Γιάννης Κεσσόπουλος

Εδώ και 2-3 χρόνια το γεωπολιτικό παιχνίδι στην περιοχή της νοτιανατολικής Μεσογείου είναι σε έξαρση, με την Τουρκία να αλωνίζει και να ζει το οθωμανικό όνειρο έναν αιώνα μετά την κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι απειλές της Άγκυρας είναι πρωτόγνωρες εναντίον της Ελλάδας, παρά το γεγονός ότι οι διεκδικήσεις και το έργο της συστηματικής παρενόχλησης και απομείωσης του ελληνισμού ουδέποτε σταμάτησε -αποτέλεσμα η εισβολή και κατοχή στη μισή Κύπρο αλλά και η σχεδόν πλήρης εξαφάνιση του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης.

Από την άλλη η δήλωση του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν στις 24 Απριλίου 2021 με την οποία αναγνωρίζει την εξόντωση των Αρμενίων από τους οθωμανούς και τους Νεότουρκους ως γενοκτονία (έμμεσα σαφώς όλων των Χριστιανών της Ανατολής αφού το γενοκτονικό σχέδιο ήταν ένα), δήλωση που υπό προϋποθέσεις ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για την τουρκική αλαζονεία.

Αλλά και η πριν από λίγες μέρες Έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις Θρησκευτικές Ελευθερίες που εγκαλεί την Τουρκία για ασφυκτικούς περιορισμούς και αθέμιτες πιέσεις προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τις άλλες θρησκευτικές μειονότητες.

Στην έκθεση τονίζεται πως η τουρκική κυβέρνηση συνέχισε να περιορίζει τα δικαιώματα των μη μουσουλμανικών θρησκευτικών μειονοτήτων ιδίως εκείνων που δεν αναγνωρίζονται από την Συνθήκη της Λωζάνης. Παρόλα όμως αυτά, η έκθεση υποστηρίζει ότι ακόμα και οι τρεις αναγνωρισμένες κοινότητες (Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί, Εβραίοι, Αρμένιοι Αποστολικοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί) υφίστανται συστηματικές διακρίσεις, οι οποίες έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την Συνθήκη της Λωζάνης.

Παρά το γεγονός ότι αρκετές χώρες έχουν προχωρήσει σε αναγνωρίσεις εδώ και χρόνια, εντούτοις η δήλωση του επικεφαλής της υπερδύναμης ανοίγει την όρεξη σε χώρες που παραδοσιακά είναι απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό. Πρωτίστως δίνει στην Ελλάδα μια ευκαιρία να διεκδικήσει με ένα διαφορετικό τρόπο την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων και των εθνικά ημέτερων χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Να θέσει το θέμα στο τραπέζι, διαταράσσοντας τη διπλωματική λογική της Άγκυρας -αρκούσε μια αναπάντεχη δημόσια επιχειρηματολογία του Έλληνα ΥΠΕΞ στην πρόσφατη επίσκεψή του στη γείτονα για να προκληθεί ταραχή.

Θα αναρωτηθεί βέβαια κάποιος γιατί να θέσει η Ελλάδα το θέμα της γενοκτονίας. Τι έχει να κερδίσει; Ας ξεκινήσουμε από τα χαμηλά προς τα ψηλά:
• Πρώτον, υπάρχει το ηθικό ζήτημα της δικαίωσης της ιστορικής μνήμης.
• Δεύτερον, όπως και με το αρμενικό, απαντά στη συνεχιζόμενη επί έναν αιώνα πολιτική του βαθέως κράτους έναντι των μειονοτήτων.
• Τρίτον, στις ανιστόρητες διεκδικήσεις της Τουρκίας δημιουργεί ένα διπλωματικό αντίβαρο.
• Τέταρτον, αναδεικνύει τη διαχρονική σημασία της διεθνούς αναγνώρισης γενοκτονικών συμπεριφορών αποτρέποντας τους θύτες να επαναλάβουν τέτοιες πράξεις.
• Πέμπτον, δίνει την ευκαιρία στην Τουρκία να αποτινάξει από πάνω της ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και να εντάξει τον εαυτό της στο σύγχρονο πολιτισμένο και δημοκρατικό κόσμο, όπως έκανε η Γερμανία πριν από 51 χρόνια, όταν ο καγκελάριος Βίλι Μπραντ το 1970 γονάτισε στο μνημείο για τους πεσόντες εβραίους στο γκέτο της Βαρσοβίας.

Γι’ αυτό η πίεση προς την ίδια την Τουρκία να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες που διαπράχθηκαν στο 2ο μισό του 20ού αιώνα, δεν είναι παρά ένα χάδι στα μαλλιά, μια κίνηση βαθιάς φιλίας προς τον τουρκικό λαό. Κι ας το αντιμετωπίζει ως τιμωρία η τουρκική πολιτική ηγεσία.

Αλλά είμαστε κι εμείς οι Πόντιοι, αδύναμοι να ποσοτικοποιήσουμε την δυναμική μας. Πολλοί ερευνητές στις προηγούμενες δεκαετίες αφιέρωσαν τη ζωή τους για να τεκμηριώσουν την επί δεκαετίες σιωπηρή πραγματικότητα, τη γενοκτονία. Ακόμη περισσότεροι που αφιερώθηκαν στη διάσωση του πολιτισμού των Ποντίων προγόνων μας. Ωστόσο, δεν καταφέραμε μέχρι σήμερα να σηκώσουμε ψηλά στην ατζέντα το θέμα της γενοκτονίας, να απασχολεί κοινωνίες και ηγεσίες στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, ως ένα αδιαμφισβήτητο ανθρωπιστικό ζήτημα. Ακόμη κι όταν ενεπλάκησαν ισχυροί οικονομικοί παράγοντες, δεν υπήρξε τελικά ιδιαίτερος πολιτικός αντίκτυπος: αποτέλεσμα, αναγνώριση.
Όσο περνούν τα χρόνια θα μοιάζουμε όλο και περισσότερο φολκλόρ στα μάτια των άλλων. Θα μείνουμε σ’ αυτό. Και δεν πρέπει. Είναι συγκλονιστικά τα ντοκουμέντα, ακόμη άγνωστα στον πολύ κόσμο, ακόμη και στις οικογένειες των Ποντίων.

Δεν θα πω στα τετριμμένα περί ενότητας κλπ. Όχι γιατί δεν είναι απαραίτητη, αλλά γιατί πιστεύω ότι της λύρας της δίνει αξία αυτός που κρατά το δοξάρι. Και το δοξάρι το κρατά η εκάστοτε κεφαλή, η πολιτική ηγεσία.

Επομένως απαιτείται πολιτική βούληση, η οποία πρέπει να υπάρξει για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω. Μετά χρειάζεται στρατηγική. Χτίσιμο. Διάδραση. Διασπορά. Επικοινωνία. Με σταθερότητα. Με πίστη ότι το αίτημα αυτό δεν είναι απλώς δίκαιο αλλά είναι και ωφέλιμο εκατέρωθεν του Αιγαίου. Ωφέλιμο και για όλο τον κόσμο. Είναι προσφορά στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών.

Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα από πού πρέπει να ξεκινήσει αυτό. Αν η βάση πρέπει να είναι οι σημερινοί άνθρωποι, οι μαρτυρίες εκείνες ή τα κειμήλια. Αν πρέπει να είναι μόνο το μυαλό ή και η ψυχή. Μόνο η λογική ή και το συναίσθημα. Η πίστη ότι αποζητώντας την αναγνώριση κάνουμε το καλό. Γιατί οι υποθέσεις αυτές δεν είναι δικές μου και δικές σου, είναι του κόσμου όλου. Της ανθρωπότητας.

Το παράδειγμα των Αρμενίων που μπορεί να είναι πιο αδύναμοι (ως κρατική οντότητα) αλλά διαθέτουν πίστη σε αρχές και αξίες, δίνουν νόημα σε λέξεις όπως πατρίδα και ελευθερία, εμείς οι Πόντιοι οφείλουμε να το μελετήσουμε και να το ακολουθήσουμε. Γιατί δεν είναι θέμα σειράς. Είναι θέμα δουλειάς.