία μεριά του Τείχους της Ντροπής η πλούσια και εξελιγμένη Δυτική Γερμανία. Από την άλλη μεριά, η Ανατολική Γερμανία, ή πιο σωστά η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, με πρωτοβουλία της οποίας υψώθηκε η ασχήμια που έκοβε τον κόσμο στα δύο.

Στόχος του ήταν να αποτρέψει τους κατοίκους του ανατολικού Βερολίνου και της υπόλοιπης Ανατολικής Γερμανίας, να το... σκάσουν, να διαφύγουν, να δραπετεύσουν προς τη Δυτική, ή άλλως Ομοσπονδιακή Γερμανία. Δεν πέρασε πολύς καιρός, που το Τείχος της Ντροπής, η προσβολή αυτή του ευρωπαϊκού πολιτισμού, έλαβε άλλες διαστάσεις. Η χρησιμότητά του να ανακόψει τη διαφυγή των ανατολικογερμανών ξεπεράστηκε και εξελίχθηκε στον συμβολισμό των κλειστών συνόρων δύο κόσμων.

Η ηγεσία της Ανατολικής Γερμανίας, καθοδηγούμενη από τη Μόσχα και την άλλοτε Σοβιετική Ένωση, δεν έδειξε φειδωλή στα έξοδα της κατασκευής του, αλλά και στη φρούρησή του. Το τείχος υψωνόταν στα 3,6 μέτρα και διέθετε διάδρομο περιπολίας, 302 παρατηρητήρια, συστήματα που ειδοποιούσαν για κάθε μη εγκεκριμένη κίνηση, πλέγματα από συρματόπλεγμα, ενώ στις περιπολίες συμμετείχαν πάνω από 14.000 στρατιώτες και 600 σκυλιά, έτοιμα να κατασπαράξουν οποιονδήποτε ανατολικογερμανό επιχειρούσε να βρει μία καλύτερη ζωή.

Ήταν η εποχή που οι Γερμανοί της ανατολικής πλευράς, ήταν οι πρόσφυγες, οι (λαθρο)μετανάστες, οι φυγάδες, οι παράνομοι, οι επικίνδυνοι, οι τρομοκράτες. Ήταν εκείνοι οι κινούμενοι στόχοι, καθώς οι στρατιώτες που περιπολούσαν, είχαν ρητή εντολή να πυροβολούν στο ψαχνό, οποιονδήποτε κατάφερνε να παραβιάζει το απόρθητο Τείχος. Σε μία εντυπωσιακή αναστροφή της ιστορίας, οι ίδιοι άνθρωποι, οι «φυγάδες», οι «λάθρο» της εποχής εκείνης και οι απόγονοί τους, οι νεώτερες γενεές των Γερμανών, καθόρισαν την πολιτική στο μείζον ζήτημα των ημερών μας, αρκετές δεκαετίες αργότερα, του Προσφυγικού. Ένα μάθημα κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας, που αποδεικνύει πώς η απόφαση του σήμερα, επηρεάζει τα γεγονότα του αύριο, ακόμα και σε μεγάλο βάθος χρόνου.

Στις 9 Νοεμβρίου 1989, χιλιάδες Γερμανοί, μαζί τους και αμέτρητοι Ευρωπαίοι πολίτες, γκρέμισαν το Τείχος της Ντροπής. Το Τείχος που χώριζε τον κόσμο στα δύο. Χρειάστηκε να επέλθει η παρακμή της άλλοτε Σοβιετικής Ένωσης και η παρουσία ενός μεγάλου Ρώσου ανθρωπιστή και οραματιστή, που έτυχε να βρίσκεται την κατάλληλη στιγμή, στην κατάλληλη θέση, για να πέσουν οι τσιμεντόλιθοι που έκρυβαν τον έναν κόσμο από τον άλλον. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ συνέδεσε το όνομά του με την «πτώση» της Σοβιετικής Ένωσης και την Περεστρόικα. Αν θέλουμε, όμως, να δούμε τι πραγματικά επιτελέστηκε εκείνη την εποχή, θα διαπιστώσουμε ότι η παρακμή της Σοβιετικής Ένωσης σηματοδότησε την έξοδο του κόσμου από μία μακρά περίοδο αγωνίας ενός πιθανού πυρηνικού ολοκαυτώματος και άνοιξε τα σύνορα του πλανήτη, φέρνοντας -έστω- ένα βήμα πιο κοντά δύο εκ διαμέτρου αντίθετους κόσμους. Πολλά άλλαξαν, νέες πληγές άνοιξαν, το κακό δεν εξαλείφθηκε, όμως αποφεύχθηκε η Μεγάλη Καταστροφή.

Στις 9 Νοεμβρίου 1989, μέσα σε ένα συγκινησιακό -αλλά άκρως δικαιολογημένο- παραλήρημα, χιλιάδες άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους βασανισμένοι, καταπιεσμένοι, ρακένδυτοι ψυχολογικά πολίτες, γκρέμισαν με τα χέρια τους το Τείχος της Ντροπής στο Βερολίνο και έτρεξαν -στην κούρσα της ζωής τους- προς το έδαφος του Δυτικού Βερολίνου, πέφτοντας στις αγκαλιές των δικών τους που είχαν καταφέρει να διαφύγουν, σε ξένους, σε όποιον αντίκριζαν πρώτο μπροστά τους. Ήταν οι στιγμές που η Ευρώπη ενώθηκε και πάλι, που κάλυψε με δάκρυα χαράς το ράγισμα στην καρδιά της, που νίκησε ο ανθρωπισμός και ο πολιτισμός. Ήταν μία νίκη του κόσμου.

Σήμερα, λίγα απομεινάρια έχουν παραμείνει στη θέση του άλλοτε κτίσματος, ώστε να θυμίζουν σε όλους και να φανερώνουν στους νεώτερους, ότι κάποτε, λίγα χρόνια πίσω, ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Ότι λίγα χρόνια, ο κόσμος διακατεχόταν από μία άλλη νοοτροπία, από πάθη ασίγαστα, από πληγές που παρέμεναν ανοικτές και όσο κακοφόρμιζαν, ήταν ικανές να οδηγήσουν στον ολοκληρωτικό χαμό.

Από την 9η Νοεμβρίου 1989, πέρασαν 30 χρόνια. Το Σάββατο, η Γερμανία, η Ευρώπη, ο κόσμος ολόκληρος, οι απλοί πολίτες, γιορτάζουν την απαλλαγή από τα δεσμά μίας μαύρης εποχής για τον πλανήτη, της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και την Πτώση του οικοδομήματος που τη συμβόλιζε πιο χαρακτηριστικά, από κάθε τι άλλο.

Η ιστορία του Τείχους του Βερολίνου

Το καλοκαίρι του 1961 η διεθνής κοινότητα παρακολουθούσε με αγωνία την κλιμάκωση της έχθρας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης για το Βερολίνο. Η ραγδαία επιδείνωση στις σχέσεις τους επήλθε όταν αποκαλύφθηκε η επίδοση σοβιετικού υπομνήματος για το θέμα του Δυτικού Βερολίνου στο οποίο η Μόσχα απειλούσε με τη σύναψη χωριστής συνθήκης ειρήνης με τη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία και την προβολή εμποδίων στην ελεύθερη διακίνηση των δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων προς το Δυτικό Βερολίνο, εάν οι Δυτικοί δεν υπέγραφαν συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία. Η Δύση δεκαπέντε χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου καθυστερούσε εσκεμμένα στο θέμα αυτό. Ο λόγος για αυτό ήταν ότι δεν ήθελε να αναγνωρίσει επίσημα την ύπαρξη της Ανατολικής Γερμανίας ως χωριστού κράτους.

Αν και σταδιακά η ένταση αυξανόταν στο διπλωματικό πεδίο, η κοινή γνώμη αιφνιδιάστηκε όταν στις 25 Ιουλίου ο πρόεδρος Κένεντι απηύθυνε από ραδιοφώνου και τηλεοράσεως διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό σε δραματικούς τόνους: «Το Δυτικό Βερολίνο είναι κάτι περισσότερο από σύνδεσμος με τον ελεύθερο κόσμο, είναι φάρος ελπίδας πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα, είναι θυρίδα διαφυγής για τους πρόσφυγες». Την επομένη ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε από το Κογκρέσο εξουσιοδότηση για παράταση της στρατιωτικής θητείας κατά 12 μήνες και δυνατότητα επιστράτευσης 250.000 εφέδρων σε συνδυασμό με αύξηση των συμβατικών εξοπλισμών και άμεση αύξηση των στρατιωτικών κονδυλίων κατά 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η αγωνία έφτασε στο κατακόρυφο στις 5 Αυγούστου, όταν συναντήθηκαν στο Παρίσι οι υπουργοί Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Ντιν Ρασκ, της Γαλλίας Κουβ ντε Μιρβίλ, της Μεγάλης Βρετανίας λόρδος Χιουμ και, σε κάποια φάση, της Δυτικής Γερμανίας Χάινριχ φον Μπρεντάνο, οι οποίοι υιοθέτησαν κοινή γραμμή για την αντιμετώπιση της κρίσης του Δυτικού Βερολίνου, είτε δια διαπραγματεύσεων είτε δια πυρηνικού πολέμου. Η Σοβιετική Ένωση αντέδρασε βίαια. Μιλώντας από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο δύο μέρες αργότερα ο Νικίτα Χρουστσόφ ήταν άκρως απειλητικός: «Διαθέτουμε τα αναγκαία στρατιωτικά μέσα για να μπορέσουμε, σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής επίθεσης, όχι μόνο να καταφέρουμε συντριπτικό πλήγμα κατά του εδάφους των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά ταυτόχρονα να καταστήσουμε αβλαβείς τους συμμάχους του επιδρομέα και να καταστρέψουμε τις στρατιωτικές αμερικανικές βάσεις που είναι διεσπαρμένες σε όλο τον κόσμο».

Παράλληλα διεξάχθηκαν πυρετώδεις διαβουλεύσεις μεταξύ των ηγετών των χωρών που ήταν μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας με αποτέλεσμα να απευθύνουν, όπως αποκάλυψε στις 14 Αυγούστου η Πράβντα, μήνυμα προς την κυβέρνηση και τη Βουλή της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας να αποκαταστήσουν στα σύνορα του Δυτικού Βερολίνου μια τάξη που να αποτελεί σταθερό φραγμό εναντίον των υπονομευτικών δραστηριοτήτων που έχουν στόχο τις χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Τάξη η οποία θα εξασφαλίζει τον αποτελεσματικό έλεγχο και προστασία γύρω από ολόκληρο το Δυτικό Βερολίνο, συμπεριλαμβανομένων των συνόρων του με το δημοκρατικό Βερολίνο.

Στις 12 Αυγούστου το υπουργικό συμβούλιο της Ανατολικής Γερμανίας υιοθέτησε πραγματικά σχετική απόφαση να κλείσουν τα σύνορα γύρω από τους δυτικούς τομείς του Βερολίνου. Την αυγή της 13ης Αυγούστου χιλιάδες άνδρες του στρατού και της πολιτοφυλακής του ανατολικογερμανικού καθεστώτος χώρισαν με αγκαθωτά συρματοπλέγματα τους δύο τομείς της πόλης, που μέχρι τότε επικοινωνούσαν ελεύθερα.

Μία εβδομάδα αργότερα τα συρματοπλέγματα άρχισαν να αντικαθίστανται από προκατασκευασμένα τμήματα τσιμεντένιων τοίχων. Έτσι δημιουργήθηκε το γνωστό Τείχος του Βερολίνου, που για τριάντα ολόκληρα χρόνια θα ήταν το σύμβολο της αποτυχίας ενός καθεστώτος. Κύριος λόγος της κατασκευής του ήταν όχι η προστασία από εξωτερική επιβουλή, αλλά ή αποτροπή μαζικής φυγής των κατοίκων του.

Η ένταση αυξήθηκε κατακόρυφα όταν στις 31 Αυγούστου 1961 η Σοβιετική Ένωση προέβη σε δήλωση ότι θα επαναληφθούν οι δοκιμές πυρηνικών όπλων για να μπορεί να φτάσει το όπλο της τιμωρίας στην ίδια τη φωλιά του επιδρομέα.

Από την επόμενη κιόλας ημέρα άρχισε μία πρωτοφανής σειρά 16 πυρηνικών σοβιετικών δοκιμών μέσα στο Σεπτέμβριο, η οποία κατέληξε στις 24 και 30 Οκτωβρίου σε δύο τρομοκρατικές δοκιμές υπερβομβών για την εποχή εκείνη, 30 και 50 μεγατόνων αντίστοιχα, που προκάλεσαν πανικό στη Δύση, καθώς οι Η.Π.Α. και το ΝΑΤΟ δεν διέθεταν πυρηνικά όπλα τόσο μεγάλης ισχύος.

Η παρουσία του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ

Μετά την επίσκεψη του Σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στη Δυτική Γερμανία το 1989, η Ουγγαρία άνοιξε τα σύνορά της με την Αυστρία. Αυτό επέτρεπε τους Ανατολικογερμανούς να διαφύγουν προς τη δύση. Εν τω μεταξύ οι διαμαρτυρίες και οι πορείες κατά της κυβέρνησης πλήθαιναν και τελικά στις 9 Νοεμβρίου 1989 οι περιορισμοί για τη διέλευση των συνόρων τερματίστηκαν. Από τότε τα περισσότερα κομμάτια του τείχους αποσυναρμολογήθηκαν. Το πιο διάσημο κομμάτι είναι μήκους 1326 μέτρων, βρίσκεται κατά μήκος της Muhlenstrasse και είναι διακοσμημένο με 106 τοιχογραφίες.

Το Τείχος του Βερολίνου έπεσε τη νύχτα της Πέμπτης 9 προς Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 1989, μετά από 28 χρόνια. Στην πτώση του συνέβαλλαν πολλοί παράγοντες. Ο σημαντικότερος ήταν η πολιτική του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ο Γκορμπατσώφ κατάργησε το Δόγμα Μπρέζνιεφ και επέτρεψε στις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας να επιλέξουν ελεύθερα το δρόμο που θα ακολουθούσε κάθε μία στην εσωτερική και διεθνή πολιτική. Εκμεταλλευόμενες τη νέα γραμμή, οι χώρες του Ανατολικού Συνασπισμού, η μία μετά την άλλη, άρχισαν να ανοίγουν τα σύνορά τους προς τη Δύση, να καταλύουν τα κομμουνιστικά τους καθεστώτα και να εκλέγουν δημοκρατικές κυβερνήσεις.

Τα σημερινά απομεινάρια

Σήμερα, λίγα κομμάτια του Τείχους έχουν απομείνει αφού το μεγαλύτερο μέρος του έχει κατεδαφιστεί. Τρία τμήματα μένουν ακόμα όρθια: ένα μήκους 80 μέτρων τμήμα του «πρώτου Τείχους» στο σημείο που βρίσκονταν τα αρχηγεία της Γκεστάπο (ανάμεσα στο σημείο ελέγχου Τσάρλι και την πλατεία Ποτσντάμερ), ένα μακρύτερο τμήμα του δεύτερου τείχους, κατά μήκος του ποταμού Σπρέε, κοντά στη γέφυρα Oberbaumbrücke, γνωστό σήμερα ως East Side Gallery, και ένα τρίτο τμήμα στην Bernauer Straße το οποίο μετατράπηκε σε μνημείο το 1999. Ακόμη, κάποια άλλα μικρότερα τμήματα και λίγα φυλάκια βρίσκονται διασκορπισμένα στην πόλη του Βερολίνου. Όλα τα κομμάτια του τείχους έχουν υποστεί αλλοιώσεις κυρίως από τουρίστες οι οποίοι αφαιρούσαν υλικό από το τείχος για να το κρατήσουν ως σουβενίρ ή να το πουλήσουν. Μέχρι και σήμερα υπάρχουν καταστήματα σουβενίρ στο Βερολίνο τα οποία πουλάνε μικρά κομμάτια από το τείχος με ή χωρίς πιστοποιητικό αυθεντικότητας.

Το ανατολικό μέρος του τείχους είναι σήμερα καλυμμένο από γκράφιτι τα οποία δεν υπήρχαν όταν το Τείχος φρουρούταν από οπλισμένους στρατιώτες της Ανατολικής Γερμανίας. Το 1990, 118 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο κλήθηκαν να διακοσμήσουν τα τμήματα του Τείχους που δεν είχαν καταστραφεί. Το 2008, και ενόψει της επετείου των 20 ετών από την πτώση του Τείχους ένα χρόνο αργότερα, ξεκίνησε ένα πολυδάπανο σχέδιο για την αποκατάσταση των τοιχογραφιών αυτών, με τη συμμετοχή μάλιστα και πολλών από τους 118 καλλιτέχνες που δημιούργησαν τα έργα[3].

Σε πολλά τουριστικά σημεία της πόλης, ο Δήμος έχει τοποθετήσει πέτρινες πλάκες κατά μήκος της διαδρομής του Τείχους και μεταλλικές επιγραφές που αναγράφουν: “Berliner Mauer 1961-1989”.

Τα γεγονότα από τις 6 έως τις 9 Νοεμβρίου

Στις 6 Νοεμβρίου 1989 η κυβέρνηση δημοσιοποίησε ένα σχέδιο ταξιδιωτικού νόμου, το οποίο ήταν πολύ κατώτερο των προσδοκιών του κόσμου και τελικά φούντωσε ακόμα περισσότερο τις αντιδράσεις αντί να τις κατευνάσει. Την ίδια μέρα κατέβηκαν μόνο στη Λειψία 500.000 άνθρωποι σε διαδήλωση. Το πρωί της 9ης Νοεμβρίου 1989 συνεδρίασε με εντολή του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος μια επιτροπή αξιωματικών των Υπουργείων Εσωτερικών και Κρατικής Ασφάλειας για να προτείνει λύσεις και να σχεδιάσει μια έκτακτη ρύθμιση, που θα έθετε αμέσως σε εφαρμογή τα ουσιαστικότερα μέτρα του σχεδίου ταξιδιωτικού νόμου. Η πρόταση που υπέβαλαν στο Πολιτικό Γραφείο ήταν να επιτραπούν τόσο η μόνιμη μετεγκατάσταση, που δημιουργούσε το πρόβλημα με τους πρόσφυγες στις τρίτες χώρες, όσο και τα σύντομα ιδιωτικά ταξίδια. Διαφορετικά θα εξωθούνταν στη μετανάστευση πολλοί που ήθελαν μόνο να επισκέπτονται συγγενείς τους στη Δυτική Γερμανία. Η επιτροπή των αξιωματικών πρότεινε να δίνονται οι άδειες και για τα δύο από τις αρμόδιες υπηρεσίες μετά από αίτηση των ενδιαφερομένων, χωρίς διατυπώσεις. Με αυτές τις προτάσεις ήταν αναμενόμενο ότι θα ξεσηκωνόταν ένα πρωτόγνωρο κύμα μόνιμης και προσωρινής εξόδου από τη χώρα, η πίεση όμως θα διοχετευόταν στις αρμόδιες υπηρεσίες, όχι στα σύνορα, και θα μπορούσε να ελεγχθεί. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας το Πολιτικό Γραφείο ενέκρινε το σχέδιο ταξιδιωτικών ρυθμίσεων της επιτροπής και το έθεσε σε κυκλοφορία στα συναρμόδια υπουργεία μέσω της υπηρεσιακής οδού για να γίνουν έλεγχοι και προτάσεις εντός της ημέρας. Σύμφωνα με την πάγια τακτική, η μη έκφραση αντιρρήσεων ως μια ορισμένη ώρα ισοδυναμούσε με έγκριση του σχεδίου από το Υπουργικό Συμβούλιο. Η ώρα 4:00 το πρωί της 10ης Νοεμβρίου ορίστηκε για να δοθεί η απόφαση στον τύπο.

Μέχρι το απόγευμα τα Υπουργεία Εσωτερικών, Κρατικής Ασφάλειας και Δικαιοσύνης ελέγχουν το σχέδιο ρύθμισης. Τα δύο πρώτα Υπουργεία εγκρίνουν τις ρυθμίσεις που αφορούν στη μόνιμη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό, εκφράζουν όμως αντιρρήσεις και προτείνουν χρονικούς περιορισμούς για τα σύντομα ιδιωτικά ταξίδια. Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης Ζίγκφριντ Βίτενμπεκ (Siegfried Wittenbeck) απορρίπτει εντελώς τη ρύθμιση για λογαριασμό του απόντος Υπουργού Χανς Χέρμαν Χέρτλε (Hans-Herman Hertle), καθώς εντοπίζει τυπικά και τεχνικά προβλήματα στο σχέδιο που του υποβλήθηκε. Η κυβέρνηση όμως στην Ανατολική Γερμανία δεν ήταν παρά ο εκτελεστής των αποφάσεων του κόμματος και η κυκλοφορία των νομοσχεδίων στα υπουργεία δεν ήταν παρά μια γραφειοκρατική ρουτίνα. Έτσι, ενώ τα υπουργεία επεξεργάζονται τη ρύθμιση και διαπιστώνουν προβλήματα, το σχέδιο φθάνει στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος στις 15:00 και καταλήγει στα χέρια του Γενικού Γραμματέα Έγκον Κρεντς. Ο Κρεντς δεν γνωρίζει τις αντιρρήσεις των συναρμόδιων υπουργείων και δεν προσέχει ότι η ρύθμιση προορίζεται να δοθεί την άλλη μέρα στον τύπο. Χωρίς να πολυασχοληθεί, τη δίνει μαζί με ένα σχετικό δελτίο τύπου στο μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος Γκύντερ Σαμπόφσκι (Günter Schabowski), που ετοιμαζόταν εκείνη την ώρα να δώσει συνέντευξη τύπου στους Ανατολικογερμανούς και τους ξένους δημοσιογράφους.



Γκορμπατσώφ στο BBC: Δεν θα έπρεπε να χυθεί αίμα

Σε συνέντευξη στο BBC με την ευκαιρία των 30 χρόνων από την Πτώση του Τείχους ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ αναφέρθηκε στα γεγονότα εκείνης της συνταρακτικής, της ιστορικής βραδιάς που οι Ανατολικογερμανοί ξεχύθηκαν στους δρόμους για να περάσουν στο δυτικό κομμάτι του Τείχους και την αγωνία του να μην οδηγήσει σε αιματοκύλισμα. «Δεν θα έπρεπε να χυθεί αίμα», λέει, «δεν μπορούσαμε να το επιτρέψουμε να συμβεί σε ένα θέμα τέτοιας βαρύτητας για τη Γερμανία, για μας, για την Ευρώπη, για όλον τον κόσμο. Γι αυτό δηλώσαμε ότι δεν θα επρόκειτο να αναμειχθούμε».

Τριάντα χρόνια μετά εκείνη την ιστορική ημέρα ο Γκορμπατσώφ ανησυχεί. Θεωρεί ότι οι σημερινές εντάσεις ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση θέτουν την παγκόσμια ειρήνη σε κολοσσιαίο κίνδυνο. Στην ερώτηση του βρετανού δημοσιογράφου πόσο επικίνδυνη είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα στη χώρα του και το δυτικό κόσμο, απάντησε ως εξής: «Όσο καιρό υπάρχουν όπλα μαζικής καταστροφής, πρωτίστως πυρηνικά όπλα, ο κίνδυνος είναι κολοσσιαίος. Όλες οι χώρες θα πρέπει να διακηρύξουν ότι τα όπλα αυτά πρέπει να καταστραφούν. Για τη σωτηρία ημών των ιδίων και του πλανήτη μας».

Τριάντα χρόνια μετά...

Το Τείχος του Βερολίνου έπεσε. Ο συμβολισμός του διχοτομημένου κόσμου, έγινε συντρίμμια από πέτρες, τούβλα και χώμα. Ο κόσμος, όμως, απελευθερώθηκε πραγματικά; Ξέφυγε από τα δεσμά των δύο αντίπαλων στρατοπέδων; Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ο άνθρωπος που επέτρεψε να συμβεί το πρώτο βήμα, εκφράζει σοβαρές ενστάσεις.

Και δικαίως. Τρεις δεκαετίες μετά, οι σχέσεις της Ρωσίας με τις ΗΠΑ, των δύο υπερδυνάμεων, είναι στο χειρότερο σημείο τους, με συνέπεια διεθνολόγοι να κάνουν λόγο ακόμα και για νέα περίοδο Ψυχρού Πολέμου. Οι πόλεμοι συμφερόντων που έγιναν από τότε, αποδεικνύουν ότι ο Ρώσος ηγέτης, δικαίως εκφράζει τις ενστάσεις του.

Τι συμβαίνει σήμερα; Ο κόσμος έχει χωριστεί και πάλι στα δύο. Σαν να μην διδάχθηκε το παραμικρό από την ιστορία. Οι δύο μεγάλες δυνάμεις έχουν συνάψει τις συμμαχίες τους, με τη Μόσχα να έχει στο πλευρό της τη νέα υπερδύναμη, Κίνα και το Ιράν, ενώ «μεγάλο παιχνίδι» γίνεται με την τρίτη στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ, την Τουρκία.

Ο πόλεμος στη Συρία, τα συμφέροντα στο Ιράν, οι παγκόσμιες ισορροπίες, ο πόλεμος και η διάσπαση της άλλοτε Γιουγκοσλαβίας, στην καρδιά της Ευρώπης, σηματοδοτούν μία εποχή που όντως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί Νέα Περίοδος Ψυχρού Πολέμου.

Η γιορτή ξεκίνησε

Τα δρώμενα στο Βερολίνο για τη μεγάλη επέτειο ξεκίνησαν. Εκδηλώσεις, ενημερώσεις, ντοκουμέντα της εποχής, όλα για να θυμίζουν το σκοτάδι που έζησε ο κόσμος. Ορισμένες εικόνες από τις εκδηλώσεις των τελευταίων ημερών, ενόψει της κορύφωσης του Σαββάτου, μπορείτε να δείτε στο βίντεο που ακολουθεί: 

Το Σάββατο στο Βερολίνο, θα γιορταστεί μία πολύ μεγάλη, μία ιστορική στιγμή της ανθρωπότητας. Μία στιγμή ανθρωπισμού, πολιτισμού, μεγαλείου, ομορφιάς. Τα μηνύματα των ηγετών θα κυμανθούν σε ανάλογο τέμπο. Όμως δεν αρκεί. Εκείνοι που αποφασίζουν, οφείλουν πρωτίστως εκείνοι, να διδαχθούν από την ιστορία και να αφουγκραστούν το μήνυμα του σήμερα. Του κόσμου που γκρεμίζει καθημερινά τα Τείχη του ρατσισμού, των διαχωρισμών, των αντιθέτων. Και μέσα από το διαδίκτυο, από την πρόσβαση στην εύκολη επικοινωνία, αυτός ο κόσμος ζητά έναν κόσμο ενωμένο, δίχως αντιπαλότητας και έχθρες, έναν κόσμο που οι ελάχιστες -σε μέγεθος και αξία- φωνές εκείνων που θέλουν έναν κόσμο εγκλωβισμένο στο μίσος, στον ρατσισμό, στον διαχωρισμό, στον φασισμό κάθε μορφής, να καταπνίγονται εν τη γενέσει τους.

Στις 9 Νοεμβρίου 2019, ο κόσμος θα γιορτάσει τα 30 χρόνια από την Πτώση του Τείχους της Ντροπής στο Βερολίνο. Το μεγαλύτερο δώρο θα ήταν να δώσουν όλοι οι λαοί τα χέρια και να συμφωνήσουν ότι κανένα συμφέρον, καμία πολιτική, δεν θα ξαναχωρίσει τον κόσμο στα δύο.