Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά

Είναι με άλλα λόγια μια ένδειξη του συναισθηματικού κλίματος μέσα στο οποίο βιώνεται η σχέση μητέρας-βρέφους. Απεικονίζει τη συμβιωτική σχέση (ο ένας "πνίγεται" στο βλέμμα του άλλου) ή την πλήρη αδιαφορία (ο ένας αγνοεί τον άλλο). Ορισμένες μητέρες βρίσκουν ευχαρίστηση και αντλούν ικανοποίηση από αυτή τη βλεμματική επαφή, ενώ άλλες δεν μπορούν να νιώσουν τέτοια συναισθήματα και αντιδρούν με άγχος.

Σύμφωνα με τον Winnicott, το παιδί βρίσκει τον εαυτό του στο βλέμμα της μητέρας. Είναι αυτό το εμπεριεκτικό βλέμμα που δυναμώνει ψυχικά το παιδί, κατευνάζει τα άγχη και το κάνει να νοιώθει μοναδικό και σημαντικό. Για να επιτευχθεί αυτό, η μητέρα θα πρέπει να είναι ψυχικά ήρεμη και να μην προβάλλει στο παιδί τα δικά της άγχη. Σε αυτό παίζει καθοριστικό ρόλο η στάση του πατέρα ο οποίος θα πρέπει να παρέχει στη μητέρα συναισθηματικό κράτημα, ασφάλεια και στήριξη για να μπορέσει εκείνη με τη σειρά της να δομήσει σωστά τον ψυχικό κόσμο του παιδιού.

Το βλέμμα τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα αργότερα είναι αυτό που θα καθορίσει την ψυχική ανθεκτικότητα του παιδιού απέναντι στις προκλήσεις της μετέπειτα ζωής. Είναι αυτό που θα καθορίσει τον τρόπο που το παιδί θα επεξεργάζεται ένα απορριπτικό βλέμμα και τη θέση που θα παίρνει απέναντι σε αυτό. Θα διαλύεται, θα θυμώνει, θα το πιστεύει ή θα αντιστέκεται; Ένα παιδί που δεν έχει βιώσει την πλήρη αποδοχή και το θαυμασμό των γονέων του θα εξελιχθεί σε ένα άτομο με που θα ψάχνει την εικόνα εαυτού του μέσα στο βλέμμα των Άλλων και αυτό θα το καθιστά ευάλωτο και εύθραυστο. Το βλέμμα των άλλων, επικριτικό ή χλευαστικό μπορεί να οδηγήσει το άτομο στον επώδυνο κόσμο των ενοχών. Οι προκαταλήψεις, η δυσανεξία στο διαφορετικό και οι επιφανειακές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων λειτουργούν ως ένα παραμορφωτικό κάτοπτρο στο βλέμμα του σύγχρονου ανθρώπου που πέφτει επικριτικό, σκληρό και αμείλικτο σε όποιον δεν καταφέρνει να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του. Το απαξιωτικό βλέμμα βάζει τον Άλλο στη θέση της ανικανότητας και ροκανίζει την αυτοπεποίθηση του. Ξεκινώντας λοιπόν από την οικογένεια, οι γονείς θα πρέπει να ‘δουν’ το παιδί τους και να αγαπήσουν τόσο τις αρετές του όσο και τις αδυναμίες του. Θα πρέπει να ‘κοιτούν’ το παιδί τους με θαυμασμό, να το στηρίζουν στις αποτυχίες του και να το βοηθούν να βάζει τους δικούς του στόχους στη ζωή. Το βλέμμα των γονιών θα πρέπει να είναι γεμάτο αποδοχή και θαυμασμό έτσι ώστε το παιδί να είναι αρκετά δυνατό να αντιστέκεται σε όποια μορφή κακοποίησης. Ένα παιδί που έχει εισπράξει αγάπη και σεβασμό είναι σε θέση να σεβαστεί το φίλο του, τους δασκάλους του και αργότερα τον/την σύντροφο του.

Στον κόσμο της τελειομανίας και της γρήγορης απαξίωσης, η μεγαλύτερη πρόκληση για ένα γονέα είναι να μεγαλώσει ένα παιδί με σταθερή εικόνα εαυτού που θα αποζητά σχέσεις βασισμένες στον αμοιβαίο σεβασμό και θα απωθεί ότι τοξικό το πλησιάζει. Μην αναρωτιόμαστε λοιπόν γιατί τα παιδιά δεν βάζουν στόχους, δεν φαντασιώνονται την επιτυχία και διαλύονται από ένα αρνητικό βλέμμα. Ο φόβος της αποτυχίας και ο εφιάλτης των ενοχών βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε μια ευάλωτη ψυχή που δεν έχει απολαύσει την απόλυτη αποδοχή και ασφάλεια ενός εμπεριεκτικού γονεικού βλέμματος. Κάνοντας μια νέα αρχή, μπορούμε να πάρουμε το επικριτικό μας βλέμμα από τα παιδιά μας και να τους προσφέρουμε ένα βλέμμα θαυμασμού και αποδοχής, εφόδιο ζωής και ψυχικής γαλήνης.