Γιώργος Ν. Πολίτης

Τον εξέφραζε ο κεντροαριστερός Πρωθυπουργός του Ατίλλα Μπουλέντ Ετσεβίτ. Τον εξέφραζε και η κεντροδεξιά Πρωθυπουργός των Ιμίων Τανσού Τσιλέρ.

Ο τουρκικός εθνικισμός διατρέχει το πολιτικό φάσμα της χώρας και καραδοκεί, για να εκμεταλλευτεί κάθε χαραμάδα ευκαιρίας που του παρέχει η Ελλάδα: είτε όταν αποσύρει τη Μεραρχία από την Κύπρο είτε όταν μετρά τα μίλια που μας χωρίζουν από αυτήν είτε όταν μεταθέτει στον άνεμο την ευθύνη της υποστολής της σημαίας. Ο τουρκικός εθνικισμός εκμεταλλεύτηκε σε βάθος χρόνου το αποτυχημένο ελληνικό δόγμα «δεν διεκδικούμε τίποτα», για να διεκδικεί σταδιακά όλο και περισσότερα. Πρώτα στον αέρα, μετά στη θάλασσα και προσφάτως στη στεριά.

Η στάση της χώρας μας στην πρόκληση του Έβρου ήταν υποδειγματική. Η ορθή -αλλά όχι αυτονόητη για όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις- απόφαση σφραγίσματος των συνόρων πάρθηκε αμέσως. Άμεση ήταν και η πρόσκληση της ευρωπαϊκής ηγεσίας στην περιοχή. Ο όλος χειρισμός έγινε στο σωστό χρόνο και με τον σωστό τρόπο, όπως κατέδειξε και το αποτέλεσμα: το παταγώδες φιάσκο που εξέθεσε μετ’ επιτάσεως την τουρκική πολιτική. Όσο πιο σοβαρά και άμεσα αντιμετωπίζουμε την Τουρκία, τόσο θα αντιλαμβάνεται ότι η ανεξέλεγκτη συμπεριφορά δερβέναγα στα ελληνικά και ευρωπαϊκά σύνορα έχει κόστος.

Προφανώς δεν επιδιώκουμε την πολεμική σύγκρουση και όχι μόνο επειδή ο αντίπαλος φαίνεται ισχυρός. Δεν επιδιώκουμε τον πόλεμο, επειδή γνωρίζουμε τα δεινά του. Αυτή όμως η πεποίθηση, που ορθώς κατευθύνει την αμυντική μας πολιτική, εκλαμβάνεται από τους απέναντι ως πολιτική υποχώρησης και αδυναμίας. Εάν συνεχίσουμε έτσι, πράγματι η Τουρκία δεν θα χρειαστεί ποτέ να επιτεθεί πολεμικά· θα παίρνει ό,τι επιθυμεί διά της απλής πίεσης.

Στη χώρα μας, ένας συνδυασμός αντιλήψεων καλλιέργησε σταδιακά τη νοοτροπία ότι η υποχωρητικότητα είναι δείγμα πολιτισμένης συμπεριφοράς και απώθησης του εθνικισμού. Η νοοτροπία αυτή ενισχύθηκε από το φοβικό σύνδρομο που διακατέχει την ελληνική πολιτική μετά την ήττα του 1974 και εντάχθηκε στην κυρίαρχη ιδεολογία. Δεν έγινε ποτέ πλειοψηφική, αλλά μέσα από τους διαύλους της πολιτικής και της επικοινωνίας διαχύθηκε στην κοινωνία.

Ωστόσο, αντίθετα με όσα διατυμπάνιζαν οι κήρυκες του εκσυγχρονισμού, το πρόβλημα αυτής της προσέγγισης δεν είναι ότι θίγει τον παρωχημένο εγωισμό μας: είναι ότι θίγει τα συμφέροντά μας. Και αυτό που αργούν να καταλάβουν πολιτικές και δημοσιογραφικές ελίτ είναι ότι τα τελευταία χρόνια η νοοτροπία της κοινωνίας άλλαξε.

Η κοινωνία σκλήρυνε τη δεκαετία της κρίσης. Σε όσο δυσκολότερους δρόμους μεγαλώνει ένα παιδί, τόσο καλύτερα μαθαίνει ότι ο τραμπούκος της γειτονιάς εξαγριώνεται κάθε φορά που ο στόχος των προσβολών του υποχωρεί και επικαλείται αόριστα το δίκαιο. Κάθε φορά που ο στόχος παραμένει παθητικός και προβλέψιμος. Γι’ αυτό και η κοινωνία δεν στηρίζει πλέον παθητικές και υποχωρητικές λύσεις. Στηρίζει την αλλαγή του αμυντικού δόγματος.

Ο Γιώργος Ν. Πολίτης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.