Παιδικά και εφηβικά εμβόλια: O σύμμαχος για μια υγιή ζωή
Η πανδημία COVID-19 υπενθύμισε στην ανθρωπότητα την αξία των εμβολίων στην πρόληψη και εξάλειψη δυνητικά θανατηφόρων ασθενειών. Το «ΘΕΜΑ» και τα sites protothema.gr και ygeiamou.gr ανοίγουν τον διάλογο για την αξία του εμβολιασμού. Διαβάστε το άρθρο του Χαράλαμπου Ανταχόπουλου
Ολόκληρο το άρθρο του Χαράλαμπου Ανταχόπουλου* έχει ως εξής:
«Οι λοιμώξεις αποτέλεσαν και αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία θανάτου των ανθρώπων παγκοσμίως. Ακόμα και οι πάσχοντες από χρόνια νοσήματα (καρκίνο, καρδιαγγειακά, αυτοάνοσα) πολύ συχνά υποκύπτουν σε λοιμώξεις. Τα βρέφη και μικρά παιδιά αποτελούν έναν επίσης ευάλωτο πληθυσμό. Μετά την ανακάλυψη και ευρεία παραγωγή των αντιβιοτικών, το 1940-50, πολλοί προανήγγειλαν το τέλος των λοιμώξεων. Η προφητεία αυτή γρήγορα διαψεύσθηκε, μέσα από την εμφάνιση μικροβίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά, αλλά και άγνωστων παθογόνων μικροοργανισμών. Ο θάνατος αποτελεί τη χειρότερη έκβαση, δεν είναι όμως η μόνη αρνητική συνέπεια των λοιμώξεων. Αναπηρίες πάσης φύσεως (όπως ψυχοκινητική καθυστέρηση, κώφωση, σπασμοί), ψυχικά και σωματικά τραύματα, επώδυνες εμπειρίες σχετιζόμενες με νοσηλεία, ιατρικές πράξεις ή περιορισμό δραστηριοτήτων, απώλεια ωρών εργασίας, οικονομικό κόστος, διαταραχή της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής, αποτελούν κάποιες από τις υπόλοιπες αρνητικές συνέπειες, που όλοι μας ως ένα βαθμό έχουμε βιώσει.
Η σημασία της ενίσχυσης του ανοσιακού συστήματος στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων είχε γίνει αντιληπτή από παλιά, όπως φαίνεται από τις προσπάθειες των Κινέζων για παρασκευή εμβολίου κατά της ευλογιάς το 2ο αιώνα π.Χ. Ανάλογες προσπάθειες ευοδώθηκαν με επιτυχία από τους Έλληνες Εμμανουήλ Τιμόνη και Ιάκωβο Πυλαρινό το 1714 μ.Χ., και τον Edward Jenner το 1798 μ.Χ.. Η επιτυχής ανάπτυξη του εμβολίου κατά της ευλογιάς οδήγησε στην ευρεία εφαρμογή του εμβολιασμού με σκοπό την προστασία του πληθυσμού από τη, συχνά, θανατηφόρα αυτή νόσο.
Μετά το εμβόλιο της ευλογιάς πέρασε περίπου ένας αιώνας μέχρι την παρασκευή του επόμενου εμβολίου, αυτού της λύσσας το 1885. Έκτοτε, η αλματώδης ανάπτυξη της ιατρικής, της βιολογίας και της βιοτεχνολογίας, οδήγησαν στην επιτυχή ανάπτυξη πολλών εμβολίων με τεράστια οφέλη για την ανθρωπότητα. Η βασική αρχή ήταν η παρασκευή ζώντων εξασθενημένων ή αδρανοποιημένων μικροοργανισμών ή τμημάτων αυτών, που όταν εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα προκαλούν την ανάπτυξη προστατευτικής ανοσιακής απάντησης απέναντι στο συγκεκριμένο παθογόνο, χωρίς σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες για τον άνθρωπο. Νοσήματα όπως η λύσσα, ο τέτανος, ο τυφοειδής πυρετός, η πανώλη, η διφθερίτιδα, ο κίτρινος πυρετός, η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά, ο κοκκύτης, η μηνιγγίτιδα, οι ηπατίτιδες, οι βαριές μορφές φυματίωσης, που παλιά θέριζαν, αφήνοντας πίσω νεκρούς και αναπήρους, τώρα πια τείνουν να εξαφανιστούν, σε βαθμό που οι νεότεροι από εμάς δεν τα έχουμε ζήσει και δεν συνειδητοποιούμε για τι είδους μάστιγες μιλάμε. Αυτό ήταν μια τεράστια επιτυχία των εμβολίων αλλά ταυτόχρονα είχε σαν συνέπεια η πλειονότητα του πληθυσμού στις σύγχρονες κοινωνίες να μην αντιλαμβάνεται το πολλαπλό όφελος αλλά και την αναγκαιότητα των εμβολιασμών, μιας και τα περισσότερα από τα παραπάνω λοιμώδη νοσήματα εμφανίζονται και πάλι όταν η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού πέφτει κάτω από συγκεκριμένο επίπεδο. Κάποιοι είπαν ότι τα εμβόλια «έπεσαν θύμα του εαυτού τους», και δεν είχαν άδικο…
O Χαράλαμπος Ανταχόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής- Λοιμωξιολογίας στο «Αριστοτέλειο» Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τα εγκεκριμένα εμβόλια στις μέρες μας, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες, έχουν περάσει από πολύ αυστηρό έλεγχο αποτελεσματικότητας και ασφάλειας. Για καθένα από αυτά, το όφελος αντισταθμίζει κατά πολύ τις ανεπιθύμητες ενέργειες, που συνήθως είναι ήπιες. Η προστασία του παιδικού πληθυσμού από μια ευρεία γκάμα λοιμωδών νοσημάτων απαιτεί τη χορήγηση διαφόρων εμβολίων σε πολλαπλές δόσεις κατά τη βρεφική ηλικία, όπου τα παιδιά διατρέχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο από λοιμώξεις. Ωστόσο στα πρώτα χρόνια ζωής εκδηλώνονται και διάφορα νοσήματα (νευρολογικά, μεταβολικά, εκφυλιστικά) με σπασμούς, ψυχοκινητική καθυστέρηση ή παλινδρόμηση, διαταραχές συμπεριφοράς κλπ. Είναι μαθηματικά αναμενόμενο λοιπόν, με δεδομένη τη μεγάλη συχνότητα εμβολιασμών τους πρώτους μήνες ζωής, η πρώτη εκδήλωση κάποιου τέτοιου νοσήματος να συμβεί λίγο μετά τη χορήγηση κάποιου εμβολίου. Και είναι απόλυτα κατανοητό να ενοχοποιηθεί, κατ’ αρχήν, το εμβόλιο ως αίτιο για την εμφάνιση του συγκεκριμένου νοσήματος. Τέτοιου είδους χρονικές συσχετίσεις έχουν στο παρελθόν οδηγήσει σε εσφαλμένα συμπεράσματα, όπως το ότι το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) προκαλεί αυτισμό, κάτι που αποδείχτηκε ότι ήταν επιστημονική πλάνη. Η χρονική συσχέτιση λοιπόν δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη και αιτιώδη σχέση, και οποιαδήποτε περαιτέρω συμπεράσματα πρέπει να προκύψουν από καλά σχεδιασμένες επιστημονικές μελέτες. Καλό είναι να γνωρίζουμε επίσης ότι σε ανεπτυγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, υπάρχουν πληροφοριακά συστήματα συνεχούς ενεργητικής παρακολούθησης των παρενεργειών των εμβολίων, ακόμα και μετά την έγκρισή τους (όπως το “VAERS”: Vaccine Adverse Events Reporting System), ώστε μέσα από τις αναφορές των επαγγελματικών υγείας για ανεπιθύμητες ενέργειες να ανιχνευθούν πιθανές διαφορές στη συχνότητα μεταξύ εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων ατόμων, και να διερευνηθούν με τις κατάλληλες μελέτες. Σε ο, τι αφορά λοιπόν τα εμβόλια που συνιστώνται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας για παιδιά και εφήβους, έχουμε απόλυτη τεκμηρίωση αποτελεσματικότητας και ασφάλειας που δεν περιορίζεται μόνο στις αρχικές μελέτες με τις οποίες πήραν έγκριση αλλά και σε δεδομένα πολυετούς παρακολούθησης και καταγραφής από πολλές χώρες του κόσμου.
Είναι προφανές επίσης, ότι τα προγράμματα εμβολιασμών δεν είναι στατικά, αλλά τροποποιούνται ανάλογα με τις μεταβολές της επιδημιολογίας των λοιμωδών νοσημάτων αλλά και τη διαθεσιμότητα αποτελεσματικών εμβολίων. Μια τέτοια πρόσφατη αλλαγή για τη χώρα μας ήταν και η επέκταση των ενδείξεων εμβολιασμού με το 9δύναμο εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και στα αγόρια ηλικίας 9-11 ετών (μέχρι τώρα η σχετική σύσταση αφορούσε μόνο κορίτσια). Ο εμβολιασμός και των αγοριών θα συμβάλει σε μια πιο ισότιμη και άμεση προστασία του ανδρικού πληθυσμού από τα κονδυλώματα και τους καρκίνους που σχετίζονται με τον HPV, ενώ ταυτόχρονα θα προστατέψει έμμεσα και το γυναικείο πληθυσμό, που δυστυχώς στη χώρα μας δεν είναι επαρκώς και έγκαιρα εμβολιασμένος.
Τα εμβόλια λοιπόν αποτελούν σύμμαχό μας στη μάχη κατά των λοιμώξεων και στην προστασία των παιδιών μας, σύμμαχο που αποκτήθηκε μετά από αιώνες επιστημονικού μόχθου και εξέλιξης της επιστήμης. Η χορήγηση των απαραίτητων δόσεων εμβολίων, στην ηλικία που πρέπει και όχι αργότερα, διασφαλίζει την υγεία και το μέλλον των παιδιών μας και αποτελεί δική μας ευθύνη».
Κλείσιμο
* Ο Χαράλαμπος Ανταχόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής-Λοιμωξιολογίας στο «Αριστοτέλειο» Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ** Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
