Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Η έκθεση που θα παρουσιάσει το επόμενο διάστημα ο Μάριο Ντράγκι για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα εισηγείται σαρωτικές αλλαγές, με θεσμικές αλλαγές και κοινές δαπάνες για την άμυνα, τη βιομηχανική πολιτική, τη διασφάλιση επάρκειας σε πρώτες ύλες αλλά και στην ψηφιακή οικονομία και την προστασία από την κλιματική αλλαγή.

Οπως έχει δηλώσει ήδη ο πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, θα χρειαστεί «πρωτοφανής συνεργασία» μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. και «μεταρρύθμιση όλων των θεσμικών οργάνων» για να μετατραπεί η επικείμενη έκθεση για την ανταγωνιστικότητα σε συγκεκριμένες δράσεις.

Με άλλα λόγια, θα χρειαστούν στρατηγικές αποφάσεις οι οποίες απαιτούν πολιτική ηγεσία και ευρείες συναινέσεις και μάλιστα ομοφωνία σε αρκετές περιπτώσεις.

Μέχρι σήμερα, η σύντομη ιστορία της Ε.Ε. σφραγίστηκε από τη διαχρονική λειτουργία του γαλλο-γερμανικού άξονα. Η πολιτική πρωτοκαθεδρία της Γαλλίας και η οικονομική υπεροπλία της Γερμανίας κατέληγαν σε συμβιβασμούς τους οποίους ακολουθούσαν τελικά και οι υπόλοιπες χώρες-μέλη. Παραδοσιακά οι ηγέτες έπαιρναν αποφάσεις μόνο στο «παρά πέντε» μεγάλων κρίσεων, πολλές φορές στο «και πέντε».

Σήμερα, όμως η Γαλλία είναι σε πολιτική κρίση, ενώ το πολιτικό και κοινωνικό τοπίο χαρακτηρίζεται από πόλωση και την ενίσχυση της Αριστεράς και της Ακροδεξιάς, με αποτέλεσμα να μην αναμένονται από εκεί ούτε πρωτοβουλίες αλλά ούτε και δεδομένη συμμετοχή σε μεγάλα σχέδια για την Ευρώπη.

Στη Γερμανία, η νίκη της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στις περιφερειακές εκλογές του κρατιδίου της Θουριγγίας και η κατάκτηση της δεύτερης θέσης στη Σαξονία (σε σχεδόν ισοπαλία με τους Χριστιανοδημοκράτες του CDU), η άνοδος της αριστερής Συμμαχίας Ζάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) αλλά και η κατάρρευση των κομμάτων που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό έχουν ευρύτερες συνέπειες, πέρα από τη διακυβέρνηση των Ομόσπονδων Κρατιδίων.

Η κυβέρνηση υπό τον Ολαφ Σολτς κατά κοινή διαπίστωση μετράει αντίστροφα τον χρόνο και φαβορί για τις επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές είναι μεν οι Χριστιανοδημοκράτες, αλλά το πιθανότερο είναι ότι τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα της χώρας θα ενισχύσουν την πόλωση της γερμανικής κοινωνίας, προκαλώντας μεγάλες δυσκολίες στη λήψη «μεγάλων ευρωπαϊκών αποφάσεων».

Είναι άλλωστε σημαντικό ότι το ακροδεξιό AfD ξεκίνησε ως αντιευρωπαϊκό κίνημα την εποχή των μνημονίων, παροξύνοντας το αφήγημα ότι η ισχυρή Γερμανία πρέπει να σταματήσει να πληρώνει για τους τεμπέληδες Νότιους - το οποίο διακινούσαν με ηπιότερους τόνους αρκετοί παράγοντες της γερμανικής και ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής.

Σήμερα η Γερμανία είναι το μεγάλο πρόβλημα της ευρωπαϊκής οικονομίας, με τη βιομηχανία της σε κρίση, με παρωχημένες υποδομές και υστέρηση στις ψηφιακές τεχνολογίες. Η άλλοτε κραταιά Volkswagen κάνει περικοπές και κλείνει εργοστάσια για πρώτη φορά ύστερα από 30 χρόνια και το κοινωνικό συμβόλαιο που εξασφάλισε το οικονομικό θαύμα των τελευταίων δεκαετιών είναι μακρινό παρελθόν.

Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική σε άλλες χώρες, απλώς στη Γερμανία εκδηλώνονται με μεγαλύτερη έκταση προβλήματα που χαρακτηρίζουν σχεδόν το σύνολο της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και ευρύτερα της οικονομίας, καθώς η Γηραιά Ηπειρος έχασε την «ενεργειακή αγελάδα» της Ρωσίας και παράλληλα βλέπει την αγορά της Κίνας σιγά-σιγά να κλείνει, αποκλείοντας την τροφοδοσία με στρατηγικές πρώτες ύλες και δημιουργώντας αβεβαιότητα για το μέλλον των ευρωπαϊκών εξαγωγών στην περιοχή.

Αντιθέτως, ΗΠΑ και Κίνα επενδύουν τρισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος στις ψηφιακές και νέες πράσινες τεχνολογίες, μεγαλώνοντας το χάσμα που τις χωρίζει με την Ευρώπη.

Χρειάζονται αποφάσεις, λοιπόν, μεγάλες και γρήγορα. Δεν υπάρχει όμως η πολιτική ηγεσία που θα τις πάρει. Ακόμα και τα σχέδια για μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων -που προκρίνουν τελευταία αρκετοί έγκυροι «σοφοί» και think tanks στην Ευρώπη-, με έναν σκληρό πυρήνα που θα προχωρήσει με δραστικές αποφάσεις, δεν μπορoύν να προχωρήσουν χωρίς τη σύμπραξη Γαλλίας και Γερμανίας, οι οποίες όμως έχουν εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα.

Ακόμα κι αν προχωρούσε κάτι τέτοιο τώρα, το πιθανότερο είναι ότι θα ενίσχυε τις κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις στο εσωτερικό των χωρών.

Οπως φαίνεται, το όχημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και δεν υπάρχει κανένας στο τιμόνι.