«Παζάρι» Τραμπ-Ερντογάν για F-35, S-400 και Patriot

Με μία ώρα καθυστέρηση άρχισε η συνέντευξη Τύπου του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κυρίως λόγω της συνάντησης που είχε νωρίτερα ο Ερντογάν με γερουσιαστές των ΗΠΑ, έπειτα από πρωτοβουλία του Τραμπ. Στόχος του ήταν να λειάνει το κλίμα. Ο Ερντογαν δεν υποσχέθηκε τίποτα, παρ’ ότι εξασφάλισε την κολοσσιαία συμφωνία των 100 δισ. δολαρίων από έναν Αμερικανό πρόεδρο που δήλωσε «οπαδός» του...

Παρ’ ότι ο Ερντογάν το τελευταίο διάστημα έχει υιοθετήσει μία επιθετική ρητορική εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως και εναντίον της Ευρώπης, ο Αμερικανός πρόεδρος τον υποδέχθηκε με ανοιχτές αγκάλες στον Λευκό Οίκο. Του αφιέρωσε, μάλιστα, παραπάνω από τέσσερις ώρες. Και όπως προέκυψε από τις δηλώσεις και των δύο στην κοινή συνέντευξη Τύπου, μπορεί να μην έλυσαν τις υφιστάμενες διαφορές, κυρίως για το ζήτημα του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 και των μαχητικών F-35, αλλά το κλίμα είναι να τα βρουν.

Για μια ακόμη φορά, ο Τραμπ έκανε τα πάντα για να διευκολύνει τον επισκέπτη του. Σε αντίθεση με τον Ερντογάν, που ήταν μάλλον συγκρατημένος, ο Αμερικανός πρόεδρος αναλύθηκε σε επαίνους για τον συνομιλητή του, φτάνοντας στο σημείο να δηλώσει «οπαδός» του.

Στην πραγματικότητα, είχαμε μια επανάληψη της προ μηνών συνάντησης των δύο στην Οσάκα της Ιαπωνίας, όταν ο πρόεδρος Τραμπ είχε εκπλήξει τους πάντες, δικαιολογώντας δημόσια την αγορά των S-400 από την Άγκυρα.

Η Ουάσιγκτον δεν έχει παραιτηθεί από την προσπάθεια να επαναφέρει την Τουρκία στον «ίσιο δρόμο» κι αυτό φάνηκε καθαρά κι αυτή τη φορά. Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, μάλιστα, το είπε καθαρά. Στόχος του Τραμπ ήταν να πείσει τον συνομιλητή του να βρεθεί ένας συμβιβασμός με τη μη ενεργοποίηση των S-400. Απ’ ό,τι φάνηκε δεν το επέτυχε, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να δηλώσει αισιόδοξος πως οι δυο πλευρές θα βρουν μια λύση.

Οι δύο πρόεδροι συζήτησαν και το ζήτημα των μαχητικών F-35. Όπως είναι γνωστό, η Τουρκία έχει αποκλειστεί από το πρόγραμμα, αλλά ο Τραμπ το ξανάνοιξε, δηλώνοντας: «Για αυτό είμαστε εδώ. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Κάτι θα βρούμε».

Από την πλευρά του, ο Ερντογάν εξέφρασε δυσαρέσκεια για την πολιτική των ΗΠΑ έναντι των Κούρδων της Συρίας, παρά το γεγονός ότι με την απόφαση του Τραμπ για αποχώρηση των εκεί αμερικανικών δυνάμεων τους άφησε εκτεθειμένους στην τουρκική εισβολή. Είναι αξιοσημείωτο ότι, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος προσπάθησε να πει έναν καλό λόγο για τους Κούρδους, ο Ερντογάν ξεκαθάρισε ότι ναι μεν δεν έχει γενικά πρόβλημα με τους Κούρδους, αλλά ότι το PKK και το YPG, δηλαδή οι σύμμαχοι των Αμερικανών στη Συρία, είναι «τρομοκράτες».

Ο τρόπος που ο Αμερικανός πρόεδρος χειρίστηκε τη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του παραπέμπει περισσότερο σε λομπίστα παρά σε πλανητάρχη που υποδέχεται τον ηγέτη μίας μεσαίας χώρας και μάλιστα έναν ηγέτη που έχει κατά κόρον «βγάλει γλώσσα». Όπως είναι γνωστό, γι’ αυτό τον λόγο το κλίμα στο Κογκρέσο, αλλά και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο Πεντάγωνο είναι πολύ αρνητικό για την Τουρκία του Ερντογάν. Η πίεση για την επιβολή κυρώσεων είναι μεγάλη, αλλά προς το παρόν προσκρούει στην αντίσταση του Λευκού Οίκου. Ο Τραμπ φρόντισε σε κάποιο διάστημα της συνάντησής του με τον «παλιόφιλο» Ταγίπ να παρευρίσκονται πέντε Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές, προκειμένου να μεταστρέψει το βαρύ κλίμα που επικρατεί στο Κογκρέσο.

Όπως αναφέραμε παραπάνω, ο Τραμπ δεν τσιγκουνεύτηκε επαίνους για τον Ερντογάν και την Τουρκία. Την χαρακτήρισε σημαντικό εταίρο στο ΝΑΤΟ και εξέφρασε την ικανοποίησή του που οι αμυντικές δαπάνες της είναι κοντά στο όριο του 2% του ΑΕΠ της. Στο τραπέζι μπήκαν και οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών. Ο Τραμπ όχι μόνο επαίνεσε τα τουρκικά προϊόντα σαν καλός πλασιέ, αλλά και δήλωσε έτοιμος να λάβει μέτρα για την εκτόξευση των ετήσιων εμπορικών συναλλαγών από τα 20 ατ 100 δις δολάρια.

Ο Ερντογάν δήλωσε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος τον διαβεβαίωσε ότι η Τουρκία μπορεί να αγοράσει τους αντιαεροπορικούς πυραύλους Patriot σε κανονικές τιμές. Αυτό ήταν καρφί για την κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία υποτίθεται ότι είχε τορπιλίσει αυτή την προμήθεια. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν παρέλειψε να ζητήσει από τις ευρωπαϊκές χώρες να δεχτούν την επιστροφή των τζιχαντιστών που είναι πολίτες τους. Ο Τραμπ δεν έχασε την ευκαιρία να προτρέψει την ΕΕ να δώσει περισσότερα χρήματα στην Τουρκία για τους Σύριους πρόσφυγες που φιλοξενεί.

Είναι ξεκάθαρο ότι οι δύο πρόεδροι επέλεξαν να αφήσουν πίσω τους την ανταλλαγή ρητορικών πυρών του τελευταίου διαστήματος. Όσο κι αν είναι κατανοητή η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να κρατήσει την Τουρκία προσδεδεμένη στο δυτικό σύστημα ασφαλείας, ο τρόπος και οι όροι που γίνεται αυτό εγείρει ερωτήματα. Είναι ενδεικτικό ότι στις Ηνωμένες πολιτείες συζητείται ανοιχτά το ενδεχόμενο η σχέση Τραμπ–Ερντογάν να μην είναι η σχέση δύο ηγετών, οι χώρες των οποίων έχουν σημαντικές διαφορές.

Τη σχετική φιλολογία τροφοδότησαν και οι δηλώσεις του μέχρι πρότινος Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Τζον Μπόλτον για τον ρόλο των γαμπρών. Στο ίδιο μήκος κύματος και ρεπορτάζ της εφημερίδας New York Times, η οποία κάνει λόγο για διπλωματία της πίσω πόρτας. Άλλη μία θεωρία είναι ότι ο πρόεδρος Ερντογάν εκβίασε τον Αμερικανό ομόλογό του, με σημαντικές αποκαλύψεις για την υπόθεση του Τζαμάλ Κασόγκι. Η Άγκυρα φέρεται να έχει υποκλέψει συνομιλία του Τζάρεντ Κουσνέρ, γαμπρού και συμβούλου του Ντόναλντ Τραμπ, με τον Σαουδάραβα πρίγκηπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, στην οποία έδινε το πράσινο φως για την απαγωγή του.

Ό,τι και να συμβαίνει το γεγονός είναι πως ο Ερντογάν θα φύγει από την Ουάσιγκτον, χωρίς ο ίδιος να έχει κάνει εκπτώσεις, αλλά έχοντας πάρει στις αποσκευές του μία διπλωματική επιτυχία. Μπορεί το χάσμα στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Τουρκίας να μην γεφυρώθηκε, αλλά το σημαντικό είναι ότι ο «σουλτάνος» απέφυγε τη λήψη αμερικανικών μέτρων που αφ’ ενός θα προκαλούσαν κόστος στην τουρκική οικονομία, αφ’ ετέρου θα απομόνωναν διπλωματικά την Άγκυρα.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν πραγματοποίησε το ταξίδι του στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού πριν μια εβδομάδα είχε λάβει επιστολή του Τραμπ, η οποία περιείχε την αμερικανική προσφορά για τη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Αυτό τουλάχιστον έγραψε η έγκυρη εφημερίδα Washington Post, επικαλούμενη ενημερωμένες πηγές. Είναι ίσως η πρώτη φορά που οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται σε τόσο χαμηλό επίπεδο, αλλά είναι και η πρώτη φορά που ηγέτης της Τουρκίας φαίνεται να ασκεί τόσο καταλυτική επιρροή σε Αμερικανό πρόεδρο.