Κώστας Μελάς

Μάλιστα με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότερο βρίσκονται στο στόμα πολιτικών, δημοσιογράφων και διαμορφωτών της διεθνούς κοινής γνώμης. Η επιχειρούμενη ηθική θεμελίωση μιας παγκόσμιας κοινωνίας στον οικουμενισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πάσχει σε πολλαπλά σημεία.

Πρώτον: Ως οικουμενική έννοια χρειάζεται να ερμηνευτεί πριν να αρχίσει να εφαρμόζεται από αυτούς που θα την εφαρμόσουν. Η ερμηνεία δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο από τις κυρίαρχες θεσμικές μορφές της σημερινής παγκόσμιας κοινωνίας. Αυτές δεν είναι άλλες από τα υπάρχοντα κυρίαρχα εθνικά κράτη.

Κάθε εθνικό κράτος, εντός της επικράτειάς του και μόνο, μπορεί να παράσχει όλα όσα σήμερα ονομάζονται, χύδην, «ανθρώπινα δικαιώματα». Κανένα κράτος δεν μπορεί να παράσχει αυτού του είδους τα δικαιώματα εκτός της επικράτειάς του. Ως Ελληνας εντός της επικράτειας του ελληνικού κράτους απολαμβάνω τα δικαιώματα που μου παρέχει το κράτος μου. Δεν μπορώ να απολαμβάνω τα δικαιώματα του Αμερικανού ή του Ιάπωνα όντας μη Αμερικανός ή Ιάπωνας πολίτης.

Επίσης κανένα κράτος δεν μπορεί να δεχτεί εντός των ορίων της κυριαρχίας του όλους τους ανθρώπους που επιθυμούν να εγκατασταθούν σε αυτό παραχωρώντας τους πολιτικά δικαιώματα διότι απλούστατα θα οδηγούνταν στην αυτοκαταστροφή. Ακόμη όμως κι αν το έκανε, δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι οι πολίτες του θα είχαν τα δικαιώματα αυτά σε οποιοδήποτε άλλο κράτος. Μόνο στην περίπτωση που θα μπορούσε να υπάρξει Παγκόσμιο Κράτος θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για πραγματικά ανθρώπινα δικαιώματα.

Δεύτερον: Η εξάπλωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκ μέρους της Δύσης, και η χρησιμοποίησή τους για προφανείς πολεμικούς σκοπούς (ενάντια σε όλες εκείνες τις χώρες που θεωρήθηκαν κατά καιρούς εχθροί της Δύσης) είναι αυτονόητο ότι έχει προκαλέσει προβλήματα στην ίδια: το πρώτο συνίσταται στη δυσκολία εφαρμογής τους από τις ίδιες τις δυτικές χώρες όταν οι μεταναστευτικές ροές (πολλές φορές με απόλυτη ευθύνη τους) αυξάνονται υπέρμετρα (όπως συμβαίνει σήμερα με τους πολέμους στη Μέση Ανατολή) δημιουργώντας έντονες ανισορροπίες στον κοινωνικό ιστό. Το δεύτερο, η συγκεκριμένη αντίληψη έχει δημιουργήσει στα πλήθη των κατοίκων των χωρών από τις οποίες προέρχεται η μετανάστευση, και στις οποίες δεν εφαρμόζονται τα δικαιώματα που ισχύουν στη Δύση, την πεποίθηση ότι οι δυτικές χώρες έχουν υποχρέωση να εφαρμόζουν αυτά τα δικαιώματα σε όλους όσοι προσέρχονται σε αυτές, ανεξαρτήτως αριθμού και χωρίς ιδιαίτερα προσκόμματα. Εγγράφεται στο μυαλό αυτών των ανθρώπων ένα είδος απαίτησης έναντι των χωρών της Δύσης που ανά πάσα στιγμή πρέπει να εξοφληθεί. Ολα αυτά είναι συνέπειες της εξάπλωσης της αυτοεικόνας της Δύσης μέσω των ΜΜΕ, τα οποία πλέον εκπέμπουν σε πλανητικό επίπεδο.

Τρίτον: Τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα έχουν υποχρεωτικά και διάσταση υλική. Οποια κρατική οντότητα εφαρμόζει στην πράξη τα ανθρώπινα δικαιώματα θα πρέπει συγχρόνως να προχωρήσει και στην παροχή κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης, δηλαδή υλικών αγαθών τα οποία μεταφράζονται όχι απλώς σε κόστος, αλλά εμπεριέχουν εν σπέρματι τον ανταγωνισμό με τους γηγενείς για τη μεγαλύτερη ιδιοποίηση των παραγόμενων αγαθών, τα οποία δεν είναι άπειρα, ούτε εύκολο να αυξηθούν τόσο ώστε να καλύπτουν ισομερώς τις ανάγκες όλων. Οποιος ανήκει σε ένα πλούσιο έθνος και συνάμα υπερασπίζει τη συνεπή τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να μοιραστεί τα δικά του δικαιώματα με άλλους, άγνωστους ανθρώπους, και απ’ αυτό θα γεννηθεί σίγουρα μια αντιπαράθεση, κατά την οποία θα έρθουν αντιμέτωπα τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεν με τα αντίστοιχα των δε.

Τέταρτον: Από εμπειρική άποψη, η επίκληση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκβάλλει στη φάρσα σε έναν πλανήτη αβυσσαλέων ανισοτήτων. Από φιλοσοφική και λογική άποψη, η κανονιστικότητά τους δεν είναι καθόλου πειστική. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είχαν νόημα, ως πολιτικός συμβολισμός και αγωνιστικό αίτημα, όσο εξιδανίκευαν, ανάγοντας στη σφαίρα του πανανθρώπινου, τις διεκδικήσεις συγκεκριμένων ανθρώπων ή τάξεων έναντι καταπιεστικών και αυταρχικών πολιτικοκοινωνικών μορφωμάτων. Αποτελούσαν τρόπον τινά εργαλειακά λειτουργικό και χρήσιμο για τους καταφρονεμένους μύθευμα παρά τον φορμαλισμό τους.

Σήμερα τα ανθρώπινα δικαιώματα, με την οικουμενική τους αξίωση δεσμευτικότητας, δεν επιτελούν καν αυτό τον ρόλο. Τουναντίον μετατράπηκαν σε όχημα της κυριαρχίας της Δύσης, τόσο επειδή η υπεράσπισή τους αποτελεί την ιδεολογική οχύρωση των ηγεμονικών της αποβλέψεων όσο, και κυρίως, επειδή απαράβατος όρος για να τα απολαμβάνουν, στη νομική τους διάσταση, ολιγάριθμες μειοψηφίες των προηγμένων χωρών είναι να τα στερείται σε κάθε διάσταση η συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας.

Αν η τελευταία αποκτούσε μέρος των υποτιθέμενων οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυτομάτως θα τα στερούνταν οι τωρινοί προνομιούχοι καταναλωτές τους. Πρόκειται, στην κυριολεξία, περί μηδενικού αθροίσματος στην πλανητική σφαίρα. Αν όλοι οι άνθρωποι, ως άνθρωποι, μπορούσαν να κινηθούν ως πολίτες του κόσμου με ίσα δικαιώματα, πέρα από τα εθνικά κράτη, χωρίς συνοριακούς περιορισμούς, να ψηφίσουν και να καταναλώσουν οπουδήποτε, σε ενέργεια και αγαθά ένδυσης ή διατροφής, ό,τι μια μικρομεσαία δυτική οικογένεια, το παγκόσμιο σύστημα θα κατέρρεε εν ριπή οφθαλμού και η ανθρωπότητα θα αλληλοσφαζόταν με την πιο ειδεχθή βαρβαρότητα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ανεκτίμητα για όσους τα απολαμβάνουν, υπό τον απαράβατο όρο ότι δεν θα τα αποκτήσουν και οι υπόλοιποι άνθρωποι, γιατί τότε θα τα απολέσουν όλοι μαζί.