Βασίλης Δαλιάνης

Ο λόγος μπορεί να εντοπιστεί στο γεγονός ότι από τις εν λόγω εκλογές απουσίαζαν τα βασικά χαρακτηριστικά μιας «εθνικής» εκλογικής διαδικασίας. Δεν υπήρχαν γνωστοί πολιτικοί ηγέτες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη «λατρεία του προσώπου» από το εκλογικό κοινό. Απουσίαζαν οι σκληρές πολιτικές αντιπαραθέσεις για την ευρωπαϊκή πολιτική. Όλα αυτά όμως συγκαλύπτουν την εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι απλές αφηγήσεις μιας πολύπλοκης διαδικασίας στην οποία κυριαρχεί ο συμβιβασμός και όχι η σύγκρουση καθιστούσαν ανέκαθεν την ΕΕ και τις ευρωεκλογές ως τους εύκολους στόχους. Ακόμα και μια ημέρα πριν τις εκλογές δεν είναι αργά για να αναπτυχθούν οι πέντε βασικοί μύθοι που αποδεικνύονται ιδιαίτερα ανθεκτικοί στο χρόνο.

Μύθος 1. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν διαθέτει πραγματικές εξουσίες

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ισότιμο θεσμικό όργανο με το Συμβούλιο. Αποφασίζει για τον ετήσιο προϋπολογισμό της ΕΕ των 140 δισ. ευρώ και για νόμους που αφορούν την καθημερινότητα όλων των πολιτών της ΕΕ. Από τα μπόνους των τραπεζιτών, την ηλεκτρική ενέργεια, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, το ΕΚ έχει λόγο για ζητήματα που επηρεάζουν περισσότερο από το 80% των πολιτών. Έχει δικαίωμα βέτο για τις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με άλλες χώρες. Το ΕΚ εγκρίνει την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μπορεί ανά πάσα στιγμή να περάσει πρόταση δυσπιστίας και με την ψήφο των 2/3 των μελών να καθαιρέσει όλην την Κομισιόν. Το 1999 η Κομισιόν του Λουξεμβούργιου Ζακ Σαντέρ οδηγήθηκε σε παραίτηση καθώς το ΕΚ ξεκίνησε τη διαδικασία για την ψήφιση πρότασης δυσπιστίας.

Μύθος 2 . Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια δικτατορία γραφειοκρατών

Ένας από τους βασικότερους μύθους που αναπτύχθηκε κυρίως στα χρόνια της Κρίσης. «Πώς γίνεται δηλαδή την ώρα που η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Πολωνία μειώνουν τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων τους, οι Βρυξέλλες να συντηρούν στρατό γραφειοκρατών»;. Η πραγματικότητα είναι ότι οι διάφοροι θεσμοί της ΕΕ απασχολούν περίπου 55.000 δημοσίους υπαλλήλους. Ήτοι, μερικές μόνο χιλιάδες περισσότερους από όσους απασχολούνται στο Παρίσι. Συγκριτικά, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ, μια χώρα με 200 εκατ. λιγότερους πολίτες από όσους έχει η ΕΕ, απασχολεί 2,6 εκατ. δημοσίους υπαλλήλους.

Μύθος 3. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι δημοφιλής στους πολίτες

Η ΕΕ είναι περισσότερο δημοφιλής στους πολίτες της από όσο έχει υπάρξει ποτέ στο παρελθόν. Σύμφωνα με το ευρωβαρόμετρο το 70% των Ευρωπαίων πολιτών βλέπουν ως πλεονέκτημα τη συμμετοχή της χώρας του στην ΕΕ, με μόνη εξαίρεση την Ιταλία Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μόνο το 14% επιθυμεί το κράτος τους να εγκαταλείψει την ΕΕ και μόνο το 19% των Ιταλών. Ακόμα και οι αντιευρωπαϊστές πολιτικοί σε αρκετά κράτη – μέλη έχουν αναγκαστεί να αλλάξουν τη ρητορική τους απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα. Ο Ματέο Σαλβίνι, η Μαρίν Λε Πεν και ο Βίκτορ Όρμπαν δεν μιλούν πλέον για έξοδο από την ΕΕ, αλλά για «αλλαγή» από μέσα. Το χάος του Brexit και οι υποσχέσεις συγκεκριμένων πολιτών ότι μπορούν να «φτιάξουν ένα αυγό από μια ομελέτα», λειτούργησαν αποτρεπτικά για κάθε άλλο κράτος - μέλος.

Μύθος 4. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι δημοκρατική

Παρόλο που η ΕΕ δεν είναι ούτε ομοσπονδία, ούτε συνομοσπονδία, έχει μερικά βασικά χαρακτηριστικά μιας πλήρους ομοσπονδίας κρατών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι η «κάτω βουλή» της ΕΕ. Τηρουμένων των αναλογιών, μοιάζει με τη Βουλή των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ, τη Βουλή των Κοινοτήτων στη Μεγάλη Βρετανία ή το Bundestag στη Γερμανία. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται άμεσα, κάθε πέντε χρόνια από περισσότερους από 420 εκατ. πολίτες. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες δημοκρατικές διαδικασίες στον πλανήτη. Το δεύτερο νομοθετικό όργανο της ΕΕ, η «άνω βουλή», είναι το Συμβούλιο της ΕΕ. Αποτελείται από τους αρμόδιους υπουργούς, δημοκρατικά εκλεγμένων, κυβερνήσεων από τα 28 κράτη – μέλη. Είναι το αντίστοιχο της αμερικανικής Γερουσίας, της βρετανικής Βουλής των Λόρδων ή του γερμανικού Bundesrat. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγει τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον οποίον προτείνουν 28, δημοκρατικά εκλεγμένοι, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και ακόμα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα οφείλουν να απαντούν στον κοινοβουλευτικό έλεγχο που ασκούν οι 751 ευρωβουλευτές. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αρμοδιότητες που δεν έχουν πολλά εθνικά κοινοβούλια στα 28 κράτη – μέλη.

Μύθος 5. Στο τέλος κερδίζει η Γερμανία

Σε μια προσπάθεια απαξίωσης της Ευρώπης, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ ρώτησε κάποτε σε ποιον πρέπει να τηλεφωνήσει αν θέλει να μιλήσει με την Ευρώπη. Η άποψη ότι η Γερμανία θα έπρεπε να σηκώσει το ακουστικό, ενισχύεται από το γεγονός ότι είναι η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ και ο πληθυσμός της αντιπροσωπεύει το 15% όλων των Ευρωπαίων πολιτών. Στην πραγματικότητα, στην ΕΕ των 28 κρατών -μελών, τίποτε δεν είναι εύκολο ούτε καν για τη Γερμανία. Παρόλο που ο γάλλο – γερμανικός άξονας αποτελούσε πάντοτε την ατμομηχανή της ΕΕ, ο τρόπος λήψης αποφάσεων απαιτεί υποχωρήσεις, συμμαχίες και συμβιβασμούς. Οι εξαντλητικές διαπραγματεύσεις και η συναίνεση είναι ο τρόπος με τον οποίον λαμβάνονται οι αποφάσεις, ιδίως στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ενδοευρωπαϊκές συμμαχίες για την επίτευξη της αυξημένης πλειονοψηφίας, είτε της αρνησικυρίας της μειονοψηφίας που προβλέπουν οι Συνθήκες, αναγκάζουν τα κράτη – μέλη να μιλούν περισσότερο μεταξύ τους. Οι χώρες της Βαλτικής, οι χώρες του Βίζεγκραντ, οι χώρες της BENELUX, επηρεάζουν άμεσα τις αποφάσεις. Η Γερμανία μπορεί να είναι ισχυρή εντός της ΕΕ, αλλά ο τηλεφωνικός κωδικός της χώρας, ήτοι «0049» δεν είναι ο μόνος τρόπος για να καλέσει κάποιος την «Ευρώπη». Άλλωστε, αν στο τέλος κέρδιζε η Γερμανία, η Ελλάδα ίσως να ήταν ήδη εκτός Ευρωζώνης.