Μιχάλης Στούκας

Πρόκειται για διαγωνισμό που αφορά συνολικά 81 χώρες (38 του ΟΟΣΑ και άλλες 43), στον οποίο αξιολογούνται μαθητές και μαθήτριες 15 ετών στους παραπάνω τομείς.

Όπως αναφέρει η Βασιλική Χρυσοστομίδου σε άρθρο της στις 5/12/2003 στο protothema.gr, τα Ελληνόπουλα σημειώνουν επιδόσεις χαμηλότερες από το μέσο όρο όλων των χωρών – μελών του ΟΟΣΑ, καταλαμβάνουν τις χαμηλότερες θέσεις στη λίστα των ευρωπαϊκών χωρών και βρίσκονται συνολικά στην 44η ανάμεσα σε 81 χώρες.

Αναφέρουμε απλά ότι το «σκορ» των Ελληνόπουλων στα μαθηματικά ήταν 430 (μέσος όρος ΟΟΣΑ 472), στην κατανόηση κειμένου 438 (μ.ό. ΟΟΣΑ 476) και φυσικές επιστήμες 441 (μ.ό. ΟΟΣΑ 485). Όλα τα στοιχεία θα τα βρείτε στο ρεπορτάζ της Βασιλικής Χρυσοστομίδου στο οποίο αναφερθήκαμε παραπάνω. Αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία στο σάιτ του ΟΟΣΑ (ΟΕCD, Organisation for Economic Co- operation and Development) για τον διαγωνισμό PISA 2022.

Εκεί, ανάμεσα στα άλλα υπάρχουν και συγκριτικά στοιχεία για τις επιδόσεις των μαθητριών και μαθητών της χώρας μας στον διαγωνισμό PISA από το 2000 μέχρι σήμερα, που αποδεικνύουν περίτρανα την κατάρρευση της εκπαίδευσης στην Ελλάδα, κάτι στο οποίο έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα, χωρίς βέβαια να υπάρξει κάποια αντίδραση από τους αρμόδιους…

Από τους σχετικούς πίνακες φαίνεται ότι, ιδιαίτερα στα μαθηματικά και την κατανόηση κειμένου υπάρχει μία καθίζηση των μαθητικών επιδόσεων μετά το 2010. Συγκεκριμένα, στην κατανόηση κειμένου το «σκορ» των Ελληνόπουλων ήταν 474 το 2000, έφτασε στο αποκορύφωμά του το 2010 (483) και από τότε άρχισε η κατρακύλα του στο 438 του 2022 που αποτελεί τη χειρότερη επίδοση που σημειώθηκε ποτέ!

Στα μαθηματικά, η επίδοση το 2000 ήταν 445, έφτασε το 446 το 2010 και ακολούθησε φθίνουσα πορεία από τότε, για να φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο, 430 το 2022. Τέλος στις φυσικές επιστήμες που εντάχθηκαν στον διαγωνισμό PISA το 2007, η κορυφαία επίδοση των μαθητριών και μαθητών από τη χώρα μας σημειώθηκε εκείνη τη χρονιά (473) και έκτοτε υπάρχει μια σταθερά καθοδική πορεία με κατώτερο σημείο το 441 που σημειώθηκε στον τελευταίο διαγωνισμό.

Η αλήθεια είναι ότι περιμέναμε ακόμα χειρότερες επιδόσεις από τα 15χρονα Ελληνόπουλα, αλλά είμαστε σίγουροι ότι αυτό θα γίνει στους επόμενους διαγωνισμούς PISA. Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι η τραγική κατάσταση της ελληνικής παιδείας είναι μη αναστρέψιμη. Και φαίνεται ότι και άνθρωποι που έχουν υπηρετήσει σε νευραλγικές θέσεις σε κυβερνήσεις των προηγούμενων χρόνων, όπως ο πρώην Υφυπουργός Παιδείας και εκ των εμπνευστών του προγράμματος PISA κύριος Γιάννης Πανάρετος, δεν εντοπίζουν τις πραγματικές αιτίες του προβλήματος. Σε ανάρτηση του στο Χ ο κύριος Πανάρετος θεωρεί ότι η βασική αιτία των απογοητευτικών επιδόσεων δεκαπεντάχρονων των Ελλήνων μαθητών είναι το σύστημα των Πανελληνίων Εξετάσεων. Να συμφωνήσουμε μαζί του ότι χρειάζονται αλλαγές στο σύστημα των Πανελληνίων, αλλά αυτό δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τα παιδιά ηλικίας 15 ετών.

Η προετοιμασία για τις Πανελλήνιες ξεκινά συνήθως από τη Β’ Λυκείου (σπάνια από την Α’ Λυκείου) και κορυφώνεται βέβαια στη Γ’ Λυκείου. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μαθήτριες και μαθητές Γ’ Γυμνασίου που μάλλον δεν ασχολούνται καθόλου με το τι θα γίνει σε τρία χρόνια…

Η Μαρία Ευθυμίου, μία από τις κορυφαίες Ελληνίδες ιστορικούς είχε κάνει μία δήλωση που συζητήθηκε πολύ πριν από δύο περίπου χρόνια: «Ο απόφοιτος Δημοτικού πριν 40 χρόνια ήξερε περισσότερα από τους απόφοιτους Λυκείου σήμερα». Συμφωνούμε απόλυτα με αυτή τη δήλωση της κυρίας Ευθυμίου που αποτυπώνει μία θλιβερή πραγματικότητα…

Τι έχει αλλάξει άραγε για τα τελευταία 40, και περισσότερα θα λέγαμε, χρόνια και έχουμε φτάσει στην απαράδεκτη κατάσταση του 2023;

Η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει ριζικά. Αυτό φαίνεται σε όλους τους τομείς. Κάποια πράγματα έχουν απλοποιηθεί χάρη στην τεχνολογία, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η κοινωνία αποτελείται από ανθρώπους και όχι από μηχανήματα… Η ελληνική οικογένεια του 1970-1980, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την οικογένεια του 2023 στη χώρα μας. Η άφιξη στην Ελλάδα εκατοντάδων χιλιάδων αλλοδαπών έχει επιδράσει σημαντικά και στη σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού, η ύλη των παρωχημένων, συνήθως, σχολικών βιβλίων είναι εκτός τόπου και χρόνου.

Τα παιδιά φτάνουν να τελειώνουν το Γυμνάσιο χωρίς να γνωρίσουν στοιχειώδη πράγματα ιστορίας, γεωγραφίας, μαθηματικών κ.λπ., ενώ το λεξιλόγιο των σημερινών δεκαπεντάρηδων πιθανότητα είναι το φτωχότερο από συνομηλίκους τους παλαιότερων εποχών. Περιορίζεται στις βασικές λέξεις ,εμπλουτισμένες με άφθονο υβρεολόγιο, συντομογραφίες και συντμήσεις λέξεων και χρήση αγγλικών, κυρίως, λέξεων στις οποίες έχουμε αναφερθεί και παλαιότερα (π.χ. μπιφ, κριντζ κ.λπ.). Τα μαθηματικά ήταν ανέκαθεν ένας εφιάλτης για μεγάλο μέρος του μαθητικού πληθυσμού.

Τα κακογραμμένα βιβλία και η εκτός πραγματικότητας ύλη τους, τα καθιστά ίσως το πλέον μισητό μάθημα. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να βλέπαμε πως οι απόφοιτοι Γυμνασίου γνωρίζουν την προπαίδεια και πόσες/ πόσοι μπορούν να κάνουν αριθμητικές πράξεις χωρίς να χρησιμοποιήσουν αριθμομηχανή (κομπιουτεράκι). Οι γονείς που κάποτε στέκονταν πάνω από τα παιδιά τους για να τα βοηθήσουν στη μελέτη, ακόμα και αν δεν γνώριζαν πολλά, αναγκάζονται σήμερα να κάνουν ακόμα και δύο δουλειές για να τα ανταποκριθούν στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Οπότε χρόνος για να ασχοληθούν με τα παιδιά τους, και όχι μόνο για τα σχολικά ζητήματα δεν περισσεύει… Ας πάμε τώρα στους εκπαιδευτικούς. Δεν ανήκουμε σε αυτούς που τους ρίχνουν τις ευθύνες για όλα τα δεινά της παιδείας.

Υπάρχουν πολλές και πολλοί μέσης ηλικίας που, εύλογα εν μέρει, έχουν κουραστεί από τις δεκαετίες διδασκαλίας στα σχολεία και λειτουργούν πλέον μάλλον διεκπεραιωτικά. Άλλες και άλλοι μικρότερης ηλικίας, στερούνται εμπειρίας αλλά και γνώσεων. Όταν κάποιοι εισάγονται στα Πανεπιστήμια με βαθμούς κάτω από τη βάση, καθώς ήταν μέτριοι μαθητές, πώς μπορούν να γίνουν καλοί καθηγητές; Έτσι καταφεύγουν όλες και όλοι, εκπαιδευτικοί γονείς και παιδιά στη λύση των φροντιστηρίων και των ιδιαίτερων μαθημάτων. Φυσικά, βασική ευθύνη για τα διόλου τιμητικά για τη χώρα μας αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA έχουν οι μαθήτριες και οι μαθητές. Βλέπουν πλέον το σχολείο ως παιδική χαρά, χώρο για χαβαλέ, φλερτ, μπούλινγκ σε κάποιους «αδύναμους» συμμαθητές τους και χώρο για... τσαμπουκάδες.

Εδώ υπάρχει κι ένα δίκιο από τους εκπαιδευτικούς, που δεν μπορούν να τιθασεύσουν τους εφήβους μαθητές, ενώ ακόμα και μια αυστηρή παρατήρηση ή μια σκληρή κουβέντα προς κάποιους, θα γίνει πρώτο θέμα στα κανάλια. Αν προσέξατε τις αναφορές μας στο έτος που αρχίζει η ραγδαία πτώση των μαθητικών επιδόσεων, θα είδατε ότι αυτό είναι το 2010. Όταν είχαν αρχίσει να μπαίνουν για τα καλά στη ζωή και των μαθητών τα «έξυπνα» τηλέφωνα(που χαζεύουν» πολλούς εγκεφάλους) και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν στον διαγωνισμό της PISA τα εξεταζόμενα «αντικείμενα» ήταν: χειρισμός έξυπνου τηλεφώνου, ανέβασμα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και παράθεση στίχων από «τραγούδια» της τραπ, εκεί τα 15χρονα Ελληνόπουλα θα κατακτούσαν πρωτιές με διαφορά...

Κλείνουμε το άρθρο αυτό και με μία αναφορά στους πολιτικούς. Ο κύριος Πανάρετος και η κυρία Ευθυμίου εντοπίζουν το πρόβλημα στα τελευταία 40 χρόνια. Θ’ αρχίσουν κάποιοι να γράφουν για το ΠΑΣΟΚ που διέλυσε τα πάντα, την κατάργηση του πολυτονικού συστήματος, τη σχολική ποδιά κ.λπ. Δεν είναι αυτά τα προβλήματα. Φυσικά το ΠΑΣΟΚ κυβέρνησε πολλά χρόνια από το 1981 ως σήμερα. Και οι άλλες κυβερνήσεις όμως, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ έκαναν κάτι ουσιαστικό; Λύσεις- μπαλώματα σε κάποια ζητήματα, τράπεζα θεμάτων ή όχι στις εξετάσεις, μικρές αλλαγές στις Πανελλήνιες. Άτολμες ενέργειες που «βαφτίστηκαν» μεταρρυθμίσεις για να μπορούν έπειτα οι πολιτικοί να καυχώνται ότι κάτι έκαναν κι αυτοί.

Η τελευταία ουσιαστική μεταρρύθμιση στην Παιδεία έγινε πριν από 60 περίπου χρόνια από τον αείμνηστο Ευάγγελο Παπανούτσο επί κυβερνήσεως Γεωργίου Παπανδρέου (σχετικές αναφορές υπάρχουν στο διαδίκτυο). Δυστυχώς η εποχή που η Ελλάδα έβγαζε τέτοια φωτεινά μυαλά και τόσο αξιόλογους ανθρώπους έχει περάσει. Ακόμα κι αν υπάρχουν όμως σήμερα τέτοιοι προτιμούν να φύγουν στο εξωτερικό ή να μείνουν στο περιθώριο, αφήνοντας τη χώρα να διολισθαίνει σε μη αναστρέψιμες, οδυνηρές καταστάσεις...

ΥΓ. Η ραγδαία εξάπλωση και χρήση του διαδικτύου έχει οδηγήσει τις μαθήτριες και τους μαθητές στην απαξίωση των σχολικών και εξωσχολικών βιβλίων. Αν εμείς οι παλαιότεροι γνωρίζουμε κάτι παραπάνω από τους σημερινούς μαθητές, το οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό στην ανάγνωση κάθε είδους βιβλίων. Στο διαδίκτυο ο καθένας γράφει ό,τι θέλει και όπως θέλει. Δυστυχώς οι νέοι έχουν θεοποιήσει το ίντερνετ και ένα από τα οδυνηρά αποτελέσματα αυτής της θεοποίησης είναι ο καταποντισμός τους στον διαγωνισμό PISA…