Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Πριν από λίγες ημέρες η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ, σε ομιλία της στις ΗΠΑ, συνέκρινε τη δεκαετία του 2020 με εκείνη του 1920. Η ομιλία της είχε τον ανιαρό τίτλο «Βήματα πίσω και μπροστά: Διαρθρωτικές μετατοπίσεις και νομισματική πολιτική στη δεκαετία του ’20», αλλά οι παραλληλισμοί της σημερινής εποχής με εκείνη που προηγήθηκε του Κραχ του 1929 και της Μεγάλης Υφεσης της δεκαετίας του 1930, η οποία οδήγησε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι ανατριχιαστικοί.

Λίγο μέρες νωρίτερα ο Μάριο Ντράγκι με την έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. είχε εκπέμψει σήμα κινδύνου όχι μόνο για την ευρωπαϊκή βιομηχανία και το μεγεθυνόμενο οικονομικό χάσμα από τις ΗΠΑ και την Κίνα, αλλά και για το ενδεχόμενο η Ευρώπη να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και την ελευθερία της εάν δεν αναλάβει δράση με κοινές επενδύσεις και προμήθειες στον τομέα της Αμυνας.

Με άλλα λόγια, «μυρίζει μπαρούτι», λένε με τεχνοκρατικό και έμμεσο λόγο κορυφαία πρόσωπα του ευρωπαϊκού πολιτικού και οικονομικού γίγνεσθαι που είναι σαφές ότι έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, αναλύσεις και σενάρια που δεν κυκλοφορούν ευρέως - ακόμα τουλάχιστον. Εν ολίγοις, υπονοούν περισσότερα απ’ όσα λένε.

Τη δεκαετία του 1920 καταγράφηκαν μεγάλη τεχνολογική πρόοδος, αύξηση της παραγωγικότητας, ενίσχυση του παραγόμενου προϊόντος, αλλά και διεύρυνση των ανισοτήτων, όπως και σήμερα.

Το μεγάλο πρόβλημα τότε ήταν ο κατακερματισμός του διεθνούς εμπορίου και οι οικονομικός εθνικισμός, με επιβολή δασμών και ανταγωνιστικές υποτιμήσεις των νομισμάτων. Σήμερα δεν βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο, τόνισε η πρόεδρος της ΕΚΤ, αλλά εξέφρασε ανησυχία: «Δεν βλέπουμε ευθεία “απο-παγκοσμιοποίηση” με την έννοια της αντιστροφής του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά βλέπουμε τη δομή των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων να αλλάζει ως απάντηση σε ένα πιο ασταθές περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από πιο συχνά σοκ στην προσφορά. [...] Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωζώνη διαφοροποιούν τον εφοδιασμό τους με εισαγόμενα αγαθά, οδηγώντας σε μεγαλύτερο αριθμό χωρών προμήθειας και αύξηση του κόστους».

Μέσα σε αυτό το ασταθές περιβάλλον οι ΗΠΑ και η Κίνα επενδύουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια για να στηρίξουν την παραγωγή και την οικονομία τους.

Ο Μάριο Ντράγκι, από την πλευρά του, μπορεί να προτείνει ετήσιες δαπάνες 800 δισ. ευρώ για να απαντήσει η Ευρώπη στον νέο αυτό οικονομικό προστατευτισμό, αλλά λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση της 400σέλιδης έκθεσής του όλοι έχουν καταλάβει ότι τίποτα ουσιαστικό δεν θα συμβεί.

Ο ίδιος ο Ντράγκι μάλιστα έγινε στόχος αξιωματούχων από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, κυρίως τη Λετονία, την Τσεχία και την Πολωνία, που υποστηρίζουν ότι οι προτάσεις του βασίζονται σε δόγματα της «Παλιάς Ευρώπης», του πυρήνα της Ε.Ε., που είναι γραφειοκρατικά, ξεπερασμένα και δεν συνυπολογίζουν τον δυναμισμό των νέων μελών.

Ενδειξη και αυτή του πολλαπλού διχασμού της Ε.Ε. που μπλοκάρει τη λήψη αποφάσεων, αλλά και της αμφισβήτησης του γαλλογερμανικού άξονα, ο οποίος καθοδήγησε το ευρωπαϊκό πρότζεκτ στο παρελθόν, αλλά σήμερα εμφανίζεται... εγκεφαλικά νεκρός.

Η πολιτική αδυναμία των ηγεσιών Γαλλίας και Γερμανίας, σε συνδυασμό με την απουσία ηγετικών φυσιογνωμιών, δημιουργεί κενό πολιτικής εξουσίας και αδράνειας στην Ε.Ε., την οποία μέχρι σήμερα έχει εκμεταλλευτεί η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Η τελευταία έβγαινε πολιτικά μπροστά από τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών-μελών με κάθε ευκαιρία και κατά κανόνα υπερθεμάτιζε υπέρ της γραμμής των ΗΠΑ - είτε επρόκειτο για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις στη Ρωσία, είτε για τις σχέσεις με την Κίνα.

Ο δε πρώην επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς και μεγάλος αντίπαλος των αμερικανικών ψηφιακών μονοπωλίων Τιερί Μπρετόν έμεινε εκτός της νέας Κομισιόν, με «ντρίμπλα» της τελευταίας στιγμής της κυρίας Φον ντερ Λάιεν.

Παρόλο που σε όλα τα μέτωπα η υστέρηση της Ε.Ε. σε σχέση με τις ΗΠΑ αλλά και την Κίνα μεγάλωσε, η ίδια επανεξελέγη - και μάλιστα πέτυχε να διαμορφώσει ένα σώμα επιτρόπων χωρίς διαφωνούντες, χωρίς ισχυρές προσωπικότητες, ένδειξη ότι θα επιδιώξει να ενισχύσει την επιρροή της.

Στην πρώτη θητεία της η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αποδείχθηκε διαπρύσιος κήρυκας των σκληρότερων δυνατών θέσεων απέναντι στη Ρωσία.
Η κατανομή των κρίσιμων χαρτοφυλακίων Εξωτερικών και Αμυνας στην Εσθονή Κάγια Κάλας και τον Λιθουανό Αντριους Κουμπίλιους δείχνει ότι και η νέα Κομισιόν θα παραμείνει στη γραμμή των «γερακιών».

Αν όμως ο κύκλος της σύγκρουσης σε ευρωπαϊκό έδαφος διευρυνθεί, αντί να κλείσει, το σίγουρο είναι ότι η Ευρώπη, άοπλη, φτωχότερη και χωρίς ηγεσία, θα είναι η μεγάλη χαμένη.