Έλσα Μπάρδα

Ιστορικά πρώτος ο Βενιαμίν Φραγκλίνος το 1784 πρότεινε την ανάγκη αλλαγής της ώρας. Συγκεκριμένα, υποστήριξε ότι οι άνθρωποι τους χειμερινούς μήνες που σκοτεινιάζει πιο νωρίς πρέπει να ξυπνούν μία ώρα νωρίτερα. Χρειάστηκαν 100 έτη μέχρι την εφαρμογή της πρότασής του. Ο όρος θερινή ώρα χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Ουίλιαμ Γουίλετ το 1905 -γνωστός και ως  Daylight Saving Time. Η αλλαγή της ώρας σε 60 λεπτά εφαρμόστηκε πρώτη φορά κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1916 στην Γερμανία. Ο λόγος ήταν η εκμετάλλευση του ηλιακού φωτός και η εξοικονόμηση ενέργειας (ηλεκτρικό ρεύμα), καθώς και η καλύτερη απόδοση του ανθρωπίνου δυναμικού στην εργασία. 

Ο επόμενος που ακολούθησε την ίδια πρακτική ήταν ο  πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Τσώρτσιλ. Στο ίδιο πνεύμα αλλαγής της ώρας συμμετείχαν και οι ΗΠΑ. Στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Κογκρέσο κατάργησε την  θερινή  ώρα. Στην διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο Ρούσβελτ διατήρησε όλο τον χρόνο τη θερινή ώρα, δίνοντας την ονομασία War Time και κερδίζοντας μία ώρα. Το ίδιο παράδειγμα ακολούθησαν και στην Βρετανία, ονομάζοντας την αλλαγή «Double Summer Time», με στόχο να επηρεάσουν θετικά τους στρατιώτες. Μετά την λήξη του πολέμου επανήλθε η «Peace Time», δηλαδή η χειμερινή ώρα.

Το 2018, ο τότε επικεφαλής της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, έπειτα από μια σχετική διαδικτυακή μελέτη σε ολόκληρη την ΕΕ, ζήτησε την κατάργηση της αλλαγής της ώρας. Το  Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε  αξιολόγηση των ρυθμίσεων για την αλλαγή της θερινής ώρας και προτάσεις για την αναθεώρηση της διαδικασίας. Το αποτέλεσμα ήταν 384 ψήφοι ευρωβουλευτών υπέρ της επαναξιολόγησης και της κατάργηση της αλλαγής ώρας που ισχύει από την δεκαετία του 1980. Η Φινλανδία ήταν η χώρα που, με 70.000 υπογραφές πολιτών, πίεσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την κατάργηση της αλλαγής της ώρας, καθώς υποστήριξε ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως οι διαταραχές στον κύκλο του ύπνου, έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην απόδοση στην εργασία, καθώς και στο σύνολο της υγείας του ανθρώπινου οργανισμού.

Σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες, η χειμερινή αλλαγή είναι η χρονικά λιγότερο ανώδυνη συγκριτικά με την θερινή, καθώς η αλλαγή ώρας τον Μάρτιο επηρεάζει οργανικά τον άνθρωπο περισσότερο από μία ημέρα ως προς την προσαρμογή του. Επίσης, η προσαρμογή είναι πιο ήπια για χώρες κοντά στον Ισημερινό, στις οποίες συγκαταλέγεται και η Ελλάδα. Η συνολική απόκλιση με την ανατολή και την δύση του Ηλίου είναι ήπια. Αντίθετα, στις χώρες όπου η επιμήκυνση ή η βράχυνση του χρόνου που διαρκεί η ηλιοφάνεια συμβαίνει με πιο τακτικό ρυθμό, επηρεάζει πιο έντονα την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου.

Ο πρόεδρος της Γερμανικής Εταιρείας Ερευνών του Ύπνου, Άλφρεντ Βιάτερ, υποστηρίζει ότι οι συνθήκες του φωτός έχουν επίδραση, καθώς στο σκοτάδι εκκρίνεται από το ανθρώπινο σώμα μελατονίνη, δημιουργώντας αίσθημα υπνηλίας. Γι' αυτό με την χειμερινή αλλαγή της ώρας μπορεί να κερδίζουμε χρόνο ύπνου, όμως χάνουμε σε διάθεση. Σύμφωνα με ειδικούς, οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας ενδεχομένως να νιώθουν μεγαλύτερη κόπωση και να τους παίρνει ο ύπνος π.χ. στον καναπέ, με αποτέλεσμα την κακή ποιότητα ύπνου. Σε άλλες περιπτώσεις, ειδικοί υποστηρίζουν ότι η αλλαγή μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, αρνητική επίδραση στην διάθεση και μειωμένη ενέργεια, συνεπώς  μείωση δραστηριοτήτων και παραγωγικότητας.

Σαφώς ο ύπνος είναι εξαιρετικής σημασίας, προκειμένου ο ανθρώπινος εγκέφαλος να λειτουργεί σωστά. Πιο συγκεκριμένα, η οξεία στέρηση ύπνου σε άτομα με διπολική διαταραχή μπορεί να προκαλέσει μανιακό επεισόδιο. Σύμφωνα με φινλανδική έρευνα, τα υπερατλαντικά ή διηπειρωτικά ταξίδια, εκτός από σωματική και πνευματική εξάντληση, αποπροσανατολίζουν τους βιολογικούς ρυθμούς, με αποτέλεσμα να έχουν παρατηρηθεί ακόμα και μανιακά επεισόδια. Συνεπώς, στα είδη επιβαρυμένα υπερατλαντικά ταξίδια η αλλαγή της ώρας «φορτίζει» ακόμα περισσότερο τον άνθρωπο.

Πλήθος από μελέτες συσχετίζουν την έλλειψη ύπνου με παχυσαρκία, κατάθλιψη και άνοια. Η έλλειψη ύπνου θεωρείται παράγοντας καρδιακών προσβολών και τροχαίων ατυχημάτων, τα οποία, σύμφωνα με έρευνες, συναντάμε με την θερινή αλλαγή της ώρας. Σύμφωνα με την Colleen Carney, αρμόδια του Εργαστηρίου Ύπνου και Κατάθλιψης σε Πανεπιστήμιο του Καναδά, ο εγκέφαλος έχει κεντρικό «ρολόι», με την ονομασία «υπερδιασταυρωτικός πυρήνας». Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου ρυθμίζει τον κιρκαδικό ρυθμό, με λίγα λόγια  τη θερμοκρασία του σώματος, το πεπτικό σύστημα, την απελευθέρωση ορμονών, καθώς και τον κύκλο του ύπνου. Ο κιρκαδικός ρυθμός εξαρτάται από εξωτερικά ερεθίσματα, όπως το ηλιακό φως. Συγκεκριμένα, με την θερινή αλλαγή της ώρας, όπου χάνουμε μία ώρα ύπνου, μπορεί να επηρεαστεί η διάθεση, η όρεξη, καθώς και τα επίπεδα ενέργειας.

Αναμφισβήτητα αυτοί που επηρεάζονται περισσότερο από τις αλλαγές της ώρας -ειδικά της θερινής- είναι άνθρωποι που έχουν  ιατρικό ή ψυχικό ιστορικό -π.χ. υπνική άπνοια, κατάθλιψη. Με λίγα λόγια, τα προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας χειροτερεύουν εξαιτίας της αλλαγής του κιρκαδικού ρυθμού. Πρόσφατη μελέτη από την Δανία έδειξε 11% αύξηση στην νοσηλεία για κατάθλιψη έπειτα από την χειμερινή αλλαγή της ώρας. Συνεπώς, ακόμα και στην περίπτωση που κερδίζουμε ύπνο, ενδεχομένως να χάνουμε στην ψυχική διάθεση.

Συμπερασματικά, τίθεται το ερώτημα: Εξοικονόμηση ενέργειας ή ένας επιβαρυντικός παράγοντας στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου;

Τα βασικά επιχειρήματα των ευρωβουλευτών  που ψήφισαν υπέρ της κατάργησης της αλλαγής της ώρας βασίζονται στις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία (σωματική/ψυχική) και την αύξηση των οδικών ατυχημάτων. Όλα αυτά μας οδήγησαν στην τελευταία Κυριακή του Μαρτίου του 2021, όπου, όσες χώρες της ΕΕ επιθυμούν θα  διατηρήσουν σε μόνιμη βάση την θερινή ώρα ή την χειμερινή ώρα. Η κατάργηση της αλλαγής ώρας, δεν έχει οριστικοποιηθεί αμετάκλητα -αν και επικρατεί η βεβαιότητα ότι την άνοιξη του 2021 θα είναι η τελευταία φορά που τα ρολόγια θα ρυθμιστούν 60 λεπτά προς τα  πίσω. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να τροποποιηθεί η oδηγία 2000/84 του 2001.