Πώς μία επική επιστημονική φάρσα κάνει «ρόμπα» τον τομέα της κοινωνιολογίας

Τρεις άνθρωποι οργάνωσαν μια εντυπωσιακή φάρσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, καταφέρνοντας να δημοσιεύσουν σε διάφορες κοινωνιολογικές επιθεωρήσεις "επιστημονικά" άρθρα που είχαν επινοήσει οι ίδιοι, με συμπεράσματα εντελώς γελοία, για να δείξουν, όπως υποστηρίζουν, ότι τα έντυπα αυτά στερούνται σοβαρότητας και ότι επηρεάζονται από την ιδεολογική τοποθέτησή τους.

Συνολικά, επτά από τα 20 άρθρα που έγραψαν έγιναν δεκτά από τα επιστημονικά περιοδικά, αφού πέρασαν το αμφισβητούμενο εμπόδιο των "επιτροπών" που υποτίθεται ότι ελέγχουν την ακαδημαϊκή αξιοπιστία τους.

"Τα πάρκα για σκύλους είναι τα τριβλία Πέτρι για την καλλιέργεια της κουλτούρας του βιασμού μεταξύ σκύλων" γράφει η Έλεν Γουίλσον, η ανύπαρκτη επιστήμονας, συγγραφέας μιας "μελέτης" που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Μάιο στο περιοδικό Gender, Place & Culture. Το άρθρο προτείνει να εκπαιδεύονται οι άνδρες όπως οι σκύλοι, γιατί έτσι θα μπορούσε να περιοστεί η σεξουαλική βία (των ανθρώπων).

Δεν είναι η πρώτη φορά που επιστήμονες –με γνωστότερο τον φυσικό Άλαν Σοκάλ το 1996– παρουσιάζουν ανύπαρκτες ή παράλογες έρευνες για να καταγγείλουν την ανεπάρκεια των επιστημονικών περιοδικών, προκαλώντας σύγχυση στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Αυτή τη φορά, τα ψεύτικα άρθρα είχαν ως κοινό στοιχείο ότι εξέταζαν κοινωνιολογικά ζητήματα αιχμής: το φύλο, τον ρατσισμό, τη σεξουαλικότητα.

Οι συγγραφείς, τρεις ερευνητές που έγραφαν με διάφορα ψευδώνυμα, σκόπευαν να αποδείξουν ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα στον τομέα αυτό είναι έτοιμη να υιοθετήσει οποιαδήποτε υπόθεση, αρκεί να αποκηρύσσει την κυριαρχία των λευκών ανδρών. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Τζέιμς Λίντσεϊ, ο οποίος έλαβε διδακτορικό στα μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο του Τενεσί το 2010 και εδώ και ενάμιση χρόνο είχε αφοσιωθεί αποκλειστικά σε αυτό το σχέδιο.

Ένα από τα άρθρα εξηγεί γιατί ένας άνδρας που αυτοϊκανοποιείται σκεπτόμενος μια γυναίκα χωρίς τη συγκατάθεσή της διαπράττει σεξουαλική επίθεση. Ένα άλλο είναι ένα κεφάλαιο του βιβλίου "Ο Αγών μου" του Αδόλφου Χίτλερ, ξαναγραμμένο από φεμινιστική σκοπιά. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι ορισμένα άρθρα υποτίθεται ότι βασίζονταν σε απτά στοιχεία, όπως σε συνεντεύξεις, κάτι που θεωρητικά είναι εύκολο να επαληθευτεί – αυτή ήταν η περίπτωση μιας "μελέτης" που εξέταζε πώς οι ετεροφυλόφιλοι άνδρες θα μπορούσαν να ξεπεράσουν την τρανσφοβία τους χρησιμοποιώντας έναν δονητή. Οι συγγραφείς έγραφαν ότι βάσισαν τα συμπεράσματά τους στις απαντήσεις 13 ανδρών.

Στη μελέτη για τους σκύλους οι συγγραφείς δήλωναν ότι είχαν εξετάσει τα γεννητικά όργανα περίπου 10.000 σκύλων.

"Αν το σχέδιό μας δείχνει κάτι, αυτό είναι ότι δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τη σημερινή έρευνα σε αυτούς τους επιστημονικούς κλάδους" είπε ο Λίντσεϊ, τονίζοντας όμως ότι ο στόχος δεν είναι να "καταργηθούν" αυτοί οι κλάδοι αλλά να αναμορφωθούν.

Οι δύο άλλοι φαρσέρ είναι ο Πίτερ Μπογκόσιαν, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Πόρτλαντ και η Έλεν Πλάκροουζ, αρχισυντάκτρια στον ιστότοπο AreoMagazine.com.

Το άρθρο για τους σκύλους τελικά αποσύρθηκε, αφού ο εκδότης αντιλήφθηκε εγκαίρως ότι η "Έλεν Γουίλσον" ήταν ανύπαρκτο πρόσωπο.

Η προσωρινή διευθύντρια της φεμινιστικής επιθεώρησης Hypatia, Αν Γκάρι, μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο, δήλωσε "βαθύτατα απογοητευμένη". Και εξήγησε ότι "η ιδέα ότι υποβάλλονται απατηλές ακαδημαϊκές εργασίες παραβιάζει πολλούς ακαδημαϊκούς και ηθικούς κανόνες".

Ο Ρομπέρτο Ρεφινέτι, ο αρχισυντάκτης της επιθεώρησης Sexuality & Culture, είπε ότι το άρθρο για τους δονητές διαβάστηκε από τρεις πανεπιστημιακούς και κανείς τους δεν υποπτεύθηκε ότι επρόκειτο για φάρσα. Όπως είπε, η υπόθεση αποδεικνύει την αναξιοπιστία των συγγραφέων και όχι του περιοδικού.

Σε όλον τον κόσμο κυκλοφορούν χιλιάδες επιστημονικά περιοδικά και δεν είναι βέβαιο ότι όλα τους τηρούν τους κανόνες διαφάνειας που έχουν καθορίσει οι διάφορες ενώσεις ή οργανισμοί. Για τις ιατρικές ή βιολογικές επιστήμες, για παράδειγμα, τα δεδομένα που περιλαμβάνονται στο άρθρο εξετάζονται από επιτροπές ώστε να επαληθευτούν τα αποτελέσματα. Στον τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών όμως, το να δοθεί σε έναν τρίτο το ερωτηματολόγιο ή η συνέντευξη που παραχώρησε το αντικείμενο της μελέτης μπορεί να παραβιάζει τους κανόνες της εμπιστευτικότητας, όπως εξήγησε ο Ντέιβιντ Μέλορ, του Center for Open Science. Όμως "εμείς ενθαρρύνουμε τη μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια", πρόσθεσε.

Ο Νίκολας Μάτσα, εκδότης του Journal of Poetry Therapy, ο οποίος δέχτηκε να δημοσιεύσει ένα ασυνάρτητο φεμινιστικό άρθρο κατά των ανδρών, όπως ανέφεραν οι φαρσέρ, είπε ότι σκοπεύει να λάβει στοιχειώδη μέτρα: στο εξής θα επαληθεύει την ταυτότητα των "επιστημόνων" και των ινστιτούτων που εκπροσωπούν.