Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά

Τι είναι όμως αυτό που ωθεί έναν άνθρωπο στην εκδίκηση; Τι κινητοποιεί τους ανθρώπους να αναζητήσουν την κάθαρση μέσα από βίες και αποτρόπαιες πράξεις και τι ικανοποίηση επιφέρει σε αυτόν που την πράττει;

Οι γνώμες των ανθρώπων περί εκδίκησης διίστανται. Μερικοί θεωρούν την εκδίκηση μια παράλογη πράξη που δεν έχει θέση στην πολιτισμένη κοινωνία (Elster, 1990, Jacoby, 1983). Άλλοι απεικονίζουν την εκδίκηση ως λογική και ηθικά δικαιολογημένη στάση απέναντι στην αδικία (Cota-McKinley, Woody, & Bell, 2001; Tripp et al., 2002). Συνεπώς τα θύματα της αδικίας που απορρίπτουν την εκδίκηση θεωρούνται από τους υποστηρικτές της ‘άγια’ ή ‘δειλά’. Τα θρησκευτικά κείμενα επίσης αντικατοπτρίζουν αυτήν τη διπολική προοπτική. Σε κάποιες θρησκείες η εκδίκηση είναι υποχρεωτική και σε άλλες απαγορευμένη.

Ας δούμε όμως τι πυροδοτεί την εκδίκηση. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Michael McCullough, του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι η εκδίκηση σχετίζεται με την απόρριψη. Κοινωνικά απορριφθέντα άτομα συμπεριφέρονται συχνά επιθετικά (Buckley, Winkel, & Leary, 2004; Leary, Twenge, & Quinlivan, 2006;Twenge et al., 2001). Αυτές οι επιθετικές εκρήξεις συμβαίνουν πιο συχνά όταν οι απορριφθέντες άνθρωποι στερούνται ευκαιριών κοινωνικής επανένταξης και αποκατάστασης του κοινωνικού τους προφίλ (DeWall & Richman, 2011). Ο σύνδεσμος απόρριψης - επιθετικότητας φαίνεται να παρακινείται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι ο θυμός (Chow, Tiedens, & Govan, 2008) , ο κοινωνικός πόνος (Chester et al., 2014; Eisenberger, Way, Taylor, Welch, & Lieberman, 2007), και η ανάγκη επανάκτησης του ελέγχου (Warburton, Williams, & Cairns, 2006; Wesselmann, Butler, Williams, & Pickett, 2010). Μελετώντας τις κλασσικές φροϋδικές έννοιες που αφορούν την κάθαρση, διαπιστώνουμε ότι τα άτομα πιστεύουν ότι η επιθετικότητα θα βελτιώσει τη διάθεσή τους (Bushman, 2002; Bushman, Baumeister, & Phillips, 2001; Bushman, Baumeister, & Stack, 1999; Chester, Merwin, & DeWall, 2015). Αυτές οι προσδοκίες- ότι η επιθετικότητα θα τους κάνει να αισθανθούν καλύτερα- αυξάνουν τις επιθετικές αντιδράσεις στις όποιες προκλήσεις δέχονται (Bushman et al., 1999, 2001; Chester et al., 2015).

Από την άλλη πλευρά, αρκετές έρευνες αποδεικνύουν ότι η εκδίκηση συνδέεται με την προσδοκία της απόλαυσης. Πράγματι, η επίθεση ως αντίποινα θεωρείται μια ευχάριστη εμπειρία (Carré, Gilchrist, Morrissey, & McCormick, 2010; Ramírez et al., 2005) και σχετίζεται με προφίλ ατόμων που αναζητούν απεγνωσμένα ευκαιρίες ανταμοιβής (Chester et al., 2016).

Παρόλο που εκδίκηση θεωρείται ‘γλυκιά’, υπάρχει και η σκοτεινή της πλευρά που αφορά όχι μόνο τον αποδέκτη της εκδίκησης αλλά και τον ίδιο τον εκδικητή. Η προσδοκία της απόλαυσης μέσω του πόνου που προκαλείται σε άλλους μας αποκαλύπτει τη σαδιστική όψη της εκδίκησης. Γνωρίζουμε ότι ο σαδισμός είναι η τάση να βιώνει κάποιος ευχαρίστηση μέσα από τη βλάβη που προκαλεί στους άλλους (Buckels, Jones, & Paulhus, 2013). Ο άνθρωπος που αναζητά κάθαρση μέσω του πόνου που σκοπεύει να προκαλέσει στον άλλο οδηγείται στην ψυχική ασθένεια και την αυτοκαταστροφή. Αρκετές έρευνες αποδεικνύουν ότι η εκδικητική διάθεση σχετίζεται με μια πληθώρα αρνητικών ψυχολογικών αποτελεσμάτων που οδηγούν στην ανηδονία και την κατάθλιψη (McCullough, Bellah, Kilpatrick, & Johnson, 2001; Ysseldyk, Matheson, & Anisman, 2007). Οι έντονες επιθυμίες για εκδίκηση σχετίζονται με συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες και ψυχιατρικής νοσηρότητας (Cardozo, Kaiser, Gotway, & Agani, 2003). Από την άλλη πλευρά, η συγχώρεση σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και χαμηλότερο καρδιακό ρυθμό (Lawler et al., 2005 ).

Καταλήγοντας, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι η εκδίκηση έχει μια γλυκιά γεύση η οποία όμως δηλητηριάζει τη ψυχή και το σώμα αυτού που τη θρέφει.

Η συγχώρεση είναι μια ανώτερη μορφή στάσης ζωής που προστατεύει το άτομο από τις βλαβερές συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων και παρέχει αίσθημα πληρότητας. Δίνει στο άτομο τη δυνατότητα να εστιάσει στη θετική πλευρά της ζωής και να αναζητήσει το δρόμο της προσωπικής του ανέλιξης χωρίς να αναλώνεται στην εύρεση τρόπων καταστροφής του άλλου.

Συγχωρώ λοιπόν εσένα για να φροντίσω εμένα !