Δολοφονία Σουλεϊμανί: Στην «κόψη του ξυραφιού» η Μέση Ανατολή ενώ η ανταλλαγή απειλών συνεχίζεται

Οι εύφλεκτες σχέσεις Ουάσιγκτον-Τεχεράνης απειλούν να κάνουν παρανάλωμα πυρός όλη τη Μέση Ανατολή. Μετά τη δολοφονία του Κασέμ Σουλεϊμανί, οι Ιρανοί θρηνούν και ξεχειλίζουν από οργή. Ο στρατηγός αποτελούσε την «αόρατη» δύναμη πίσω από τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη της χώρας αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Σειρά κορυφαίων αξιωματούχων εξαπoλύουν πυρά κατά των ΗΠΑ, ειδικά εναντίον του Ντόναλντ Τραμπ. Από την πλευρά του, ο Αμερικανός πρόεδρος προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη «λοκάρει» 52 στόχους στο Ιράν. Ο αριθμός αυτός μόνο τυχαίος δεν είναι: συμβολίζει τους 52 Αμερικανούς πολίτες που είχαν κρατηθεί όμηροι για 444 ημέρες στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη από το 1979 έως το 1981, η περιπέτεια των οποίων είχε γίνει και δημοφιλής ταινία από το Χόλιγουντ.

O Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο δήλωσε ότι «αν υπάρξουν επιθέσεις από το Ιράν κατά αμερικανικών στόχων, οι ΗΠΑ θα απαντήσουν με νόμιμα πλήγματα εναντίον αυτών που λαμβάνουν τις αποφάσεις και ενορχηστρώνουν τέτοιες επιθέσεις». O Ιρανός ομόλογός του Τζαβάντ Ζαρίφ απάντησε μέσω Twitter. Κατηγόρησε τον Τραμπ πως έχοντας διαπράξει μεγάλες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου με τις θρασύδειλες δολοφονίες της Παρασκευής, απειλεί να διαπράξει νέες παραβάσεις του jus cogens (αναγκαστικού δικαίου). «Η στοχοποίηση χώρων πολιτισμού είναι έγκλημα πολέμου. Όσο κι αν κλωτσούν και αν φωνάζουν, το τέλος της βλαβερής παρουσίας των ΗΠΑ στη δυτική Ασία έχει αρχίσει».

Κάποιοι εκ των σημαντικότερων αναλυτών των σχέσεων Ουάσιγκτον-Τεχεράνης υποστηρίζουν ότι η μακρά ιστορία του Ιράν υποδηλώνει ότι μπορεί να μην βιαστεί να αντιδράσει. Πολλοί δηλαδή επιμένουν ότι παρά τη διάχυτη ένταση, η δολοφονία του στρατηγού Σουλεϊμανί δε θα οδηγήσει σε σύρραξη. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Ιράν δεν θα ενεργοποιήσει τις σιιτικές πολιτοφυλακές που αποτελούν συμμάχους του, προκειμένου να πλήξουν αμερικανικούς στόχους. Εξάλλου, ο Σουλεϊμανί ήταν πρόσωπο-κλειδί στην υποστήριξη των σιιτικών οργανώσεων και αποτελούσε κομβική προσωπικότητα στην εξωτερική πολιτική του Ιράν. Συνδύαζε στρατηγικό μυαλό με γνώσεις και εμπειρία από μυστικές υπηρεσίες ειδικές ανορθόδοξες επιχειρήσεις.

Το Ιράν ενδέχεται να επιλέξει προσεκτικά και υπομονετικά την απάντησή του, με σκοπό και να δείξει πως αντέδρασε, αλλά και να αποφύγει έναν πόλεμο με τις ΗΠΑ. Η πρώτη κίνησή του, πάντως, δείχνει ότι επανενεργοποιεί το πυρηνικό πρόγραμμά του. Αυτό τουλάχιστον μεταδίδουν τοπικά μέσα που δημοσιοποίησαν την απόφαση της Τεχεράνης, σχετικά με την υπαναχώρηση από τις διεθνείς δεσμεύσεις που ανέλαβε το 2015 στη Βιέννη.

Υπενθυμίζουμε ότι επί προεδρίας Τραμπ η Ουάσιγκτον αποχώρησε από τη συμφωνία που είχε επιτευχθεί επί προεδρίας Ομπάμα και επανέφερε τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν. Η Τεχεράνη είχε μέχρι τώρα αποφύγει να αποχωρήσει κι αυτή από τη σχετική συμφωνία, αλλά η δολοφονία του Σουλεϊμανί φαίνεται πως ξεχείλισε το ποτήρι.

Επιπλέον, η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων στη Μέση Ανατολή επαναφέρει την ανησυχία για το ενδεχόμενο ελλείψεων στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και οδηγεί αναπόφευκτα σε άλμα των τιμών του «μαύρου χρυσού». Μεταξύ όλων των δεινών που πιθανολογούνται να αποτελέσουν μετασεισμό της εξόντωσης του Σουλεϊμανί είναι και η κλιμάκωση κυβερνοεπιθέσεων μεταξύ Ιράν-ΗΠΑ.

Την ίδια στιγμή, στο Ιράν συνεχίζεται το τριήμερο εθνικό πένθος με εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών να αποχαιρετούν τον «αγαπημένο στρατηγό τους», όπως τον αποκαλούν. Συγκεκριμένα, ανθρώπινη θάλασσα πλημμύρισε τους δρόμους του Αχβάζ. Τοποθετημένα στο σκέπαστρο φορτηγού στολισμένου με λουλούδια και καλυμμένου με ύφασμα που φέρει την απεικόνιση του Θόλου του τεμένους του Βράχου της Ιερουσαλήμ, τα φέρετρα με τις σορούς του Σουλεϊμανί και του Αμπού Μέχντι αλ-Μουχάντις, του φιλοϊρανού Ιρακινού στρατιωτικού διοικητή που σκοτώθηκε μαζί του, πέρασαν με μικρή ταχύτητα μέσα από το πυκνό πλήθος που συγκεντρώθηκε.

Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις στην Μασχάντ, στην Τεχεράνη και έπειτα στην πόλη Κομ. Θα ακολουθήσει η ταφή του στην γενέτειρά του Κερμάν. Τα συγκεντρωμένα πλήθη κρατούν σημαίες κόκκινες (στο χρώμα του αίματος των μαρτύρων), πράσινες (στο χρώμα του Ισλάμ) και λευκές, στολισμένες με θρησκευτικά συνθήματα, καθώς και πορτρέτα του στρατηγού, διοικητή των επίλεκτων δυνάμεων Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης.

Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο, όμως, από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο Ιράκ. Πλήθος συγκεντρώθηκε στο κέντρο της Βαγδάτης και σε άλλες πόλεις, καταγγέλλοντας «τους δύο κατακτητές, τις ΗΠΑ και το Ιράν», την ώρα που η κρίση μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον κορυφώνεται. Φόβος τους είναι ότι η σύγκρουση ΗΠΑ-Ιράν θα λάβει χώρα στο ιρακινό έδαφος.

Εντωμεταξύ, ο Λευκός Οίκος διαβίβασε με καθυστέρηση σχεδόν δύο ημερών την επίσημη ειδοποίηση προς το Κογκρέσο για την αεροπορική επιδρομή στη Βαγδάτη το βράδυ της Πέμπτης προς Παρασκευή που διατάχθηκε από τον πρόεδρο Τραμπ. Στελέχη των Δημοκρατικών επανέλαβαν τις επικρίσεις τους για το γεγονός ότι ο πρόεδρος ούτε ζήτησε έγκριση, ούτε καν ενημέρωσε το Κογκρέσο.

Σε αυτό το ήδη χαοτικό σκηνικό εμπλέκεται και η Τουρκία. Ο πρόεδρός της είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τους ηγέτες του Ιράκ και του Ιράν. Σύμφωνα με ανακοίνωση της ιρανικής κυβέρνησης, ο Ερντογάν αποκάλεσε «μάρτυρα» τον Σουλεϊμανί. Όμως, φαίνεται πως αυτή ήταν η φράση που προκάλεσε την ενόχληση της Τουρκίας, με αποτέλεσμα να υπάρξει διάψευση.

Τηλεφωνική επικοινωνία υπήρξε και μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Μάικ Πομπέο. Μία πολεμική σύρραξη στη Μέση Ανατολή δεν εξυπηρετεί την παρούσα στιγμή τα τουρκικά γεωπολιτικά συμφέροντα. Η Άγκυρα προσπαθεί να διατηρήσει τις ευαίσθητες ισορροπίες μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, αν και είναι βέβαιο ότι σύντομα η πλάστιγγα θα γύρει προς τη μία ή την άλλη πλευρά.

Το καθεστώς Ερντογάν θεωρούσε τον Σουλεϊμανί επικίνδυνο. Δεν είναι μόνο η αντίθεση σουνιτών-σιιτών. Είναι και ότι στη Συρία τα συμφέροντα Ιράν και Τουρκίας ήταν και παραμένουν αντικρουόμενα, παρά τις προσπάθειες και των δύο πλευρών να βρουν κοινούς τόπους. Στην πραγματικότητα, όμως, Τεχεράνη και Άγκυρα βρίσκονται σε έναν άτυπο καλυμμένο ανταγωνισμό, αφού και οι δυο διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στη Μέση Ανατολή. Και όπως είναι γνωστό, ο Σουλεϊμανί ήταν το σιδερένιο χέρι της Τεχεράνης σε Ιράκ, Συρία, αλλά και Λίβανο.

Από την άλλη πλευρά, όμως, η Τουρκία και το Ιράν συνεργάζονται στενά με τη Ρωσία, γεγονός που λειτουργεί αποτρεπτικά σε μεταξύ τους αντιπαραθέσεις. Επιπλέον, Η συμμαχική σχέση του Κατάρ με την Τουρκία και η συνεργασία του με το Ιράν έχουν φέρει Άγκυρα και Τεχεράνη στην ίδια όχθη όσον αφορά τη διαμάχη του Κατάρ με τη Σαουδική Αραβία και τους δορυφόρους της στον Κόλπο.

Από την πλευρά της η ΕΕ προσπαθεί να λειτουργήσει πυροσβεστικά και στο πλαίσιο αυτό ο αρμόδιος για την εξωτερική πολιτική επικοινώνησε με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών για να του συστήσει αυτοσυγκράτηση, ενώ τον προσκάλεσε για διαβουλεύσεις στις Βρυξέλλες.