Γρηγόρης Νικολόπουλος

Και φυσικά ο Τραμπ γνωρίζει πολύ καλά ότι οι Ευρωπαίοι δεν τον ήθελαν και μοιάζει να είναι ιδιαίτερα εκδικητικός ως χαρακτήρας. Συνεπώς η πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος δεν θα είναι φιλική προς την Ευρώπη.

Αυτό αναμένεται να προκαλέσει μεγάλες δυσκολίες και πολύ μεγάλο οικονομικό κόστος στην Ε.Ε. Κόστος το οποίο αναγκαστικά θα καλυφθεί με αύξηση της φορολογίας παντού για να χρηματοδοτηθούν οι πλείστες όσες ανάγκες θα δημιουργηθούν από τον περιορισμό των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Από την ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας μέχρι την ανάγκη στήριξης των εμπορικών ελλειμμάτων που θα δημιουργηθούν αν μπουν δασμοί στα ευρωπαϊκά προϊόντα που πουλιούνται στις ΗΠΑ.

Το μέτωπο της Ουκρανίας είναι επίσης ένα τεράστιο αγκάθι για τους Ευρωπαίους, οι οποίοι έχουν καταστρέψει τις σχέσεις τους με τη Ρωσία και αν οι ΗΠΑ αποσυρθούν από τη στήριξη της Ουκρανίας, η Ευρώπη θα είναι ανίσχυρη έναντι ενός Πούτιν που θα του έχει ανοίξει η όρεξη και που επίσης θα είναι μάλλον εκδικητικός απέναντι στους Ευρωπαίους.

Η Ευρώπη δεν έχει μάθει να στηρίζεται στα δικά της μέσα, αλλά ακουμπούσε βαριά στον αμερικανικό ώμο. Τώρα που θα ακουμπήσει; Στον κινέζικο;

Αυτοί είναι οι φόβοι που εκφράζονται από τους Ευρωπαίους οικονομικούς και πολιτικούς αναλυτές. Οι πιο αισιόδοξοι ωστόσο βλέπουν ένα καλό σε αυτή την εξέλιξη, ότι επιτέλους η Ευρώπη θα αναγκαστεί να ενωθεί και να σταθεί στα πόδια της, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο διότι δεν υπάρχει καμία έμπνευση, κανένα όραμα και καμία προσωπικότητα στις ευρωπαϊκές ηγεσίες για να το καταφέρει - πλην του βοώντος εν τη ερήμω Μάριο Ντράγκι, ο οποίος όμως δεν έχει ρόλο.

Τι ακριβώς φοβόμαστε τώρα; Θεωρείται πολύ πιθανό, αν όχι βέβαιο, ότι ο Τραμπ θα σταματήσει τη στήριξη της Ουκρανίας και ότι θα βάλει δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ. Είναι άγνωστο τι άλλο θα κάνει, σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που αναμένεται με βάση τις δηλώσεις του είναι ότι η αμερικανική υποστήριξη -οικονομική, εμπορική και στρατιωτική- στην Ευρώπη θα περιοριστεί. Και αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να καλύψει τα κενά και στους τρεις τομείς και να σταθεί στα πόδια της χωρίς τη συνεργασία των Αμερικανών για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πράγμα που είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους Ευρωπαίους, αφού για να το πετύχουν θα πρέπει να πάρουν αποφάσεις τις οποίες απέφευγαν μέχρι σήμερα. Τα πράγματα λοιπόν για την Ευρώπη μοιάζουν αυτή τη στιγμή εξαιρετικά δύσκολα, δεδομένου μάλιστα ότι έχει βρεθεί με τη Ρωσία απέναντι και με όλες τις ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες στο πλευρό της.

Τι θα χρειαστεί να κάνει η Ε.Ε.; Καταρχάς να αντιμετωπίσει το κόστος της μείωσης των εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ. Το πρώτο θύμα αναμένεται να είναι η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, αφού τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα θα γίνουν λόγω των δασμών πολύ ακριβότερα για τους Αμερικανούς, όπως και όλα τα άλλα ευρωπαϊκά προϊόντα. Και τελικά θα είναι τα ακριβότερα όλων, αφού έχουν και τον ανταγωνισμό από όλα τα κινέζικα - τα οποία παρεμπιπτόντως δεν είναι πλέον δεύτερης διαλογής όπως παλιότερα, αντίθετα βελτιώνονται διαρκώς και σε πολλές περιπτώσεις είναι καλύτερα και από τα ευρωπαϊκά και από τα αμερικανικά.

Η Ευρώπη έχει από καιρό χάσει την ισχύ της σε διεθνές επίπεδο έναντι των μεγάλων αναπτυσσόμενων χωρών και έχει περιοριστεί στον ρόλο του «νομοθέτη», θέτοντας αυστηρούς κανόνες σε όλα - από τις κεφαλαιαγορές μέχρι τη χρήση της τεχνολογίας. Ομως η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης που επικαλείται ο Τραμπ, και που μπορεί να την επιβάλει διεθνώς, μειώνει και τις δυνατότητες αλλά και την ισχύ του «νομοθέτη». Η Ευρώπη λοιπόν αναμένεται να δυσκολευτεί πολύ να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και να καλύψει όλα τα κόστη που θα δημιουργηθούν από την αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ.

Στάση αναμονής

Για να είμαστε όμως πιο ρεαλιστές, οποιαδήποτε πρόβλεψη για το τι θα συμβεί στον κόσμο και στην παγκόσμια οικονομία είναι αυτή τη στιγμή αβάσιμη. Καταρχάς διότι δεν γνωρίζουμε τι απ’ όλα όσα έλεγε προεκλογικά ο Τραμπ θα πραγματοποιήσει και σε ποιον βαθμό. Διότι άλλο είναι π.χ. να βάλεις δασμούς 5% και άλλο 20% στα ευρωπαϊκά προϊόντα.

Τη στιγμή αυτή δεν ξέρουμε καθόλου τι θα κάνει ο νέος πρόεδρος, ούτε μπορούμε φυσικά να προβλέψουμε την επίπτωση που θα έχουν οι πολιτικές του -ούτε βραχυπρόθεσμα, ούτε μακροπρόθεσμα- σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Ούτε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα τι ακριβώς θα κάνει με την Ουκρανία και τη Ρωσία, ούτε τι θα κάνει με τον Νετανιάχου και το μέτωπο της Μέσης Ανατολής και του Ιράν. Ολα όσα ακούγονται και γράφονται είναι εικασίες, σε πολλές περιπτώσεις βάσιμες αφού εδράζονται στις προεκλογικές του εξαγγελίες, αλλά στην πολιτική, όπως είχε πει κάποτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, υπάρχουν πράγματα που λέγονται αλλά δεν γίνονται και πράγματα που γίνονται αλλά δεν λέγονται.

Οσον αφορά στην Ελλάδα, τα πράγματα θα πάνε όπως πάνε και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Αν η Ε.Ε. αποφασίσει να αυξήσει τους φόρους για να καλύψει τα κόστη, το ίδιο θα συμβεί και στην Ελλάδα. Για εμάς εδώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχει η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ γιατί βρισκόμαστε σε ένα γεωπολιτικό σταυροδρόμι, στα σύνορα του Δυτικού κόσμου και δίπλα στην πιο «καυτή» ζώνη της υφηλίου, τη Μέση Ανατολή, η οποία είναι πεδίο μάχης.

Ο Τραμπ θεωρείται φιλότουρκος λόγω των σχέσεων με τον Ερντογάν, την ίδια στιγμή όμως είναι και φιλικός με τον Νετανιάχου. Οι δύο χώρες, Ισραήλ και Τουρκία, δεν είναι σύμμαχοι, το αντίθετο μάλιστα, ενώ και η Ρωσία του Πούτιν, με τον οποίο υποτίθεται ότι ο Τραμπ έχει καλές σχέσεις, δεν μπορεί να θεωρηθεί σύμμαχος της Τουρκίας, ούτε του Ισραήλ, αλλά είναι σύμμαχος του Ιράν. Το ζήτημα είναι εξαιρετικά περίπλοκο και η εξωτερική πολιτική του νέου Αμερικανού προέδρου δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί.

Συνεπώς είναι άκαιρο να προβλέψει κανείς τι θα γίνει και πολύ επικίνδυνο να πάρει επενδυτικές θέσεις με βάση αβέβαιες προβλέψεις.

Η ασφαλέστερη στάση έναντι της μεγάλης -όπως διαφαίνεται- αλλαγής της αμερικανικής πολιτικής είναι η στάση αναμονής, μέχρι να φανεί τι από όλα όσα έχουν προαναγγελθεί θα γίνει. Και εκεί θα φανεί αν ο πανικός που έχει κυριεύσει τους Ευρωπαίους είναι βάσιμος ή υπερβολικός.