Δημήτρης Τσιόδρας

Ποια θέση θα διεκδικήσει για τον εαυτό της η Ευρωπαϊκή Ένωση, στον σύγχρονο, ασταθή και πολύπλοκο κόσμο; Ποιο ρόλο μπορεί και οφείλει να διαδραματίσει, στη νέα και ραγδαία μεταβαλλόμενη γεωπολιτική πραγματικότητα; Ποιες απαντήσεις θα διαμορφώσει στις νέες προκλήσεις ασφαλείας που εγείρονται επιτακτικά και πώς θα διασφαλίσει την ικανότητα να προασπίζει αξιόπιστα τα σύνορα, τα συμφέροντα και τους πολίτες της; Οι ευρωπαϊκές εκλογές της 9ης Ιουνίου θα συμβάλουν και σε όλα αυτά: οι πολιτικοί συσχετισμοί που θα αναδειχθούν στο νέο Ευρωκοινοβούλιο, θα καθορίσουν (σε σημαντικό βαθμό) και την κατεύθυνση της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της Ένωσης. Η κρίσιμη αυτή ατζέντα άνοιξε ήδη!

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με έναν κόσμο που δεν μοιάζει καθόλου με εκείνον της πρώτης δεκαετίας του αιώνα μας. Τα νέα
δεδομένα έχουν αλλάξει δραστικά τη γεωστρατηγική εικόνα του διεθνούς περιβάλλοντος: Γύρω και πολύ κοντά μας τρεις πόλεμοι εξελίσσονται (στην Ουκρανία, στη Γάζα κι ευρύτερα στη Μέση Ανατολή και στο Σαχέλ) και η περαιτέρω διάχυσή τους δεν έχει αποκλειστεί. Οι προεδρικές εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου στις ΗΠΑ,
ανεξάρτητα από το αποτέλεσμά τους, φαίνεται ότι θα επιβεβαιώσουν τη στροφή του αμερικανικού ενδιαφέροντος στον Ειρηνικό –στην περιοχή που γίνεται πλέον επίκεντρο του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων.

Στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο διευρύνεται η επιρροή νέων διακρατικών συσσωματώσεων, όπως κυρίως οι BRICS, και αρχίζουν να εμφανίζονται ισχυρές αντιδυτικές ροπές. Στην Ανατολή αναδύονται δύο οικονομικές υπερδυνάμεις (η Κίνα και η Ινδία) και ενισχύεται ο άτυπος σινορωσικός ευρασιατικός πόλος. Οι πόλεμοι, η φτώχεια και η κλιματική κρίση γεννούν νέες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές, που αναζητούν στην Ευρώπη προστασία, εγκατάσταση και εργασία. Η συνεχής γήρανση του πληθυσμού και η ανησυχητική δημογραφική αποδυνάμωση της ηπείρου μας, δείχνουν πλέον τάσεις μη αναστρέψιμες μεσοπρόθεσμα. Την εικόνα συμπληρώνουν οι απειλές στον χώρο της κυβερνοασφάλειας, οι οποίες, στην εποχή μας, μπορεί να φθάνουν και στο επίπεδο ακήρυκτων υβριδικών πολέμων.

Σε τούτη την υψηλών απαιτήσεων συγκυρία, η Ευρωπαϊκή Ένωση εκκινεί από αφετηρία πολύ χαμηλών επιδόσεων: από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να λειτουργεί κυρίως ως «καταναλωτής ασφάλειας», βασιζόμενη στην αμερικανική αμυντική ομπρέλα και αφήνοντας στο ΝΑΤΟ την κάλυψη όλων των σχετικών αναγκών της. Η αμυντική της βιομηχανία είναι κατακερματισμένη στα όρια των εθνικών κρατών, με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργική πολυτυπία των οπλικών συστημάτων και την αισθητή υστέρηση στην ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής.

Ενιαίο αμυντικό δόγμα δεν υφίσταται –ούτε κοινή στρατιωτική δύναμη, κοινό επιτελείο, κοινή δομή πληροφοριών, διοίκησης και ελέγχου. Το συμπέρασμα δεν μπορεί παρά να είναι ένα: είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν –είναι μακρύς ο δρόμος που πρέπει να διανύσουμε, δύσβατος και ανηφορικός. Η ισχυρή πολιτική βούληση είναι το πρώτο αναγκαίο βήμα στον δρόμο αυτόν. Η περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη είναι η αναγκαία πυξίδα για τα επόμενα βήματα.
Ήδη, μια σχετική προεργασία υπάρχει: Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα φιλόδοξο σχέδιο ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, προκειμένου να αυξηθεί η ετοιμότητα σε πιθανές απειλές και κρίσεις.

Τα προγράμματα EDIP (European Defence Industrial Program - Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας) και ESIS (European Secure Information Exchange System - Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφαλούς Ανταλλαγής Πληροφοριών) εγκρίθηκαν, με στόχο να αποτελέσουν βασικά εργαλεία για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Τα προγράμματα αυτά σκοπεύουν στην ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της. Χρηματοδοτούν και στηρίζουν την έρευνα και την ανάπτυξη, ενθαρρύνουν τη δημιουργία νέων τεχνολογιών και την παραγωγή σύγχρονου αμυντικού εξοπλισμού, δίνουν ευκαιρία για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και για την οικονομική ανάπτυξη.

Η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική προτείνει δράσεις που περιλαμβάνουν την υποστήριξη συλλογικών αιτημάτων αμυντικών προμηθειών και την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης (EDTIB: European Defence Technological and Industrial Base - Ευρωπαϊκή Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση Άμυνας) για τη διαθεσιμότητα των αμυντικών προϊόντων. Επιπλέον, προτείνει την ενσωμάτωση της αμυντικής ετοιμότητας σε όλες τις πολιτικές και τη στενότερη συνεργασία με το ΝΑΤΟ και άλλους εταίρους. Τα κράτη-μέλη, έως το 2030 πρέπει να προμηθεύονται συνεργατικά το 40% των αμυντικών εξοπλισμών τους και να διασφαλίζουν το 35% ενδοκοινοτικού εμπορίου αμυντικού εξοπλισμού.

Η νέα στρατηγική περιλαμβάνει επιδοτήσεις, που θα λειτουργήσουν ως κίνητρα για συνεργασία, στήριξη της βιομηχανίας και της παραγωγής οπλικών συστημάτων καθώς και για την ασφάλεια στον τομέα των προμηθειών. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα αμυντικής βιομηχανίας (EDIP) θα χρηματοδοτηθεί με 1,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2027 και θα υποστηρίξει την ανταγωνιστικότητα της αμυντικής βιομηχανίας.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει στηρίξει όλες αυτές τις πρωτοβουλίες και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης πρωταγωνιστεί σταθερά στην προσπάθεια για ευρωπαϊκή αμυντική ολοκλήρωση. Τελευταία σημαντική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση, είναι η πρόταση για την έκδοση κοινού ευρωπαϊκού ομολόγου που θα χρηματοδοτήσει την άμυνα της Ένωσης και την ανάπτυξη της εξοπλιστικής βιομηχανίας της –πρόταση, η οποία έχει την υποστήριξη των χωρών του Νότου, αλλά δεν βρίσκει (ακόμη...) ευήκοα ώτα στο μπλοκ των πλούσιων χωρών του Βορρά.

Βαδίζοντας προς τις ευρωπαϊκές κάλπες του Ιουνίου, οι μεγάλες προκλήσεις ασφάλειας και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, θέτουν τα ζητήματα της κοινής άμυνας στην πρώτη γραμμή της δημόσιας συζήτησης. Πόσο μάλλον για τη χώρα μας, που βρίσκεται πολύ κοντά σε μια εύφλεκτη περιοχή κι αντιμετωπίζει απειλές από έναν γείτονα, την Τουρκία, που προβάλει αναθεωρητικές θέσεις και βρίσκεται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.Η διαμόρφωση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής, είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας για το ασφαλές μέλλον και για το σταθερό περιβάλλον ευημερίας, που θέλουμε για τους εαυτούς μας και για τα παιδιά μας. Γιατί ευημερία χωρίς ασφάλεια, ούτε νοείται, ούτε μπορεί να υπάρξει!


*Ο Δημήτρης Τσιόδρας είναι υποψήφιος Ευρωβουλευτής της ΝΔ, Διευθυντής του Γραφείου Τύπου του Πρωθυπουργού