Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος

Δημοσιεύθηκε (ΕλλΔνη 4-2021 (62) 1118 – 1198) σαν προσπάθεια μιας ήδη καταργημένης νομολογίας, λίγο πριν τη κατάργησή της, να απενοχοποιηθεί για τη κακοποίηση παιδιών και γονέων για σχεδόν τέσσερεις δεκαετίες.

Το σύνολο της μέχρι τώρα νομολογίας για τα θέματα του νόμου 4800/2021 έχει καταργηθεί μετά την ισχύ του νόμου.

Ο δικαστής εφαρμόζει και ερμηνεύει το νόμο ξεκινώντας από την ίδια τη διάταξη και το νόμο. Στη συνέχεια καταφεύγει στα προπαρασκευαστικά έγγραφα (αιτιολογική έκθεση, εισήγηση Υπουργού, βουλευτών και των άλλων κρατικών οργάνων στη Βουλή) και τελικά, αν παραστεί ανάγκη, έξω από το νόμο, στις άλλες πηγές δικαίου.

Ο νέος νόμος και τα προπαρασκευαστικά κείμενα είναι σαφή :
Δεν υπάρχει «πρωτεύων» και «δευτερεύων» γονέας. Στη διάσταση και το διαζύγιο η γονική μέριμνα, επιμέλεια και φροντίδα παραμένει κοινή και ασκείται από κοινού και εξίσου από τους δύο γονείς. Το «εξίσου» ούτε απαγορεύει ούτε επιβάλει το ισόχρονο. Επιβάλλεται μόνο το 1/3 του ελάχιστου χρόνου με κάθε γονέα. Τ

ο ποιος θα είναι ο γονέας του 1/3 δεν καθορίζεται από τα στερεότυπα αλλά από το δικαστή ο οποίος πρέπει να αιτιολογήσει την απόφασή του σύμφωνα με το συμφέρον του παιδιού. Το συμφέρον του παιδιού έπαυσε να είναι «αόριστος νομική έννοια» και έχει ανέλεγκτα οριστεί από το νομοθέτη. Το παιδί έχει κατοικία σε μία γεωγραφική περιοχή και μέσα στα όριά της διαμένει εναλλασσόμενα στις οικίες και των δύο γονέων.

Για την ορολογία :
Οι όροι νομική συν - επιμέλεια (joint custody) και φυσική συνεπιμέλεια (physical joint custody) έχουν καταργηθεί εδώ και 30 χρόνια. Εδώ και 20 έτη περίπου μιλάμε για κοινή ανατροφή (Shared Parenting) δηλαδή κοινή γονική μέριμνα επιμέλεια και φροντίδα και για τους δύο γονείς.

Κοινή σημαίνει αδιάσπαστη. Όχι SPLIT μόνο SHARE. Ούτε χρονικός ούτε λειτουργικός μερισμός. Όλο το χρόνο και οι δύο γονείς είναι 100 % γονείς, μοιράζονται μόνο το χρόνο ανατροφής.
Πρόσφατα μάλιστα εισήχθη ο όρος κοινές ευθύνες φροντίδας (shared caring responsibilities, όρα το αγγλικό κείμενο της οδηγίας ΕΕ που ενσωμάτωσε ο νόμος 4808/2021). Δηλαδή κοινή γονική μέριμνα, επιμέλεια και φροντίδα.

Η εναλλασσόμενη διαμονή του τέκνου στα σπίτια και των δύο γονέων μέσα στο τόπο κατοικίας του είναι ο ορθός όρος. «Το πρόσωπο έχει κατοικία τον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του.» (51 ΑΚ) και «Ο ανήλικος που τελεί υπό γονική μέριμνα έχει κατοικία την κατοικία των γονέων του…» (54 ΑΚ). Η εναλλασσόμενη διαμονή του τέκνου στα σπίτια των δύο γονέων μέσα στο τόπο κατοικίας προϋποτίθεται για την κοινή γονική μέρινα με ελάχιστο χρόνο το 1/3 του συνολικού.

Δεν νοείται επικοινωνία γονέα με γονική μέριμνα που ανατρέφει το τέκνο του. Η επικοινωνία είναι για τους τρίτους, οι γονείς έχουν χρόνο ανατροφής (γερμανικό σχέδιο ΑΚ 2021).

Οι όροι δεν έχουν τυπικό αλλά ουσιαστικό περιεχόμενο, είναι πανανθρώπινοι, παγκόσμιοι και κοινοί σε όλους τους κλάδους του δικαίου.

Πως λειτουργεί ο νέος νόμος :
Κάθε αίτημα μετά τη διάσταση στο δικαστήριο ενός γονέα να του δώσει την κοινή επιμέλεια είναι … απαράδεκτο γιατί την έχει ήδη ex lege (μόνο για συμφωνητικά, αμετάκλητες αποφάσεις και ήδη αναγνωρισμένα παιδιά εκτός γάμου απαιτείται προσφυγή στο δικαστήριο).

Κάθε διαφωνία των γονέων επιλύεται από το δικαστήριο (1513 ΑΚ). Είναι υποχρέωση του δικαστή, εφόσον η διαμεσολάβηση αποτύχει, ν’ αποφασίσει για το ποιο σχολείο, ποιο σπορ ή ποια ξένη γλώσσα θα μάθει το παιδί.

Το άρθρο 1514 ΑΚ εισάγει την απόκλιση, όταν δεν μπορεί να εφαρμοστεί η κοινή γονική μέριμνα. Πρέπει όμως να γίνει διάκριση μεταξύ γνήσιας διαφωνίας των γονέων και διαφωνίας για τη διαφωνία, για να μην εφαρμοστεί ο νέος νόμος. Όταν δηλαδή ένας γονέας διαφωνεί για τα πάντα προκειμένου για να εξουδετερώσει τον άλλο. Τότε αίτημα στο δικαστήριο θα είναι η αφαίρεση της γονικής μέριμνας από τον εκ συστήματος διαφωνούντα (1532 ή 1514 ΑΚ).

Οι πιθανές διευθετήσεις της εναλλασσόμενης διαμονής είναι πάμπολλες. Και μπορεί να είναι σύνθετες, ανάλογα αν και οι δύο γονείς μένουν στην ίδια πόλη ή όχι, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, τις συνθήκες ζωής των γονέων. Δεν υπάρχουν προτερήματα μεταξύ των μοντέλων ανατροφής γιατί κάθε υπόθεση και κάθε οικογένεια είναι διαφορετική. Με τη διάσταση των γονέων δεν διασπάται η οικογένεια αλλά η συγκατοίκηση των γονέων. Το παιδί έχει οικογενειακές σχέσεις με κάθε γονιό του. Οι γονείς δεν έχουν μεταξύ τους.

Ναι, ζητάμε πολλά από μία νομολογία που επί τριάντα οκτώ χρόνια δεν κατάφερε ν’ ακολουθήσει διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις στο δίκαιο και τη κοινωνία.

Ν’ αφήσει τις επιμέλειες και το μοιρασμό και να πιάσει τη κοινή ανατροφή και το χρόνο ανατροφής.

*O Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος είναι Δικηγόρος μέλος του ΔΣΑ