Βαλεντίνα Τερεσκόβα: Η πρώτη γυναίκα που ταξίδεψε μόνη της στο Διάστημα γίνεται σήμερα 83 χρόνων
06.03.202012:41
Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα, η πρώτη Εύα στο Διάστημα: Μια ατρόμητη γυναίκα – σύμβολο που άλλαξε τα δεδομένα του πλανήτη στις 16 Ιουνίου 1963 - Η θρυλική σοβιετική κοσμοναύτης ήταν η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της ανθρωπότητας που αντίκρισε το Σύμπαν, σε μια διαστημική πτήση 71 ωρών, με 48 περιστροφές γύρω από τη Γη, διανύοντας συνολική απόσταση 1,93 εκατομ. χιλιομέτρων
Η Βαλεντίνα Βλαντιμίροβνα Τερεσκόβα γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 6 Μαρτίου του 1937, σε ένα μικρό χωριό της Κεντρικής Ρωσίας, το Μασλενίκοβο από γονείς Λευκορωσικής καταγωγής. Ο πατέρας της ήταν οδηγός τρακτέρ, που σκοτώθηκε στη διάρκεια του σοβιετοφινλανδικού πολέμου το 1939 και η μητέρα της εργάτρια υφαντουργίας. Είχε επίσης μια μεγαλύτερη αδερφή, τη Λουντμίλα, κι ένα μικρότερο αδερφό τον Βλαντιμίρ.
Εξαιτίας του πολέμου η Βαλεντίνα πήγε στο σχολείο σε ηλικία 8 ετών, αλλά το εγκατέλειψε και συνέχισε την εκπαίδευσή της με μαθήματα δι' αλληλογραφίας. Από μικρή εργάστηκε σε εργοστάσιο ελαστικών κι αργότερα υφαντουργίας, ενώ παράλληλα φοιτούσε ως τεχνικός ύφανσης βαμβακιού σε εσπερινή σχολή. Σε νεαρή ηλικία άρχισε να ενδιαφέρεται για τον αλεξιπτωτισμό και εκπαιδεύτηκε στην πτώση με αλεξίπτωτο στην τοπική αερολέσχη του Γιαροσλάβ, σημειώνοντας πάνω από 90 άλματα. Η εμπειρία της στον αλεξιπτωτισμό παρότι δεν ήταν πιλότος οδήγησε στην επιλογή της ως υποψήφια για το διαστημικό πρόγραμμα της Σοβιετικής Ένωσης.
Η «Βασίλισσα του Διαστήματος»
Μετά την πρώτη διαστημική πτήση του Γιούρι Γκαγκάριν το 1961, ο μηχανικός πυραύλων Σεργκέι Κορολιόβ, ο θεμελιωτής του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, είχε την ιδέα της αποστολής μιας γυναίκας στο διάστημα.
Ο Νικίτα Σεργκιέγιεβιτς Χρουστσόφ, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης κατά το μεγαλύτερο μέρος του Ψυχρού Πολέμου, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για το ποιος κατέχει το Διάστημα, θέλησε να είναι ο πρώτος που θα στείλει εκεί την πρώτη γυναίκα.
Ο ίδιος έλεγε ότι προτιμούσε ένα απλό κορίτσι που θα έδειχνε το θρίαμβο των ιδεών του Λένιν, μια συνηθισμένη Ρωσίδα, κάποια εργάτρια ή αγρότισσα. Στην τελική φάση, από τις 400 και πλέον υποψήφιες, πέρασαν μόνο πέντε: η Τατιάνα Κουζνετσόβα, η Ιρίνα Σολοβιόβα, η Ζάνα Γιόρκινα, η Βαλεντίνα Πονομαριόβα και η Βαλεντίνα Τερεσκόβα. Μεταξύ άλλων οι προδιαγραφές απαιτούσαν οι υποψήφιες να είναι αλεξιπτωτίστριες κάτω των 30 ετών, με ύψος κάτω από 1,70 μέτρο και βάρος κάτω από 70 κιλά. Υπέρ της επιλογής της ήταν το γεγονός ότι ο πατέρας της, ο Βλαντίμιρ Τερεσκόφ, ήταν ήρωας πολέμου: ως λοχίας των τεθωρακισμένων και κυβερνήτης άρματος μάχης είχε σκοτωθεί στον πόλεμο κατά των Φινλανδών στην περιοχή Λεμέττι της Καρελίας, όταν η Βαλεντίνα ήταν μόλις δύο ετών.
«Βοστόκ» σημαίνει Ορίζοντας
Η εκπαίδευση στο διαστημικό πρόγραμμα περιελάμβανε πτήσεις με συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, τεστ απομόνωσης, φυγοκέντρισης, θεωρία των πυραύλων, μηχανική διαστημοπλοίων, 120 πτώσεις με αλεξίπτωτο και εκπαίδευση στη διακυβέρνηση αεριωθούμενων πολεμικών αεροσκαφών τύπου Μιγκ-15UTI. Η ομάδα πέρασε αρκετούς μήνες εντατικής εκπαίδευσης που τελείωσαν με εξετάσεις τον Νοέμβριο του 1962, μετά τις οποίες απέμειναν οι 4 υποψήφιες.
Οι πρώτες τρεις στη βαθμολογία ήταν οι Τερεσκόβα, Σολοβιόβα και Πονομαριόβα και αναπτύχθηκε ένας σχεδιασμός για τις δύο να σταλούν σε δύο μοναχικές πτήσεις με «Βοστόκ» (σημαίνει Ορίζοντας) που θα εκτοξεύονταν σε διαδοχικές ημερομηνίες τον Μάρτιο ή Απρίλιο του 1963. Η αρχική πρόθεση ήταν να εκτοξευθεί πρώτη η Τερεσκόβα με την αποστολή «Βοστόκ 5» και να ακολουθήσει η Πονομαριόβα με το «Βοστόκ 6». Ωστόσο το σχέδιο τροποποιήθηκε. Το «Βοστόκ 5» θα μετέφερε τώρα ένα άνδρα κοσμοναύτη, τον Βαλέρι Μπικόφσκι, και η πρώτη γυναίκα θα επέβαινε στο «Βοστόκ 6» τον Ιούνιο. Η Κρατική Επιτροπή Διαστήματος όρισε την Τερεσκόβα να το κυβερνήσει και η απόφαση επιβεβαιώθηκε από τον ίδιο τον Νικίτα Χρουστσόφ.
— History Lovers Club (@historylvrsclub) June 19, 2018
«Έι, Ουρανέ, βγάλε το καπέλο σου!»
Αφού παρακολούθησε την επιτυχημένη εκτόξευση του «Βοστόκ 5» στις 14 Ιουνίου 1963, η 26χρονη Τερεσκόβα άρχισε τις τελικές προετοιμασίες για τη δική της πτήση. Το πρωί της 16ης Ιουνίου 1963, μαζί με την αναπληρώτριά της Σολοβιόβα φόρεσαν διαστημικές στολές και μεταφέρθηκαν στην εξέδρα εκτοξεύσεων με λεωφορείο. Αφού ολοκλήρωσε τους ελέγχους των συστημάτων υποστήριξης ζωής και επικοινωνιών κλείστηκε μέσα στον θαλαμίσκο του «Βοστόκ».
Μετά από μια δίωρη αντίστροφη μέτρηση χωρίς κανένα απρόοπτο, η 26χρονη Βαλεντίνα Τερεσκόβα ξεκίνησε στις 16 Ιουνίου του 1963 με το μονοθέσιο διαστημικό σκάφος «Βοστόκ 6» να κατακτήσει το Διάστημα. Τη μέρα της πτήσης, η ίδια είπε στους δικούς της ότι θα συμμετείχε σε αλεξιπτωτιστικούς αγώνες, κι έτσι η οικογένειά της έμαθε τα νέα από το ραδιόφωνο. Μάλιστα κατά την απογείωση, η ίδια περιγράφει ότι φώναξε: «Έι, Ουρανέ, βγάλε το καπέλο σου!», ένα στίχο από το ποίημα «Σύννεφο με παντελόνια» του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι.
16 Ιουνίου 1963: Μόνη στο Διάστημα
Το «Βοστόκ 6», με μοναδική επιβάτιδα τη Βαλεντίνα Τερεσκόβα, εκτοξεύτηκε το πρωί της 16ης Ιουνίου 1963 από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν. Η νεαρή κοπέλα, παρά την προφανή απειρία της, έφερε σε πέρας την αποστολή της, αν και δεν ήταν λίγες οι φορές στη διήμερη πτήση της στο Διάστημα, που αντιμετώπισε στομαχικά προβλήματα και ναυτία. Ανάμεσα στις πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε στην επιστήμη η αποστολή της, πραγματοποίησε επιστημονικές μετρήσεις, παρατήρησε και κινηματογράφησε την επιφάνεια της Γης, τους σχηματισμούς των νεφών της, τον Ήλιο, τη Σελήνη και τους αστέρες, κρατούσε ημερολόγιο πτήσης ενώ οι φωτογραφίες που τράβηξε αποτέλεσαν βασική πηγή πληροφόρησης για τη μελέτη των στρωμάτων αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα, που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του καιρού.
«Εδώ Γλάρος! Είμαι καλά και χαρούμενη. Βλέπω τον ορίζοντα, μια ωχρή γαλάζια λουρίδα. Είναι η Γη. Πόσο ωραία είναι!»
Το κωδικό όνομα κλήσης της Βαλεντίνα Τερεσκόβα σε αυτή την πτήση ήταν «Τσάικα» (σημαίνει γλάρος στα ρώσικα). Μάλιστα, αργότερα απαθανατίσθηκε στο όνομα ενός αστεροειδή, του 1671 Τσάικα, που είχε ανακαλυφθεί από το 1934.
Όταν μπήκε σε τροχιά, ο επίγειος σταθμός έπιασε τη γεμάτη συγκίνηση τρεμάμενη φωνή της: «Εδώ Γλάρος! Είμαι καλά και χαρούμενη. Βλέπω τον ορίζοντα, μια ωχρή γαλάζια λουρίδα. Είναι η Γη. Πόσο ωραία είναι!». Έκανε τον γύρο της Γης επί 2 ημέρες, 22 ώρες και 50 λεπτά και παρά την τρομερή ναυτία που αισθανόταν στο μεγαλύτερο μέρος της πτήσης, κατόρθωσε να πραγματοποιήσει 48 περιστροφές, διάρκειας 88 λεπτών η καθεμία, διανύοντας μια συνολική απόσταση 1,93 εκατομ. χιλιομέτρων.
«Βαλεντίνα, η πρώτη Εύα στο διάστημα»
Αυτός ο λυρικός τίτλος της γαλλικής εφημερίδας «Le Monde» είναι χαρακτηριστικός για την αίσθηση που προκάλεσε η πρώτη πτήση γυναίκας στο Διάστημα τον Ιούνιο του 1963. Η «Καθημερινή», στις 18.6.1963 έγραφε σχετικά: «Μόσχα, 17.- Χθες εστάλη εις το Διάστημα η πρώτη γυναίκα αστροναύτης του κόσμου, η Ρωσίς Βαλεντίνα Τερέσκοβα, ηλικίας 26 ετών, η οποία σήμερον συνεχίζει μετά του αντισμηνάρχου Μπικόφσκυ την πορείαν της πέριξ της Γης. Η πραγματοποίησις του εγχειρήματος αυτού κατά τας ρωσικάς εξηγήσεις αποβλέπει εις εξακρίβωσιν της αντοχής της γυναικός εις τας κοσμικάς πτήσεις και την σύγκρισιν με τας υπό ιδίας συνθήκας αντιδράσεις του ανδρός. Οπωσδήποτε, πέραν των προπαγανδιστικών ρωσικών μεγαλαυχιών, το επίτευγμα δίδει νέα στοιχεία εις την επιστήμην διά την ταχυτέραν επικοινωνίαν του ανθρώπου με άλλους πλανήτας του ηλιακού μας συστήματος».
«Τώρα οι άνδρες μας δε θα νιώθουν μόνοι στο διάστημα»
Προσγειώθηκε με επιτυχία στις 19 Ιουνίου 1963, σε μία περιοχή κοντά στο Μπαϊκονούρ. Η προσγείωση έγινε με τον τρόπο, που η ίδια ήξερε καλύτερα, με αλεξίπτωτο, αφού λίγα λεπτά νωρίτερα είχε αποχωριστεί το διαστημικό σκάφος. Πάντως, δεν απέφυγε ένα μώλωπα στη μύτη, κατά τη στιγμή που προσπαθούσε να απελευθερωθεί από τα σχοινιά του αλεξίπτωτου.
Προσγειώθηκε στην περιοχή Μπαγιέφσκι, στο Καζακστάν και παρά τις συμβουλές των γιατρών, κατανάλωσε το φαί των ντόπιων μετά από τρεις μέρες ασιτίας. «Τώρα οι άνδρες μας δε θα νιώθουν μόνοι στο διάστημα» είχε δηλώσει μετά το τέλος της αποστολής. Με μόνο αυτή την πτήση, έσπασε ακόμη ένα ρεκόρ καθώς συμπλήρωσε περισσότερο χρόνο στο Διάστημα (71 ώρες) από το άθροισμα των χρόνων όλων μαζί των Αμερικανών αστροναυτών που είχαν ταξιδέψει στο Διάστημα ως τότε. Μετά τη διαστημική αποστολή της η ίδια ρωτήθηκε πώς θα ήθελε να την ευχαριστήσει η Σοβιετική Ένωση για την υπηρεσία που είχε προσφέρει στην πατρίδα. Εκείνη ζήτησε τότε να ερευνήσει και να δημοσιεύσει την τοποθεσία θανάτου του πατέρα της. Αυτό κι έγινε. Σήμερα υπάρχει ένα μνημείο στο Λεμέττι, εκεί όπου σκοτώθηκε ο πατέρας της, στη ρωσική πλευρά των συνόρων με τη Φινλανδία.
Με τον πρώτο της σύζυγο, Άντριαν Νικολάγιεφ . Ανάμεσά τους ο τότε ο πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ
Δύο γάμοι και μία κόρη
Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα, μετά την αποστολή του «Βοστόκ 6» δεν ξαναπέταξε στο Διάστημα. Αφιερώθηκε στην οικογένειά της, τις σπουδές στην αεροδιαστημική μηχανολογία και την πολιτική. Λίγους μήνες μετά την ιστορική πτήση της, τον Νοέμβριο του 1963, παντρεύτηκε τον κοσμοναύτη Άντριαν Νικολάγιεφ (1929-2004), τον μοναδικό εργένη κοσμοναύτη εκείνη την περίοδο. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ ήταν παρών στη γαμήλια δεξίωση, όπως και κορυφαία στελέχη της Κυβέρνησης και του διαστημικού προγράμματος. Στις 8 Ιουνίου 1964 το ζευγάρι απέκτησε μία κόρη, τη γιατρό Έλενα Νικολάγεβα και χώρισε το 1982. Η Τερεσκόβα ξαναπαντρεύτηκε με τον ορθοπεδικό Γιούλι Σαποσνίκοφ, ο οποίος πέθανε το 1999.
Η κυρία υποπτέραρχος και ο κρατήρας Τερεσκόβα στη Σελήνη
Για την εποχή της θεωρήθηκε ένα από τα σύμβολα της γυναικείας απελευθέρωσης και ανάμεσα στο πλήθος των βραβείων, μεταλλίων και διακρίσεων που έχει λάβει σε όλο τον κόσμο, η πατρίδα της την ανακήρυξε «Ηρωίδα της Σοβιετικής Ένωσης» και της απένειμε δύο φορές το Βραβείο Λένιν. Ο κρατήρας Τερεσκόβα στο βόρειο ημισφαίριο της αόρατης πλευράς της Σελήνης, διαμέτρου 31 χιλιομέτρων, πήρε το όνομά της προς τιμή της. Η πολιτική της διαδρομή ξεκίνησε από μέλος του Ανωτάτου Σοβιέτ, έγινε πρόεδρος της Σοβιετικής Επιτροπής Γυναικών, μέλος της Κρατικής Δούμας της Ρωσίας και του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης. Μετά τον πρώτο γάμο της, έγινε δεκτή στην Πολεμική Αεροπορία της Σοβιετικής Ένωσης και αποστρατεύτηκε το 1997 με τον βαθμό του υποπτεράρχου. Υπήρξε η πρώτη και μέχρι σήμερα η μοναδική γυναίκα με αυτό τον βαθμό στη σοβιετική αλλά και στη ρωσική πολεμική αεροπορία.
Το ταξίδι στην Ελλάδα
Τον Απρίλιο του 1980 η Βαλεντίνα Τερεσκόβα επισκέφτηκε την Ελλάδα, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα, προσκεκλημένη του ΚΚΕ.
Στις 27 Απριλίου 1980 την υποδέχθηκαν στην Πάτρα, σε μία μεγάλη τιμητική εκδήλωση, όπου η ίδια δήλωνε μεταξύ άλλων : «Είμαι ευτυχής που είδα τη Γη από το διάστημα και μπόρεσα να θαυμάσω την ομορφιά της. Οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν κάθε προσπάθεια να σώσουν τη Γη μας. Είναι πολύ ωραίο πράγμα από το διάστημα να βλέπεις τη Γη. Το διαστημόπλοιο χρειάζεται μισή ώρα για να κάνει το γύρο. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να σωθεί το γαλάζιο χρώμα της Γης μας. Ο Σοβιετικός λαός θέλει να ζει στη φιλία και την ειρήνη. (…)Γνώριζα πολύ καλά τι θα αντιμετώπιζα με το πέταγμά μου στο διάστημα. Παρακολουθούσα από κοντά την τεχνολογία των συμπατριωτών μου. Βέβαια η πτήση των 71 ωρών ήταν περίπλοκη, αλλά το γεγονός ότι βρισκόμουν υπεράνω όλων διασχίζοντας τη σκοτεινότητα του αχανούς διαστήματος με έκανε να νιώθω αρκετά δυνατή και σίγουρη».
Στο Μουσείο Επιστημών στο Λονδίνο, πριν 5 χρόνια στα εγκαίνια της έκθεσης Cosmonauts: Birth of the Space Age, η Βαλεντίνα Τερεσκόβα ήταν προσκεκλημένη και αφού κοίταξε τρυφερά το έκθεμα, τον «Βοστόκ 6» που είχε μεταφερθεί από τη Μόσχα, σχολίασε ότι θα της λείψει όσο καιρό θα παραμείνει στο Λονδίνο. « Κάθε φορά που τον συναντώ, τον χαϊδεύω, του λέω “Γεια σου αγάπη μου!” και μετά πάω στη δουλειά μου».
Με τον Γιούρι Γκαγκάριν, τον πρώτο άνθρωπο που ταξίδεψε στο Διάστημα
«Όλο και πιο πολύ θέλω να ξανακάνω αυτή την πτήση»
Μόλις τον περασμένο Οκτώβριο η αειθαλής Βαλεντίνα Τερεσκόβα παρευρέθηκε στην κηδεία του Ρώσου κοσμοναύτη Αλεξέι Λεόνοφ, του πρώτου ανθρώπου στην ιστορία που πραγματοποίησε περίπατο στο Διάστημα και πέθανε σε ηλικία 85 ετών. Η ίδια όμως δεν σταματάει να ονειρεύεται την επιστροφή της στο Διάστημα, ακόμη κι αν έχει μπει στην 9η δεκαετία της ζωής της.
«Είναι το όνειρο μου. Επί χρόνια θέτω το ζήτημα αυτό. Αλλά μετά τον θάνατο του Γιούρι Γκαγκάριν μου είχαν πει: “Χάσαμε τον Γκαγκάριν, γι’ αυτό ξέχνα αυτήν την ιδέα”. Αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχει μια μεγάλη εμπειρία, ορισμένες γνώσεις, γι’ αυτό θα ήθελα φυσικά να πάω στο Διάστημα. Υπάρχει το θέμα της ηλικίας, αλλά μπορώ!» είχε δηλώσει ανάμεσα σε θύελλα χειροκροτημάτων, τον Ιούνιο του 2018 στη Μόσχα, στη διάρκεια της τιμητικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε για την 55η επέτειο από τη θρυλική αποστολή της στο Διάστημα. «Δεν τη θυμάμαι απλώς, αλλά όλο και πιο πολύ θέλω να ξανακάνω αυτή την πτήση. Αντιλαμβάνομαι ότι είναι η ηλικία, εδώ όλα τελειώνουν. Όμως όταν πετούσα πάνω από τον Βόλγα, την γενέτειρα μου το Γιαροσλάβ, πάντα ήθελα να μιλήσω στην μητέρα μου, να της πως κάποιες πολύτιμες σκέψεις μου. Θυμάμαι όταν βρισκόμουν πάνω από την Αυστραλία, ονειρευόμουν να την επισκεφθώ. Αλλά μόνο τριάντα χρόνια αργότερα έλαβα μια επίσημη πρόσκληση από την κυβέρνηση της, να την επισκεφθώ. Πολύ συχνά βλέπω στα όνειρά μου αυτή την πτήση, είναι ένα αλησμόνητο γεγονός».
«Θέλω να πάω στον Άρη κι ας μη γυρίσω»
«Ο Άρης είναι ο αγαπημένος μου πλανήτης» έχει παραδεχτεί εδώ και 7 χρόνια, η θρυλική γυναίκα που πέταξε κυριολεκτικά στα αστέρια .«Είναι το όνειρο μου να πάω στον Άρη. Θα ήθελα να ανακαλύψω εάν υπήρχε ζωή εκεί. Και αν όντως υπήρχε, γιατί εξαφανίστηκε; Τι είδους καταστροφή συνέβη. Είμαι έτοιμη. Κι ας μη γυρίσω».