Κώστας Μελάς

Αποτελεί θέμα προς ανάλυση η ακατανόητη -τις περισσότερες φορές- απέραντη αισιοδοξία που διακατέχει την πλειονότητα των οικονομολόγων. Προφανώς η ταύτισή τους με τις ακολουθούμενες πολιτικές, σε πολλές εκ των οποίων έχουν συμβάλει μαζί με τους πολιτικούς φιλοσόφους, τους δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στο να αναστοχαστούν για τις ιδέες που στηρίζουν αυτές τις πολιτικές.

Είναι απορίας άξιο το πώς, στην κυριολεξία, μια θλιμμένη και κλειστή επιστήμη παρουσιάζεται από τους υπηρετούντες αυτήν πάντοτε τόσο αισιόδοξη για το μέλλον της ανθρωπότητας. Τέλος πάντων.

Από τη στιγμή που εξακολουθεί να υφίσταται και να επιδρά η πανδημία -εξωτερικό σοκ για τους οικονομολόγους- το καλό σενάριο είναι ο περιορισμός ή η εξάλειψή της. Το μοναδικό όπλο είναι η φαρμακευτική αντιμετώπισή της (εμβόλιο), κάτι που ανήκει ολοκληρωτικά στην ευθύνη της ιατρικής επιστημονικής κοινότητας. Ηδη έχουν αναπτερωθεί οι ελπίδες μετά την ανακοίνωση της Pfizer για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε προχωρημένο στάδιο δοκιμών, αλλά και άλλων εταιρειών. Δεν γνωρίζουμε όμως ακόμη πότε θα είναι έτοιμο για χρήση σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων.
Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, πάντως, η αβεβαιότητα θα εξακολουθήσει να είναι παρούσα και θα τροφοδοτείται από μια σειρά παράγοντες, όπως ποια θα είναι η αποτελεσματικότητά του, πότε θα γίνει ευρέως διαθέσιμο, ο αριθμός των ανθρώπων που θα πειστούν να εμβολιαστούν, πόσο αποτελεσματικό θα είναι στις μεγαλύτερες ηλικίες, αν όσοι το κάνουν θα μπορούν να μεταδίδουν ιικό φορτίο σε άλλους, τυχόν μεταλλάξεις του ιού, πόσο θα κρατήσει ο φόβος καταναλωτών και επενδυτών κ.λπ. Συνεπώς, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν επιστροφή στην κανονικότητα έχω τη γνώμη ότι δεν θα είναι κάτι το οποίο θα συμβεί σύντομα, αλλά θα χρειαστεί τον αναγκαίο χρόνο του.

Γι’ αυτό, ακόμη και στην περίπτωση αποτελεσματικού εμβολίου, η επιστροφή στη λεγόμενη κανονικότητα θα είναι σταδιακή. Πρέπει να αναγνωρίσουμε αυτή την πραγματικότητα και να αφήσουμε κατά μέρος τους μόνιμα αισιόδοξους οικονομολόγους, αλλά και τους ακατάσχετα ρητορεύοντες πολιτικούς. Η αναγνώριση της πραγματικότητας αποτελεί πάντοτε τη βασική προϋπόθεση για τη δυνατότητα λύσης των παρουσιαζόμενων προβλημάτων διότι οδηγεί στις σωστές προσεγγίσεις για την αντιμετώπισή τους.

Η αδήριτη πραγματικότητα οδηγεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης σε σημαντικές αναθεωρήσεις του προσχεδίου του Προϋπολογισμού που είχε καταθέσει στη Βουλή περίπου έναν μήνα πριν. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας COVID-19, οι επιπτώσεις της οποίας δεν είχαν προβλεφθεί (πάλι η αισιοδοξία των οικονομολόγων), οδηγεί σε αναθεώρηση επί τα χείρω το σύνολο των μακροοικονομικών μεταβλητών της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, στην αναμενόμενη κατάθεση του τελικού σχεδίου του Προϋπολογισμού για το 2021 στη Βουλή, στις 21 Νοεμβρίου, το οικονομικό επιτελείο θα προβλέπει ύφεση φέτος λίγο πάνω από 10%. Πλέον τα διάφορα σενάρια που είχαν στην κυριολεξία αποκρύψει την πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας (όλα εκπορευόμενα από εγχώριους θεσμικούς οργανισμούς και σε πλήρη αντίθεση με τους αντίστοιχους διεθνείς) έχουν ξεχαστεί. Κανείς δεν αναφέρεται πλέον σε αυτά. Ειρήσθω εν παρόδω, μήπως αυτό αποτελεί ένα σημείο της συνεχούς αισιοδοξίας των οικονομολόγων; Η λήθη αναφορικά με τις προηγούμενες προβλέψεις. Καμία αναγνώριση λαθών.

Η μείωση αυτή θα συρρικνώσει το μέγεθος του ΑΕΠ κατά 18,5-19 δισ. ευρώ. Δηλαδή θα κατρακυλήσει στα 165 δισ. ευρώ, ενδεχομένως και χαμηλότερα, ειδικά αν το lockdown παραταθεί και μέσα στον Δεκέμβριο.

Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας θα επιστρέψει ουσιαστικά στα ίδια επίπεδα που ήταν το 2002, δηλαδή τη χρονιά που η χώρα υιοθέτησε το ευρώ. Η αθροιστική ύφεση από τα υψηλά του 2008 -τότε το ΑΕΠ της χώρας ήταν στα 242 δισ.- θα ξεπεράσει πλέον το 35%-36% του ΑΕΠ, ποσοστό πρωτόγνωρο για τη χώρα. Η συνειδητοποίηση του τι σημαίνει αυτή η τρομακτική μείωση του ΑΕΠ εντός μιας δεκαετίας προκαλεί μόνο δέος, αλλά και συγχρόνως επιβάλλει τη συστηματική και σφαιρική αντιμετώπιση της δύσκολης πραγματικότητας με τα απαραίτητα μέσα που μπορεί να χρησιμοποιήσει η χώρα.

Τελικά, μήπως η υπερβολική αισιοδοξία στερεί τη δυνατότητα σοβαρού αναστοχασμού;