Ιωάννα Καλαντζάκου - Τσατσαρώνη

Αυτό το πρόβλημα φιλοδοξεί να λύσει το Υπουργείο Δικαιοσύνης, δρομολογώντας σημαντικές αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με την επιμέλεια των παιδιών με την θέσπιση του συστήματος της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας. Μετά από μακρά συζήτηση , διαφωνίες και αντικρουόμενες απόψεις για αυτό το πολύ δύσκολο και ευαίσθητο θέμα, η υιοθέτηση του νέου νομικού συστήματος της από κοινού επιμέλειας των παιδιών μετά τον χωρισμό των γονιών,κινείται κατ’ αρχήν στη σωστή κατεύθυνση αφενός γιατί εισάγει μια νέα κουλτούρα ουσιαστικής συνυπευθυνότητας στο μεγάλωμα των παιδιών και ανάδειξης του κοινού ρόλου των γονιών και αφετέρου γιατί βοηθά το δικαστήριο στην απόφασή του – σε περίπτωση μη επίτευξης συμφωνίας – υιοθετώντας ένα μαχητό χρονικό τεκμήριο υποχρεωτικής από κοινού επιμέλειας των παιδιών καθώς η συνεπιμέλεια έχει λειτουργική και χρονική διάσταση και τα προβλήματα στην λειτουργία της συνεπιμέλειας δημιουργούνται κυρίως στην χρονική κατανομή της επιμέλειας.

Στην Ελλάδα το Οικογενειακό δίκαιο σε αυτό το ζήτημα έχει να αλλάξει από το 1983 και σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και ειδικότερα με το άρθρο 1518 ΑΚ προβλέπεται ότι « Η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη την μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διανομής του». Η επιμέλεια λοιπόν του ανηλίκου τέκνου αποτελεί κομμάτι της γονικής μέριμνας η οποία περιλαμβάνει την επιμέλεια, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του ανηλίκου. Σύμφωνα με τα άρθρα 1513 και 1514 Α.Κ., σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή διακοπής της συμβίωσης, το Δικαστήριο δύναται να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε έναν εκ των γονέων και στους δύο από κοινού ή να την κατανείμει λειτουργικά ή χρονικά μεταξύ τους.

Παρότι η νομική θεωρία και οι σύγχρονες παιδοψυχιατρικές απόψεις υπαγορεύουν πως οι γονείς, ιδίως μετά το στάδιο της νηπιακής ηλικίας θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα, κάτι τέτοιο δεν έχει υιοθετηθεί από τα Δικαστήρια της χώρας μας. Ιδίως σε επίπεδο πρωτοβάθμιων Δικαστηρίων (όπου οι υποθέσεις κρίνονται αρχικώς) αλλά και Ασφαλιστικών μέτρων (προσωρινή δικαστική προστασία) τα ποσοστά της επιδίκασης της επιμέλειας των ανηλίκων υπέρ «της μητέρας» είναι ομολογουμένως συντριπτικά άνω του 93%.

Σύμφωνα με την διεθνή εμπειρία, χώρες όπως η Αυστραλία και η Σουηδία, Βέλγιο, Δανία, Σκανδιναβικές χώρες, Νότια Αφρική, Βραζιλία, Μεξικό, Καταλονία, 19 πολιτείες των ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανόφωνες χώρες…. που εφαρμόζουν την συνεπιμέλεια εδώ και δεκαπέντε χρόνια έχουν θετικά αποτελέσματα. Η μόνη αντίρρηση ήταν για την εναλλασσόμενη κατοικία βρεφών, άποψη που τελικά δεν επικράτησε. Αντίστοιχα υπάρχει και η αρνητική εμπειρία της γειτονικής Ιταλίας που υιοθέτησε το 2006 την κοινή επιμέλεια – afido condiviso. Όμως σύντομα τα δικαστήρια λόγω αδράνειας και λόγω ανεπιτυχούς διάταξης, ξαναγύρισαν στο να ορίζουν το γονέα με τον οποίο το παιδί θα διαμένει (genitore collacatario).

Η όποια νομοθετική μεταρρύθμιση όμως σε τόσο ευαίσθητα ζητήματα οικογενειακού δικαίου που κινούνται σε πολύ λεπτές ισορροπίες στάθμισης των συνθηκών ζωής των γονέων και του συμφέροντος των παιδιών, δεν μπορούν να λύσουν τα πρακτικά και καθημερινά προβλήματα της ανατροφής των παιδιών χωρίς την εμπέδωση μίας διαφορετικής οπτικής, μιας διαφορετικής κουλτούρας που υπαγορεύει την συνειδητοποίηση του κοινού ρόλου, της συνυπευθυνότητας, της συναπόφασης και των δύο γονέων για τον τρόπο ανατροφής των παιδιών τους. Αυτό απαιτεί ωριμότητα, υπευθυνότητα, ψυχραιμία και υποχώρηση του ΕΓΩ μπροστά στο συμφέρον των παιδιών.

Επειδή σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά χρησιμοποιούνται ως «όπλα» για να πληγεί ο άλλος γονέας πχ. όταν ο υπόχρεος σε διατροφή πατέρας για λόγους εκδίκησης δεν καταβάλλει από κακοβουλία διατροφή, ή όταν η μητέρα θέλει να βλάψει τον πρώην σύζυγο στερώντας του τα παιδιά, ή όταν ο κάθε γονέας δεν θέλει τα παιδιά του να βρίσκονται δίπλα στον/στην νέο/νέα σύντροφο του άλλου γονέα.

Για όλα τα τυχόν επικοινωνιακά προβλήματα των γονέων θεωρώ ότι θα είναι πολύτιμη βοήθεια για τους γονείς η συνδρομή του θεσμού της Διαμεσολάβησης και της υιοθέτησης του Οικογενειακού Διαμεσολαβητή, ενός ειδικού που θα παίζει τον ρόλο «του διαιτητή» στην προσπάθεια ανεύρεσης της καλύτερης λύσης – σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων – πριν το έσχατο μέσο της προσφυγής στα Δικαστήρια – σταθμίζοντας τα δεδομένα της κάθε υπόθεσης για την ανεύρεση της καταλληλότερης λύσης για την διασφάλιση του συμφέροντος των παιδιών και της «μη αποξένωσης» κάποιου γονέα, έννοιες αόριστες γενικές, νομικές που είναι δύσκολα αντιληπτές αλλά καταλυτικές και σημαντικές για την σωστή ανατροφή των παιδιών.

Δύσκολο στοίχημα η στάθμιση των συνθηκών και η εξεύρεση λύσης με γνώμονα το συμφέρον των παιδιών, με διαφορετικές αναγνώσεις από τον κάθε γονέα. Δεν είναι όμως ανέφικτη η συνεπιμέλεια όταν οι γονείς αντιμετωπίζουν το μεγάλωμα των παιδιών τους με ενσυναίσθηση του πραγματικού συμφέροντός τους, με την ωριμότητα και την υπευθυνότητα που απαιτούν οι περιστάσεις.


* Δικηγόρος - Μέλος Δ.Σ του Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων -
Μέλος Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής Πτωχευτικού Κώδικα 2007-
τ. Αντιπρ. Δ.Σ.Α - Υποψ. Βουλευτής Β1 Βορείου Τομέα Αθηνών (Ν.Δ.)