Μιχάλης Στούκας

Η έκταση της Περιφέρειας Αττικής είναι 3.808 τ.χλμ., δηλαδή το 2,9% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας, συνεπώς στο 2,9% της χώρας μας κατοικεί το 36,38% του πληθυσμού της! Ο πληθυσμός της Περιφέρειας της Αττικής μειώθηκε το 2021 κατά 0,4% σε σχέση με το 2011.

Την ίδια ώρα τα ποσοστά μείωσης του πληθυσμού της χώρας σε άλλες Περιφέρειες είναι μεγαλύτερα: Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 7,6%, Κεντρική Μακεδονία, όπου περιλαμβάνεται βέβαια και η Θεσσαλονίκη 4,6%, Δυτική Μακεδονία 10,6%, Ήπειρος 5%, Θεσσαλία 6,1%, Στερεά Ελλάδα 7,1%, Ιόνια Νησιά 1,6%, Δυτική Ελλάδα 4,6%, Πελοπόννησος 6,6% Βόρειο Αιγαίο 2,2%. Οι μοναδικές Περιφέρειες της χώρας μας όπου σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού ήταν η Κρήτη (+0,2%) και το Νότιο Αιγαίο, Κυκλάδες και Δωδεκάνησα δηλαδή(+6,1%).

Συμπερασματικά, μόνο δύο από τις δεκατρείς Περιφέρειες της χώρας μας, οι πλέον τουριστικές, σημείωσαν οριακή (Κρήτη) ή μεγαλύτερη (Νότιο Αιγαίο) αύξηση πληθυσμού, ενώ όλες οι υπόλοιπες σημείωσαν μείωση, από 1,6% (Ιόνια Νησιά) και 2,2% (Βόρεια Αιγαίο), έως 7,6% (Ανατολική Μακεδονία – Θράκη) και 10,6% (Δυτική Μακεδονία).

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η κατανομή του πληθυσμού της χώρας μας, σε αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές. Το 45% του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας ζει σε αστικές , το 24% σε ημιαστικές και το 31% σε αγροτικές περιοχές. Το 1941, τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 33%, 14,29% και 52,71%, το 1961, 43,30%, 12,90% και 43,80% και το 1991, 58,90%, 12,80% και 28,30%. Βλέπουμε δηλαδή ότι τα τελευταία 30 χρόνια, υπάρχει μείωση του αστικού πληθυσμού, μικρή αύξηση του αγροτικού πληθυσμού και διπλασιασμός όσων ζουν σε ημιαστικές περιοχές. Ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 40% για τον πληθυσμό των αστικών περιοχών, 39% για τον πληθυσμό των αγροτικών περιοχών και 21% για τον πληθυσμό των αγροτικών περιοχών.

Αστικές περιοχές θεωρούνται όσες έχουν πληθυσμό μεγαλύτερο των 10.000, ημιαστικές όσων ο πληθυσμός βρίσκεται μεταξύ 2.000 και 10.000 και αγροτικές, όσες έχουν λιγότερους από 2.000 κατοίκους.

Παρά τη μικρή αύξηση του αγροτικού πληθυσμού τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι υπάρχουν εκατοντάδες χωριά με πολύ λίγους κατοίκους. Όπως διαβάσαμε στο protothema.gr στις 22/4/2023, 55 χωριά της Ηπείρου έχουν λιγότερους από 30 κατοίκους, ενώ τρία (Άγια Παρασκευή, Σπόθοι και Ανάβρυτα) δεν έχουν κανένα μόνιμο κάτοικο… Και δυστυχώς, τα χωριά της Ηπείρου με λιγότερους από 30 κατοίκους είναι πολύ περισσότερα.

Στον Δήμο Πωγωνίου για παράδειγμα γνωρίζουμε χωριά, ας μην τα αναφέρουμε εδώ, με λιγότερους από δέκα μόνιμους κατοίκους, ηλικιωμένους στη συντριπτική τους πλειοψηφία. Στους σχετικούς πίνακες τα χωριά αυτά εμφανίζονται με περισσότερους κατοίκους, καθώς κάποιοι με καταγωγή από τα συγκεκριμένα χωριά, πήγαν σ’ αυτά για να απογραφούν. Και πάλι, ο συγκεκριμένος Δήμος είχε τεράστια μείωση στον πληθυσμό του, ο οποίος ενώ το 2011 ήταν 8.960, το 2021 ανερχόταν μόλις σε 6.848 κατοίκους.

Ανάλογα φαινόμενα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της χώρας μας, όπου παρατηρούμε ότι ενώ ο πληθυσμός των μεγάλων Δήμων παραμένει σχεδόν αμετάβλητος, οι μικρότεροι Δήμοι παρουσιάζουν μεγάλη πληθυσμιακή μείωση. Χωριά με εκατοντάδες κατοίκους κάποτε, σήμερα είναι σχεδόν έρημα. Λιγοστοί ηλικιωμένοι κάτοικοι και μέλλον προδιαγεγραμμένο. Σε λίγα χρόνια θα σβήσουν κι αυτά από τον χάρτη… Την ίδια ώρα που ο υπερπληθυσμός της Περιφέρειας Αττικής συνεχίζει να υφίσταται. Το 1/3 του πληθυσμού της χώρας, κατοικεί στο 2,9% της έκτασής της, όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου.

Η αστυφιλία που άρχισε να γίνεται εντονότερη στη χώρα μας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο παρουσιάζει την ιδιορρυθμία να μην αποτυπώνεται ως τάση συμμετρικής μετακίνησης του πληθυσμού προς όλα τα αστικά κέντρα, αλλά συγκέντρωσής του στην πρωτεύουσα και την Αττική και δευτερευόντως στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Η συμπρωτεύουσα και οι Δήμοι του νόμου Θεσσαλονίκης είχαν το 2021 1.092.919 κατοίκους, 1,6% λιγότερους σε σχέση με το 2011.

Με το μεγάλο πρόβλημα της ερήμωσης της υπαίθρου, δεν βλέπουμε να ασχολούνται προεκλογικά τα πολιτικά κόμματα. Τα χωριουδάκια των 10,20 ή και 50 κατοίκων δεν απασχολούν τους υποψήφιους βουλευτές οι οποίοι στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε πόλεις και κωμοπόλεις με χιλιάδες ψήφους. Ακόμα και τώρα, που οι πάντες υπόσχονται τα πάντα, για τα προβλήματα των χωριών αυτών δεν ακούγεται τίποτα.

Η κυβέρνηση προχώρησε σε εξαγγελία για πρόγραμμα απόκτησης πρώτης κατοικίας σε νέα ζευγάρια, με χορήγηση χαμηλότοκων δανείων. Μήπως θα ήταν προτιμότερο να δοθούν τα χρήματα αυτά ως κίνητρα για εγκατάσταση νέων ζευγαριών στην επαρχία; Και αυτό να συνοδεύεται από τη δημιουργία υποδομών στην περιφέρεια, που σήμερα απουσιάζουν; Σχολεία, κέντρα υγείας και, φυσικά, θέσεις εργασίας για νέους και νέες.

Ακούμε συνεχώς για νέες επενδύσεις, για επιχειρηματικούς κολοσσούς που επενδύουν στη χώρα. Όλες αυτές οι επενδύσεις γίνονται όμως σε μεγάλα αστικά κέντρα ή σε τουριστικές περιοχές. Μήπως θα έπρεπε να δοθούν κίνητρα, σε Έλληνες επιχειρηματίες να επενδύσουν σε επαρχιακές πόλεις και κωμοπόλεις; Μήπως θα πρέπει να δοθούν κίνητρα σε όσους επιθυμούν να ασχοληθούν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και γενικότερα με την πρωτογενή παραγωγή (αλιεία, μελισσοκομία, εξόρυξη μεταλλευμάτων κλπ.);

Και αν πουν κάποιοι ότι δεν γίνονται αυτά τα πράγματα στην Ελλάδα, να τους ενημερώσουμε ότι γίνονται από Έλληνες, στην Τουρκία! Στην Ίμβρο, στις αρχές του 21ου αιώνα ζούσαν περίπου 170 ηλικιωμένοι Έλληνες. Όλοι τότε προεξοφλούσαν ότι σε 20 -30 χρόνια στο νησί δεν θα υπάρχει Έλληνας. Σήμερα στην Ίμβρο, παρά τους περιορισμούς από το τουρκικό κράτος ζουν περισσότεροι από 600 Έλληνες! Το 2013 λειτούργησε και πάλι το Δημοτικό Σχολείο στους Αγίους Θεοδώρους, γενέτειρα του Οικονομικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, σχεδόν 50 χρόνια μετά το κλείσιμό του από τις τουρκικές Αρχές, με τέσσερις μαθητές.

Σήμερα στα σχολεία της Ίμβρου φοιτούν περισσότερα από 50 Ελληνόπουλα, κάποια από τα οποία γεννήθηκαν στο νησί, ενώ τουλάχιστον 20 επιχειρήσεις του νησιού ανήκουν σε Έλληνες. Και όλα αυτά με αφετηρία ένα ψήφισμα στο Συμβούλιο της Ευρώπης το 2008, μετά από εισήγηση του Ελβετού βουλευτή κυρίου Gross… Να σημειώσουμε ότι στην Ίμβρο μπορούν να εγκατασταθούν Έλληνες που γεννήθηκαν στο νησί ή έχουν καταγωγή από αυτό. Μήπως το φαινόμενο Ίμβρος, μπορεί να μεταφερθεί και στην Ελλάδα; Σαφώς και μπορεί.

Βούληση πολιτική δεν ξέρουμε αν υπάρχει… Προς το παρόν οι πολιτικοί στη χώρα μας ασχολούνται με τη «Δήμητρα», τα ντιμπέιτ, τα «κατορθώματα» των συναδέλφων τους στην Ευρωβουλή, και με ανάλογα θέματα. Το καμπανάκι για την ερήμωση της υπαίθρου έχει χτυπήσει εδώ και καιρό. Και πολύ φοβόμαστε, ότι για μία ακόμη φορά δεν θα γίνει τίποτα το ουσιαστικό για το συγκεκριμένο θέμα.

Και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι, φύλακες αρκετών χωριών, μάταια θα περιμένουν ν’ ακουστούν παιδικές φωνές, μάταια θα περιμένουν ν’ ανοίξουν και πάλι τα κλειστά σπίτια των γειτόνων τους, μάταια θα περιμένουν να ξημερώσει μια καλύτερη μέρα για τον τόπο τους. Και θα μείνουν με τις αναμνήσεις από το γλυκό παρελθόν, να τους συντροφεύουν ως το πικρό τέλος…