Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Οι απώλειες των κυβερνώντων σχηματισμών είναι συνηθισμένο και αναμενόμενο φαινόμενο στις αστικές δημοκρατίες, αλλά η μεγάλη αποχή και οι επιλογές ακραίων κομμάτων που καταγράφονται τελευταία δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι εκφράζουν κάτι πιο βαθύ από την επιθυμία για εναλλαγή στην εξουσία και ότι ενδεχομένως αμφισβητούν θεμελιωδώς τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα εξουσίας.

Στη βάση των πραγμάτων βρίσκονται ασφαλώς τα οικονομικά θέματα και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Ακόμα και το θέμα της μετανάστευσης και της ασφάλειας, πάνω στο οποίο «κεντάνε» τα ακροδεξιά κόμματα και τροφοδοτεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια σε πολλές χώρες, πηγάζει από τις πιεστικές οικονομικές συνθήκες. Η ξενοφοβία είναι κατά κανόνα εντονότερη στα χαμηλά και μεσαία οικονομικά στρώματα, τα οποία συνθλίβονται από τις διαδοχικές κρίσεις που βιώνει η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.

Η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών, μάλιστα, έχει δείξει ότι μπορεί τα κόμματα να εναλλάσσονται στην κυβέρνηση, αλλά το βασικό οικονομικό υπόδειγμα δεν αλλάζει: η εργασία γίνεται όλο και πιο «λάστιχο», καθώς τα ασφαλιστικά και εργασιακά δικαιώματα συνεχώς συρρικνώνονται, ενώ το μερίδιο της εργασίας στο παραγόμενο προϊόν (ΑΕΠ) μειώνεται τη στιγμή που εκείνο των επιχειρηματικών κερδών αυξάνεται.

Οι συντάξεις έρχονται όλο και πιο αργά και περιορίζονται, ενώ συνδέονται και με την πορεία των μετοχών και των ομολόγων όπου επενδύονται τα αποθέματα των συνταξιοδοτικών ταμείων. Οσο για το Κράτος Πρόνοιας, που αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο της μεταπολεμικής Ευρώπης, και αυτό βάλλεται και περιορίζεται σταδιακά στο όνομα της συγκράτησης των κρατικών δαπανών και των χαμηλών ελλειμμάτων.

Κάθε υπόσχεση να αλλάξει το συγκεκριμένο υπόδειγμα οικονομικής διακυβέρνησης απορρίπτεται ως «λαϊκισμός» με δύο βασικά επιχειρήματα, τα οποία αποτελούν την τροχοπέδη κάθε κυβέρνησης - κεντρώας, αριστερής, δεξιάς ή Ακροδεξιάς: είτε ότι δεν υπάρχουν χρήματα στον προϋπολογισμό, είτε ότι οι επενδυτές θα φύγουν από τη χώρα ξεπουλώντας ομόλογα και δημιουργώντας σοβαρή κρίση.

Αυτό είναι και τώρα το φόβητρο τόσο για την ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση όσο και για το αριστερό Νέο Λαϊκό Μέτωπο στη Γαλλία, εφόσον, αναλόγως των κοινοβουλευτικών συσχετισμών, σχηματίσουν αντιστοίχως κυβέρνηση.

Είναι δε ενδιαφέρον ότι οι «αγορές» φοβούνται περισσότερο μια κυβέρνηση της Αριστεράς στη Γαλλία παρά της Ακροδεξιάς, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις και τις πληροφορίες που προέρχονται από τον χώρο των επιχειρήσεων και της κεφαλαιαγοράς. Αυτός είναι και ο λόγος που η Μαρίν Λεπέν έβαλε νερό στο κρασί της για το οικονομικό πρόγραμμα του κόμματος.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρωζώνης, μάλιστα, εξέφρασαν φόβους ότι η Ευρώπη οδεύει πολιτικά σε πιο λαϊκιστική κατεύθυνση μέσα σε περιβάλλον οικονομικού προστατευτισμού και εμπορικών τριβών με την Κίνα και τις ΗΠΑ, συνδυασμός που πιθανόν θα οδηγήσει σε αναταράξεις, σύμφωνα με όσα διέρρευσαν από τη συνάντησή τους στην Πορτογαλία την περασμένη εβδομάδα.

Με άλλα λόγια, τα πολιτικά κόμματα δεν... νομιμοποιούνται να υπόσχονται βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, με αυξήσεις αμοιβών, συντάξεων ή κοινωνικές παροχές, διότι, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, σε χώρες με υγιή οικονομικά, κατά κανόνα τούτο δεν είναι εφικτό λόγω των περιορισμών της αγοράς και των κανόνων για τα ελλείμματα.

Καθώς μάλιστα η Ευρώπη αποτυγχάνει και στο πεδίο της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, ακόμα και πλούσιες χώρες με πλεονάσματα θα βρίσκονται υπό περιορισμό.

Ισως κάποιες πολιτικές ιδέες και προοπτικές να φανούν στη Βρετανία, όπου οι Εργατικοί υποσχέθηκαν ένα Νέο Συμβόλαιο για τους Εργαζόμενους (New Deal for Working People), το οποίο προβλέπει κατάργηση των συμβάσεων εργασίας με μηδενικό εγγυημένο χρόνο απασχόλησης («Zero-hour contracts») και επαναφορά στοιχειωδών εργασιακών δικαιωμάτων τα οποία έχουν αποψιλωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, χωρίς πάντως να βοηθηθεί η παραγωγικότητα - αντιθέτως είναι χαμηλότερη από ό,τι στη Γαλλία και τη Γερμανία.

Διότι χωρίς αλλαγές στο σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης προς όφελος της εργασίας και της κοινωνίας, ακόμα κι αν η όποια γαλλική ή άλλη κυβέρνηση τελικά προσαρμοστεί στους οικονομικούς περιορισμούς, στις επόμενες εκλογές οι ψηφοφόροι ίσως να οδηγηθούν σε ακόμα πιο ακραίες επιλογές, αντί να επιστρέψουν «συνετισμένοι» στις business as usual που επιβάλλουν οι «αγορές» και οι κεντρικοί τραπεζίτες.