Οστά και Οστεοπόρωση: Μήπως το «κλειδί» για την αντιγήρανση βρίσκεται στα οστά;
05.08.202013:29
Τα οστά κύριο θέμα σε δημοσίευμα του «Guardian»: Οι έρευνες και οι θεραπείες
Μήπως το «κλειδί» για την αντιγήρανση βρίσκεται στα οστά μας;
Η οστεοκαλσίνη, μια ορμόνη που παράγεται στα οστά, μπορεί μια ημέρα να παρέχει θεραπείες για ζητήματα που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η απώλεια των μυών και της μνήμης. Ο Gérard Karsenty ήταν νέος επιστήμονας που προσπαθούσε να «φτιάξει το όνομά του» στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν για πρώτη φορά εντόπισε ένα εύρημα που θα τον έκανε να αλλάξει την κατανόησή μας για τα οστά και το ρόλο που αυτά παίζουν στο σώμα μας.
Ο Karsenty έδειξε ενδιαφέρον για την οστεοκαλσίνη, μια από τις πιο πλούσιες πρωτεΐνες που εντοπίζονται στα οστά. Υποπτεύθηκε ότι η συγκεκριμένη πρωτεΐνη παίζει σημαντικό ρόλο στην οστεογένεση – τη διαδικασία κατά την οποία τα οστά μας διαρκώς αποδομούν και επανασυνθέτουν νέο ιστό – που μας επιτρέπει να μεγαλώνουμε κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία και επίσης να συνερχόμαστε από τους τραυματισμούς. Έχοντας την πρόθεση να μελετήσει αυτό το φαινόμενο, διεξήγαγε ένα πρωτοποριακό γενετικό πείραμα, αφαιρώντας το γονίδιο που ήταν υπεύθυνο για την οστεοκαλσίνη στα ποντίκια. Προς μεγάλη του απογοήτευση, τα μεταλλαγμένα ποντίκια του δεν φάνηκαν να έχουν καμία εμφανή ατέλεια στα οστά τους. «Για εκείνον, αρχικά ήταν μια τεράστια αποτυχία», λέει ο Mathieu Ferron, ένας παλιός συνάδελφος του Karsenty που τώρα ηγείται ενός εργαστηρίου που μελετά τη βιολογία του οστού στο IRCM στο Μόντρεαλ.
«Εκείνη την εποχή ήταν ιδιαιτέρως δαπανηρή διαδικασία να μεταλλάξεις το γονίδιο ενός ποντικιού». Τότε, όμως, ο Karsenty παρατήρησε κάτι αναπάντεχο. Παρότι τα οστά των ποντικιών είχαν αναπτυχθεί, τα ποντίκια έμοιαζαν να είναι ταυτόχρονα σημαντικά χοντρά και συνειδησιακά προβληματικά. «Τα ποντίκια που δεν έχουν οστεοκαλσίνη έχουν αυξημένη κυκλοφοριακή γλυκόζη και μοιάζουν λιγουλάκι χαζά», λέει ο Ferron. «Μπορεί να ακούγεται κάπως ανόητο αυτό, αλλά δεν μαθαίνουν εύκολα και μοιάζουν καταθλιπτικά. Πήρε, όμως, στο Karsenty και στην ομάδα του λίγο καιρό να καταλάβουν πως μπορεί η απουσία μιας πρωτεΐνης από τα οστά να επηρεάζει αυτές τις λειτουργίες. Αρχικά ήταν λιγάκι έκπληκτοι και τρομοκρατημένοι, καθώς δεν έβγαζε νόημα για εκείνους».
Σχεδόν 15 χρόνια αργότερα, ο Karsenty θα δημοσιεύσει την πρώτη από μια σειρά ερευνών – ορόσημο που θα προκαλούσαν επανάσταση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα οστά και το σκελετικό σύστημα εν γένει.
Παλαιότερα, αντιμετωπίζαμε το σκελετικό μας σύστημα κυρίως σα μια μηχανική κατασκευή της οποίας ο βασικός ρόλος ήταν να εξυπηρετεί σαν σκαλωσιά το υπόλοιπο σώμα. Αλλά τα οστά μας είναι ουσιαστικά ζωντανά όργανα, που πλέον πιστεύουμε πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση όλου του εύρους των ζωτικών διαδικασιών από τη μνήμη ως τη γεύση, την υγεία των μυών, τη γονιμότητα, το μεταβολισμό και πολλές άλλες.
«Η άποψη ότι τα οστά είναι ένα απλό όργανο ξεχωριστό από όλα τα άλλα σαν ένας ιστός μετάλλων που δεν επικοινωνεί – αυτό έχει αλλάξει», λέει ο Thomas Clemens, καθηγητής ορθοπεδικής χειρουργικής στο Κέντρο Μυοσκελετικής Έρευνας του Johns Hopkins. «Ο Karsenty εισήγαγε την άποψη ότι τα οστά εμπλέκονται στην επικοινωνία με άλλους ιστούς μέσα στο σώμα και αυτό δεν ήταν αντιληπτό ούτε είχε ερευνηθεί νωρίτερα» Γνωρίζουμε πια ότι τα οστά επικοινωνούν συμμετέχοντας σε ένα δίκτυο σημάτων με τα υπόλοιπα όργανα παράγοντας δικές τους ορμόνες, πρωτεΐνες που κυκλοφορούν στο αίμα. Τα ποντίκια του Karsenty στο τέλος τον οδήγησαν να καταλάβει ότι η οστεοκαλσίνη ήταν στην πραγματικότητα υπεύθυνη και ότι έπρεπε να κατανοήσει τη σύνδεσή της με τη ρύθμιση πολλών από αυτές τις λειτουργίες που θα μπορούσαν να έχουν μελλοντική εμπλοκή σε όρους παρέμβασης στη δημόσια υγεία.
«Η διαπίστωση ότι τα οστά μπορούν να παράγουν ορμόνες που επηρεάζουν το μεταβολισμό ή το συκώτι είναι σοκαριστική», λέει ο Ferron. «Οι άνθρωποι δεν το περίμεναν αυτό. Αλλά διάφοροι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τα αποτελέσματα και ανακάλυψαν κι άλλες καινούργιες ορμόνες που παράγονται από τα οστά. Αυτό άνοιξε ένα ολοκαίνουργιο πεδίο στην έρευνα των οστών». Αντιστρέφοντας την ηλικιακή κατάπτωση. Καθώς μεγαλώνουμε, όλοι μας χάνουμε σε οστική πυκνότητα. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι προσεγγίζουν τις υψηλότερες τιμές οστικής πυκνότητας στη δεκαετία των 20. Από εκείνο το σημείο κι έπειτα, βιώνουν μια αργή μείωση που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αδυναμία και στην ασθένεια της οστεοπόρωσης στις μεγάλες ηλικίες.
Κατά την περασμένη δεκαετία, νέες έρευνες ανέδειξαν ότι αυτή η μείωση της οστικής πυκνότητας μπορεί να συσχετίζεται και με την εξασθένιση των μυών – που σε ιατρικούς όρους αποκαλείται σαρκοπενία – καθώς και με προβλήματα συνείδησης και μνήμης που πολλοί από εμάς βιώνουμε καθώς μεγαλώνουμε. Αυτό φαίνεται να συνδέεται με τα επίπεδα οστεοκαλσίνης στο αίμα, καθώς έχει το ρόλο του «μάστερ ρυθμιστή», επηρεάζοντας πολλές άλλες ορμονικές διαδικασίες του σώματος. Οι άνθρωποι που είναι πολύ ενεργοί έχουν μικρότερη νοητικήκατάπτωση μεγαλώνοντας σε σχέση με εκείνους που προτιμούν την ακινησία. «Η οστεοκαλσίνη ενεργεί στο μυ και αυξάνει την ικανότητά του να παράξει ΑΤΡ, το καύσιμο που επιτρέπει την άσκηση», λέει ο Karsenty. «Στο μυαλό, ρυθμίζει την έκκριση των περισσοτέρων νευροδιαβιβαστών που απαιτούνται για τη λειτουργία της μνήμης.
Τα επίπεδα κυκλοφορίας της οστεοκαλσίνης μειώνονται κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας, που είναι κατά προσέγγιση η φάση που αυτές οι φυσιολογικές λειτουργίες, όπως η μνήμη και η δυνατότητα άσκησης, ξεκινούν να καταπέφτουν». Όλως περιέργως, τα τελευταία χρόνια, ο Karsenty διεξήγαγε μια σειρά πειραμάτων στα οποία απέδειξε ότι αυξάνοντας τα επίπεδα οστεοκαλσίνης σε ηλικιωμένα ποντίκια μέσω ενέσεων, μπορούσε να αντιστρέψει πολλά από αυτά τα συμπτώματα που συνδέονταν με τη γήρανση. «Η οστεοκαλσίνη φαίνεται να μπορεί να αντιστρέψει τις εκδηλώσεις της γήρανσης στο μυαλό και τους μυς», λέει. «Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι ότι αν χορηγήσεις οστεοκαλσίνη σε ένα γέρικο ποντίκι, επαναφέρεις τη μνήμη του και επανενεργοποιείς τη δυνατότητά του να ασκηθεί στο επίπεδο που το έκανε όταν ήταν νεαρό ποντίκι. Αυτό την καθιστά ιδιαιτέρως ελκυστική από ιατρικής απόψεως».
Οιεπιστήμονες διαπίστωσαν ότι για τους ανθρώπους ένας τρόπος να διατηρήσουν φυσικά την ορμόνη αυτή στο αίμα, ακόμα και καθώς μεγαλώνουν, είναι η διατήρηση ενός γερού σκελετικού συστήματος μέσω της σωστής άσκησης, γεγονός που εύκολα καθίσταται αντιληπτό, καθότι η φυσική δραστηριότητα ήταν από καιρό γνωστή για τις αντιγηραντικές τις ιδιότητες. Ο Ferron ελπίζει ότι αυτά τα ευρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη δημοσίων μηνυμάτων υγείας σχετικά με τη σπουδαιότητα της άσκησης κατά τη μέση ηλικία και τα χρόνια που την ακολουθούν. Αν ασκείσαι σωστά, ενεργοποιείς το σώμα σου να παράξει οστεοκαλσίνη και αυτό θα έχει θετικά αποτελέσματα στους μυς και το μυαλό σου. Η έρευνες που διεξάγονται σε αυτόν τον τομέα συνιστούν ότι η αυξανόμενη άσκηση κατά την εφηβεία και την παιδική ηλικία μπορεί να συνεχίσει να έχει προστατευτικές ιδιότητες στα οστά και σε άλλα ζητήματα υγείας μέχρι πολύ αργότερα στη ζωή.
«Πιστεύω ότι αυτό μπορεί να ενισχύσει το μήνυμα ότι είναι σημαντικό για τους ανθρώπους να είναι ενεργοί κατά τη διάρκεια της εφηβείας και των πρώτων ενήλικων ετών», λέει ο Ferron. «Αυτό σημαίνει ότι αγγίζουν υψηλότερη τιμή οστικής μάζας στην καλύτερή τους στιγμή, που θα τους προστατεύσει από τα προβλήματα που σχετίζονται με τη γήρανση και συνδέονται με τη μείωση της οστεοκαλσίνης». Φροντίστε τα οστά σας!