Εμπιστευτική έκθεση για τη Λιβύη: Η ΕΕ προειδοποιεί για νέα προσφυγική κρίση

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης της ΕΕ προειδοποιεί για πιθανή ανθρωπιστική κρίση στη Λιβύη και για περαιτέρω σημαντική αύξηση του αριθμού των προσφύγων. Αυτό προκύπτει από εμπιστευτική εξαμηνιαία έκθεση που απεστάλη στις 16 Ιανουαρίου από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφαλείας της ΕΕ και η οποία βρίσκεται στη διάθεση του SPIEGEL και δημοσιεύεται σε άρθρο του περιοδικού με τίτλο «Εμπιστευτική έκθεση για τη Λιβύη - Η ΕΕ προειδοποιεί για νέα προσφυγική κρίση».

Στην έκθεση συνιστάται η επιστροφή των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού των ευρωπαϊκών κρατών στην αποστολή -μεταξύ άλλων, επειδή η Ακτοφυλακή της Λιβύης σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης του εμφυλίου πολέμου στη χώρα «θα βρισκόταν γρήγορα στα όρια των δυνατοτήτων της. Μια γρήγορη ευρωπαϊκή αντίδραση θα ήταν σε αυτήν την περίπτωση απαραίτητη».

Η κατάσταση στη Λιβύη αποσταθεροποιείται ολοένα και περισσότερο

Η έκθεση απεστάλη στις 16 Ιανουαρίου από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφαλείας της ΕΕ, στο πλαίσιο της οποίας συναντώνται αντιπροσωπείες των κρατών-μελών της ΕΕ.

Έκτοτε, ο πόλεμος στη Λιβύη έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο. Στο μεταξύ διεξάγονται μάχες σε όλα τα μέτωπα. Η κατάσταση των προσφύγων και των μεταναστών στα κέντρα κράτησης των πολιτοφυλακών εξακολουθεί να επιδεινώνεται. Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο περισσότεροι άνθρωποι φεύγουν και πάλι με βάρκες προς τη Μεσόγειο με κατεύθυνση την Ευρώπη.

Η εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης δείχνει πόσο γρήγορα θα μπορούσε εξαιτίας της κλιμάκωσης να φθάσει η λιβυκή Ακτοφυλακή στα όριά της.

Οι ιδιωτικοί θαλάσσιοι διασώστες είναι ήδη σε διαρκή επιφυλακή. Η Ακτοφυλακή της Λιβύης ελέγχει μόνο τρεις τομείς στα δυτικά της χώρας, σύμφωνα με την έκθεση. Η Μεσόγειος είναι το πιο θανατηφόρο σύνορο στον κόσμο. Τουλάχιστον 152 πρόσφυγες και μετανάστες έχασαν τη ζωή τους το 2019 στην Κεντρική Διαδρομή.

Οι ευρωπαίοι Υπουργοί Εσωτερικών συζητούν επί του παρόντος για το εάν επιθυμούν να ενισχύσουν και πάλι την αποστολή «Σοφία» με πλοία. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ θα μπορούσε να καταπολεμήσει αποτελεσματικότερα τους διακινητές και παράλληλα να σώσει τους πρόσφυγες. Επιπλέον, η ΕΕ θα μπορούσε - τουλάχιστον θεωρητικά- να παρακολουθήσει την τήρηση του εμπάργκο όπλων που επέβαλε ο ΟΗΕ στις αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη, τα οποία αυτή τη στιγμή παραβιάζονται και πάλι.

Η ομόφωνη απόφαση είναι απαραίτητη για την επιστροφή των πλοίων. Ο Υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Horst Seehofer και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική είναι υπέρ, η Αυστρία και η Ιταλία είναι μεταξύ των χωρών που αντιτίθενται, σύμφωνα με δημοσίευμα της Welt.

Τα πλοία αποσύρθηκαν από την στρατιωτική αποστολή στα τέλη Μαρτίου 2019 μετά την άρνηση της Ιταλίας να επιτρέψει την είσοδό τους στα λιμάνια της. Στο επίκεντρο της διαμάχης είναι το ζήτημα του ποιος θα υποδέχεται τους διασωθέντες πρόσφυγες και μετανάστες. Η ΕΕ δεν έχει ακόμη καταφέρει να συμφωνήσει σε μια λύση. Η αποστολή αποσκοπεί κυρίως στην καταπολέμηση των διακινητών, αλλά έχει επίσης διασώσει στη θάλασσα περίπου 45.000 πρόσφυγες, τους οποίους και μετέφερε στην Ιταλία.

Ο Seehofer πρότεινε πρόσφατα να μεταφέρεται το 1/4 των διασωθέντων στη Γερμανία. Αυτό συμβαίνει ήδη με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που διασώζονται από ιδιώτες διασώστες και μεταφέρονται στην Ιταλία. Το μέλλον της αποστολής, η εντολή της οποίας λήγει στα τέλη Μαρτίου, θα συζητηθεί ξανά στις Βρυξέλλες την ερχόμενη Τρίτη.

Οι ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης που εκφράστηκαν στα μέσα Ιανουαρίου φαίνονται δικαιολογημένες. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες UNHCR απέσυρε τους υπαλλήλους της την Πέμπτη από ένα κέντρο υποδοχής, στο οποίο θα βοηθούσε στην μετεγκατάσταση προσφύγων. Στρατιωτικές ασκήσεις πραγματοποιήθηκαν μόλις λίγα μέτρα από το στρατόπεδο, ανέφερε η οργάνωση σε ανακοίνωσή της. «Φοβούμαστε ότι ολόκληρη η περιοχή θα μπορούσε να μεταβληθεί σε στρατιωτικό στόχο».

Σύμφωνα με την έκθεση, περισσότερες βάρκες με πρόσφυγες και μετανάστες ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 2019 σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους.

Σύμφωνα με την UNHCR, ο αριθμός των προσφύγων που επιστράφηκαν στη Λιβύη έχει τουλάχιστον διπλασιαστεί τον Ιανουάριο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Η ΜΚΟ Alarmphone αναφέρει ότι δέχεται περισσότερες κλήσεις από ποτέ. Σε περιόδους με καλό καιρό, ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός ανθρώπων ξεκινά το ταξίδι. Σε μερικές περιπτώσεις, περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι ξεκινούν το ταξίδι μέσα σε λίγες μέρες, μεταξύ τους ολοένα και περισσότεροι Λίβυοι ή άνθρωποι από το Μπαγκλαντές που ήθελαν να εργαστούν στη Λιβύη, δήλωσε εκπρόσωπος της ΜΚΟ. Οι εθελοντές λαμβάνουν κλήσεις έκτακτης ανάγκης από πρόσφυγες και τις διαβιβάζουν στα κέντρα διάσωσης στην Ιταλία, στη Μάλτα και στη Λιβύη, καθώς και σε ιδιώτες θαλάσσιους διασώστες.

Η ΕΕ εκπαιδεύει και χρηματοδοτεί την Ακτοφυλακή της Λιβύης, ώστε να μπορεί να παρεμποδίζει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες σε μια ειδικά διευρυμένη ζώνη έρευνας και διάσωσης. Η Ακτοφυλακή μεταφέρει κατόπιν τους ανθρώπους πίσω στην χώρα που μαστίζεται από τον εμφύλιο πόλεμο.

Τα ευρωπαϊκά πλοία δεν επιτρέπεται να μεταφέρουν πρόσφυγες στη Λιβύη. Αυτό θα προσέκρουε στο Διεθνές Δίκαιο, καθώς θα αντιμετωπίσουν αυξημένους κινδύνους. Εκεί οι μετανάστες συλλαμβάνονται από πολιτοφυλακές και μεταφέρονται συνήθως σε επίσημα ή ανεπίσημα κέντρα κράτησης. Κάποιες φορές εκφοβίζονται, βασανίζονται, βιάζονται, αναγκάζονται να πολεμήσουν ή σκοτώνονται.

Διαρκώς διατυπώνονται κατηγορίες εναντίον της Ακτοφυλακής της Λιβύης, η οποία αποτελείται εν μέρει από πολιτοφυλακές. Σύμφωνα με οργανώσεις του ΟΗΕ, τουλάχιστον δύο μετανάστες δολοφονήθηκαν το καλοκαίρι κατά την παράδοση μεταναστών και προσφύγων σε διακινητές. Πρόσφατα, ανακοίνωσε μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος ότι δεν είναι σε θέση να πραγματοποιεί διασώσεις.

«Η Ακτοφυλακή της Λιβύης είναι μια ομάδα πειρατών, αποτελείται από πολιτοφυλακές που αποδεδειγμένα εμπλέκονται στη διακίνηση ανθρώπων», δήλωσε ο Andrej Hunko, εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής στη Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος της γερμανικής Αριστεράς στο Bundestag. Οι ιδιώτες θαλάσσιοι διασώστες έχουν επανειλημμένα διαμαρτυρηθεί ότι η Ακτοφυλακή πραγματοποιεί διασώσεις με μη επαγγελματικό τρόπο και χρησιμοποιεί βία. «Πόσες αποδείξεις χρειάζονται για να συντονιστούν οι επιχειρήσεις στη ζώνη διάσωσης της Λιβυκής Θάλασσας από το κέντρο ελέγχου της Ρώμης;», ρωτά ο Hunko. «Αυτό θα ήταν δυνατό, χρειάζεται μόνο η έγκριση της κυβέρνησης στην Τρίπολη».

Η εξαμηνιαία έκθεση δείχνει πόσο περιορισμένες είναι οι δυνατότητες ελέγχου της ΕΕ. Σύμφωνα με την έκθεση, μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου του 2019 είχε εκπαιδεύσει 477 μέλη της Λιβυκής Ακτοφυλακής, μεταξύ άλλων στην Ιταλία. Κατά συνέπεια, τα μέλη της Λιβυκής Ακτοφυλακής ήταν σε θέση να επιχειρούν με ολοένα και πιο επαγγελματικό τρόπο, και τα 42 σκάφη τους μπορούσαν πλέον να προσεγγίζουν ταυτόχρονα διάφορα σκάφη με πρόσφυγες ή το ένα μετά το άλλο.

Ωστόσο, οι υπεύθυνοι για την αποστολή της ΕΕ «Σοφία» θα ήθελαν να παρακολουθήσουν την λειτουργία της Ακτοφυλακής κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης πολλών ημερών στη Λιβύη -αλλά αυτό δεν είναι δυνατό από τις 19 Απριλίου και μετά, καθώς η κατάσταση στη χώρα είναι υπερβολικά επισφαλής. Κανένα μέλος της αποστολής δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να εισέλθει στη Λιβύη, σύμφωνα με την έκθεση. Η επικοινωνία με την Ακτοφυλακή της Λιβύης δεν ήταν ιδανική. Υπάρχει «περιθώριο βελτίωσης».

Άλλες ιδέες για την παρακολούθηση δεν έχουν μέχρι τώρα λειτουργήσει. Η ΕΕ εξοπλίζει εδώ και δύο χρόνια την Ακτοφυλακή της Λιβύης με κάμερες GoPro. Δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος στον τομέα αυτό, αναφέρει η έκθεση. «Είμαι πεπεισμένος ότι καμία ενοχοποιητική εικόνα δεν πέσει στα χέρια του αδύναμου μηχανισμού παρακολούθησης, με τον οποίο η ΕΕ να ελέγχει τους Λίβυους», δηλώνει ο Hunko. « Πραγματικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι δεν είχε μεταφορτωθεί καμία λήψη λόγω προβλημάτων στο διαδίκτυο. Νομίζω ότι αυτή είναι μία φτηνή δικαιολογία».

Ένα περιστατικό με την ιδιωτική γερμανικό πλοίο διάσωσης «Alan Kurdi» δείχνει πόσο συγκεχυμένη είναι η κατάστασηστη Λιβύη με τις διάφορες πολιτοφυλακές. Στα τέλη Οκτωβρίου, μασκοφόροι άντρες με ταχύπλοα σκάφη είχαν εμποδίσει τους διασώστες, έστρεψαν τα όπλα τους στους πρόσφυγες και έριξαν προειδοποιητικές βολές, ενδεχομένως επειδή ήθελαν να επιστρέψουν τους πρόσφυγες στη Λιβύη.

Αρχικά, το πλήρωμα του «Alan Kurdi» υπέθεσε ότι η Ακτοφυλακή της Λιβύης επεχείρησε να το εκφοβίσει. Στην έκθεση αναφέρεται σαφώς ότι επρόκειτο για την Ναυτική Αστυνομία Zuwarah, μια πολιτοφυλακή που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών της κυβέρνησης εθνικής ενότητας της Λιβύης. Δεν συμπεριφέρεται τόσο επαγγελματικά όσο η Ακτοφυλακή της Λιβύης, αναφέρεται συνοπτικά στην έκθεση. Ο Ειδικός Απεσταλμένος της UNHCR επέκρινε πρόσφατα το Υπουργείο Εσωτερικών της Λιβύης σε συνέντευξή του στο SPIEGEL. Στο Υπουργείο υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι «οι οποίοι φέρεται να επωφελούνται από την εμπορία ανθρώπων και το σύστημα της κράτησης προσφύγων και μεταναστών».