Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Η Ευρωπαϊκή Ενωση και το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκονται στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας τους, καθώς η Γηραιά Ηπειρος έχει έναν πόλεμο στο έδαφός της και έναν άλλον στη «γειτονιά» της και ταυτόχρονα βλέπει την οικονομική και γεωπολιτική της ισχύ να υποχωρεί σε σχέση με εκείνη των ΗΠΑ αλλά πλέον και της Κίνας.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι οικονομικές ισορροπίες μεταξύ των τριών μεγάλων πόλων μεταβάλλονται σημαντικά. Από το 2003 μέχρι το 2022 που υπάρχουν διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία (Παγκόσμια Τράπεζα), η οικονομική παραγωγή των ΗΠΑ διπλασιάστηκε και από 12 τρισ. δολάρια έφτασε στα 23 τρισ. δολάρια (+99,91%), της Ε.Ε. αυξήθηκε κατά μισή φορά και από 11 τρισ. δολάρια έφτασε στα 17 τρισ. δολάρια (+54,3%), ενώ της Κίνας υπερδεκαπλασιάστηκε και από 1,7 τρισ. δολάρια έφτασε κι εκείνη τα 17,4 τρισ. δολάρια (+948,2%).

Η κατάσταση προφανώς θα έχει επιδεινωθεί τα τελευταία δύο χρόνια για την Ευρώπη, η οποία βρέθηκε στη δίνη του πολέμου της Ουκρανίας και της ενεργειακής κρίσης, που επέφεραν σοβαρό πλήγμα στην παραγωγική δομή των ευρωπαϊκών χωρών, κυρίως της μέχρι πρότινος «οικονομικής ατμομηχανής» της Γερμανίας, όπου πλέον γίνεται λόγος για αποβιομηχάνιση.

Η Ευρώπη βρίσκεται πίσω στους κρίσιμους τομείς της «νέας βιομηχανικής επανάστασης», η οποία υποτίθεται ότι θα γίνει με τη στροφή στις «πράσινες» τεχνολογίες και την Τεχνητή Νοημοσύνη, ενώ το παγκόσμιο οικονομικό και εμπορικό τοπίο γίνεται όλο και πιο προστατευτικό, υπονομεύοντας το μοντέλο των ανοιχτών αγορών στο οποίο βασίζεται διαχρονικά η Ε.Ε.

Οι μεν ΗΠΑ επιδοτούν με εκατοντάδες δισ. δολάρια πράσινες βιομηχανικές επενδύσεις στο έδαφός τους και φορτώνουν με δασμούς τα κινέζικα ηλεκτρικά οχήματα και ηλιακά πάνελ τα οποία είναι ασυναγώνιστα σε τιμή και ποιότητα και αναμένεται να πλημμυρίσουν την παγκόσμια αγορά. Η Ε.Ε. «σκέφτεται» να επιβάλλει και εκείνη δασμούς στα ίδια προϊόντα, αλλά είναι προφανές ότι υπάρχει θεμελιώδης έλλειψη στρατηγικής και σχεδιασμού.

Οσο για την Τεχνητή Νοημοσύνη, μια «χούφτα» αμερικανικές εταιρείες βρίσκονται στην πρωτοπορία, ενώ και στην Κίνα μπαίνουν στην κούρσα τέσσερις εταιρείες-«μονόκεροι», που συγκεντρώνουν χρηματοδότηση δεκάδων δισεκατομμυρίων για να απαντήσουν. Ευρωπαϊκές ανταγωνιστικές εταιρείες ΤΝ δεν υπάρχουν, αλλά η Ε.Ε. πρωτοπορεί σε ρυθμιστική νομοθεσία για τον τομέα, η οποία, κατά γενική ομολογία των επαϊόντων, είναι απαραίτητη για να προστατευτούν οι κοινωνίες από την κατάχρηση των τεχνολογιών ΤΝ.

Στον τομέα των διεθνών σχέσεων, η Ε.Ε. ακολουθεί παθητικά τις ΗΠΑ, τόσο στον πόλεμο της Ουκρανίας και των κυρώσεων κατά της Ρωσίας όσο και στο θέμα της Γάζας, όπου ο αριθμός των νεκρών αμάχων Παλαιστινίων έχει ξεπεράσει τις 35.000 και η αμφισβήτηση των ισραηλινών πολεμικών επιχειρήσεων διαρκώς διευρύνεται.

Η συνοχή της Ε.Ε. στο θέμα αυτό φαίνεται όμως πως δοκιμάζεται, καθώς την περασμένη εβδομάδα η Ιρλανδία αναγνώρισε το κράτος της Παλαιστίνης, ενώ το ίδιο ανακοίνωσαν ότι θα κάνουν σε λίγες ημέρες η Νορβηγία και η Ισπανία. Το κράτος της Παλαιστίνης έχουν ήδη αναγνωρίσει η Σουηδία, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πολωνία και η Ρουμανία.

Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία διεκδικεί εκ νέου τον διορισμό της στην ίδια θέση, είχε δώσει το 2019, στην αρχή της θητείας της, έμφαση στη «γεωπολιτική» διάσταση, υποσχόμενη να προωθήσει τη «στρατηγική αυτονομία» της Ε.Ε. σε τομείς όπως η οικονομία, η ενέργεια, αλλά και η εξωτερική πολιτική. Οι εξελίξεις όμως ήταν στην αντίθετη κατεύθυνση, καθώς η Ε.Ε. όχι μόνο δεν πήρε πρωτοβουλίες σε κάποιο από αυτά τα πεδία, αλλά αντίθετα αδράνησε, με αποτέλεσμα η απόσταση από τις ΗΠΑ αλλά και την Κίνα να μεγαλώνει σε όλα σχεδόν τα πεδία.

Οι ΗΠΑ «κλείνονται» σταδιακά στον εαυτό τους, η Κίνα μεγαλώνει και επεκτείνεται, ενώ η στρατηγική συμμαχία της με τη Ρωσία σε όλους τους τομείς -από την οικονομία και την άμυνα μέχρι τις διαστημικές αποστολές- επισφραγίστηκε με το κοινό ανακοινωθέν του Σι Ζιπίνγκ και του Βλαντιμίρ Πούτιν στη διάρκεια της επίσκεψης του τελευταίου στο Πεκίνο. Ταυτόχρονα, ο λεγόμενος «Παγκόσμιος Νότος», ο άλλοτε «Τρίτος Κόσμος», μεγαλώνει και χειραφετείται, διατηρώντας αποστάσεις από τη Δύση.

Σε έναν τέτοιο κόσμο μια «ακίνητη» και «μικρή» Ευρώπη, καθοδηγούμενη από την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, χωρίς παγκόσμια οπτική και σχέδιο (global view) και χωρίς πολιτικό όραμα, είναι αμφίβολο ότι θα μπορέσει να διατηρήσει τη συνοχή της.