Δημήτρης Δανίκας

Όμως, λόγω θορύβου συνοδευόμενων από ατελείωτα γιούχα και από αυθόρμητα «λαικά δικαστήρια» έχω γνώμη για τα θεμέλια των σχέσεων μας τόσο με την Τέχνη όσο και με τους καλλιτέχνες

Ένα λοιπόν. Φυσικά κάθε θεατής έχει δικαίωμα στην αντίδραση, ακόμα και στα σφυρίγματα και στα γιούχα. Αναφαίρετο δικαίωμά του. Αλλωστε, γνωστό αυτό, οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, όταν το έργο και η παράσταση δεν τους άρεσε αντιδρούσαν εκσφενδονίζοντας, ακόμα και ζαρζαβατικά και κλούβια αβγά. Η συμβατική ευπρέπεια άγνωστη κατάσταση γι αυτούς. Αρκετά γνώριμη για τους σημερινούς. Οπου κάθε πρεμιέρα, παρουσία «επώνυμων» θεατών, καταλήγει νερόβραστη σούπα

Δύο λοιπόν. Τα κείμενα αυτά είναι ανοικτά σε κάθε πειραματισμό. Οποιος δεν τα «πειράζει» και απλώς τα «διαβάζει» συμβάλλει στην μουμιοποίηση και την ακινησία σκέψης, προβληματισμών και ανησυχιών. Κάτσε στ αβγά σου. Με απλά λόγια η μουμιοποίηση φανερώνει δειλία, έλλειψη φαντασίας, στασιμότητα και ανακύκλωση. Το σύμπλεγμα κάθε συμβατικότητας και συντηρητικότητας

Τρία λοιπόν. Ουδείς γνωρίζει πως θα έγραφε τις «Σφήκες» αν σήμερα ζούσε ο Αριστοφάνης. Όχι μόνο τι θα έγραφε αλλά και πως θα σκηνοθετούσε τα έργα του. Στοιχειώδες

Τέσσερα λοιπόν. Η Τέχνη, όπως ο αυθεντικός έρωτας, τα μοναδικά, εντελώς ελεύθερα πεδία δράσης. Οποιος παριστάνει τον γκουρού, τον αλάνθαστο, τον «αρχιεπίσκοπο» προστασίας εικόνων, κανόνων, τελετών και αξιών, αυτός είναι και που ταυτίζει, εξισώνει την Τέχνη με την Εκκλησία. Εγώ νταβατζή στην σχέση μου με ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και μουσικές, δεν βάζω. Να βάζουν εκείνοι που προσεγγίζουν την Τέχνη με κριτήρια οίκου ανοχής

Πέντε λοιπόν. Η Λένα Κιτσοπούλου με τις ευφάνταστες και ανατρεπτικές ιδέες της, έχει αναβαθμίσει τη σύγχρονη σκηνή. Και την έχει αναβαθμίσει επειδή με κάθε παράστασή της προκαλεί σεισμικές δονήσεις. Αρνούμαι να την κατηγορήσω και να την προδώσω, επειδή πλήθος θεατών θεώρησαν την οπτική της «βλάσφημη», «δήθεν επαναστατική» και «κατάπτυστη». Τα λάθη είναι μέρος του παιχνιδιού. Μόνο ο χρόνος ο αδιαμφησβήτητος κριτής

Και κάτι ακόμα. Σχετικά με τον Αριστοφάνη και τη σχέση του με τους σύγχρονους «αντιπάλους» του. Εκείνος που επίδρασε πολύ στο ύφος, στην τεχνική και στη γλώσσα του, ήταν ο Ευριπίδης, παρόλο που αποτελούσε το μόνιμο στόχο των επιθέσεων και των διακωμωδήσεών του. Ο Κρατίνος, για να χαρακτηρίσει την προσκόλληση αυτή, έπλασε αυτή τη λέξη: "ευριπιδαριστοφανίζειν"

Με απλά λόγια, αν και ο Αριστοφάνης ήταν «συντηρητικός» στην πραγματικότητα με το έργο του, αποδείχτηκε επαναστάτης με ασυγκράτητο χλευασμό. Κάθε μεγάλος δημιουργός είναι πολυδιάστατος και απίστευτα ανατρεπτικός

Αλλωστε και είναι γνωστό από τη σύγχρονη ιστορία, το περιστατικό με «Ορνιθες» του Κάρολου Κουν. Το θυμίζω προς «αναστοχασμό» που λέει και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος:

«Όταν το 1959 ο Κάρολος Κουν αποφάσισε να ανεβάσει «Όρνιθες» του Αριστοφάνη στο Ηρώδειο, με μια πιο ανατρεπτική και όχι κλασσική ματιά, κανείς δεν περίμενε ότι θα ξεσηκώσει τόση μεγάλη θύελλα αντιδράσεων, που θα γίνονταν πολιτικό γεγονός και θα δημιουργούσε πόλωση σε θεατές, κριτικούς, κοινό

Η πρώτη παράσταση του έργου που ανέβηκε στο Ηρώδειο προκάλεσε σάλο, δέχτηκε αρνητικές κριτικές, θεωρήθηκε καλλιτεχνικό σκάνδαλο και με παρέμβαση της πολιτείας ακυρώθηκε η προβλεπόμενη δεύτερη. Την παράσταση αυτή, όπου συναντώνται τα τέσσερα ιερά τέρατα του καλλιτεχνικού στερεώματος, Κάρολος Κουν (σκηνοθεσία), Μάνος Χατζιδάκις (μουσική), Γιάννης Τσαρούχης (σκηνικά-κοστούμια) και Ζουζού Νικολούδη (χορογραφία) παρακολούθησαν περισσότεροι από 3500 θεατές, το τελευταίο Σάββατο του Αυγούστου

Το «φυτίλι» για το χάος που θα ακολουθούσε, άναψε ένας θεατής μεσούσης της παράστασης. Συγκεκριμένα στη σκηνή όπου ο πρωταγωνιστής της κωμωδίας Πεισθέταιρος (στο ρόλο ο Δημήτρης Χατζημάρκος) καλεί έναν ιερέα (Θόδωρος Κατσαδράμης) για να θυσιάσει στους θεούς έναν τράγο. Ο ιερέας τότε άρχισε να ψάλει τα λόγια σε τόνο που παρέπεμπε σε βυζαντινή εκκλησιαστική ψαλμωδία. Από τη κερκίδα ακούστηκαν λέξεις όπως «ντροπή» και «βεβήλωσις».

Ο Υπουργός προεδρίας της Κυβερνήσεως της τότε ΕΡΕ και Διοικητής του ΕΟΤ, Κωνσταντίνος Τσάτσος, αποχωρεί οργισμένος, με συνέπεια να απαγορεύσει τις επόμενες παραστάσεις της κωμωδίας. Μάλιστα, το πρωί της 30ης Αυγούστου εκδόθηκε η εξής ανακοίνωση για τη δεύτερη παράσταση:
«Ανακοινούται από το υπουργείον Προεδρίας της Κυβερνήσεως ότι κατ’ εντολήν του κ. Κωνσταντίνου Τσάτσου ματαιούται η δευτέρα παράστασις των «Ορνίθων» του Αριστοφάνους, η οποία επρόκειτο να δοθεί σήμερον Κυριακή και ώραν 20.30. Το χθες εμφανισθέν έργον ατελέστατα προπαρασκευασμένον απετέλεσε παραμόρφωσιν του πνεύματος του κλασικού κειμένου, ωρισμέναι δε σκηναί αυτού παρουσιάσθησαν κατά τρόπον προσβάλλοντα το θρησκευτικόν αίσθημα»

Και τέλος προς όλους αυτούς τους οργισμένους και «δικαστικούς», τόσα μα τόσα συμβαίνουν και το κάνετε τουμπεκί, η Κιτσοπούλου σας έφταιξε; Το θράσος πορεύεται με την δειλία. Και η δειλία με την προβατίλα. Μπεεεεεε!