Η τέχνη και τα θρησκευτικά και εθνικά σύμβολα

Η ροζ σημαία της κυρίας Γεωργίας Λαλέ (ροζ – λευκή για τη ακρίβεια), πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 2023 στο ελληνικό Προξενείο της Νέας Υόρκης. Οι αντιδράσεις από την ομογένεια, κατά κύριο λόγο, ήταν πολύ μεγάλες και οδήγησαν στην αποκαθήλωσή της. Το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής 8ης Μαρτίου όμως, η ίδια περίπου σημαία (ροζ – γαλάζια) «κόσμησε» την πρόσοψη του Δημαρχείου της Αθήνας, με πρωτοβουλία του Δήμαρχου της πόλης Χάρη Δούκα στο πλαίσιο του εορτασμού της «Ημέρας της Γυναίκας». Το πρόβλημα είναι ότι η σημαία αυτή και στις δύο εκδοχές της αποτελεί παραποίηση της ελληνικής σημαίας. Η δημιουργός των ροζ σημαιών, Γεωργία Λαλέ αναφερόμενη στη ροζ σημαία που τοποθετήθηκε (και αποκαθηλώθηκε) στο ελληνικό Προξενείο της Νέας Υόρκης έκανε λόγο για έργο το οποίο συμβολίζει την έμφυλη βία, θύματα της οποία είναι οι γυναίκες και αποτελεί φόρο τιμής σε όλες τις γυναίκες που έχουν πέσει θύματα βίας.

Είμαστε απόλυτα αντίθετοι στην έμφυλη βία και φυσικά θεωρούμε απαράδεκτη οποιαδήποτε κακοποιητική συμπεριφορά σε βάρος των γυναικών. Εκείνο που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς συνδέεται η παραποιημένη ελληνική σημαία, με τα δικαιώματα των γυναικών, την κακοποιητική συμπεριφορά σε βάρος τους κ.λπ. Όπως διαβάσαμε στο protothema.gr, με τη ροζ – γαλάζια σημαία που έντυσε την πρόσοψη του Δημαρχείου της Αθήνας με τη χρήση της τεχνολογίας 3D projection napping, η Γεωργία Λαλέ «μνημονεύει τα θύματα γυναικοκτονιών και ενδοοικογενειακής βίας». Κατά την άποψή μας, καθώς δεν είμαστε τεχνοκριτικοί, το συγκεκριμένο θέμα, που όντως είναι υπαρκτό και καταδικαστέο, θα μπορούσε να εκφραστεί μέσω της τέχνης με εκατοντάδες άλλους τρόπους. Γιατί αυτή η επιμονή της κυρίας Λαλέ, που αν και έχει γεννηθεί στην Αθήνα, ζει στην Αμερική, με την ελληνική σημαία; Είναι η Ελλάδα, η μόνη χώρα όπου υπάρχει έμφυλη βία; Η έμπνευσή της αρχίζει και τελειώνει στην ελληνική σημαία; Ακόμα κι όσοι δεν θίγονται από την παραποίηση του εθνικού μας συμβόλου κατανοούν το μήνυμα που θέλει να περάσει;

Και από κει και πέρα, μπορεί η ελληνική σημαία να γίνεται αντικείμενο πειραματισμών στο πλαίσιο της τέχνης ή γενικότερα; Αν για παράδειγμα ο υπογράφων, την ερχόμενη εβδομάδα με αφορμή την εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου αναρτήσει στο σπίτι του μια μουσταρδί ελληνική σημαία, πέρα από τις οποίες αντιδράσεις και τη χλεύη των απλών πολιτών θα έχει κάποια συνέπεια; Θα ασχοληθούν με τη μουσταρδί σημαία οι αστυνομικές και δικαστικές Αρχές; Ας σοβαρευτούμε επιτέλους και ας μην παίζουμε με τα εθνικά σύμβολα.

Μέχρι τώρα είχαμε τους γνωστούς αναρχικούς και μπαχαλάκηδες που έσκιζαν και έκαιγαν ελληνικές σημαίες. Ας μην αποκτήσουμε τώρα και άλλους… κακοποιητές του εθνικού μας συμβόλου. Η κυρία Λαλέ, μετά την αποκαθήλωση του έργου της στη Νέα Υόρκη μίλησε σε συνέντευξή της για ακατανόητη λογοκρισία και ότι, μετά την αποκαθήλωσή του, παρέλαβε η ίδια το έργο της «μέσα σε μια πλαστική σακούλα σκουπιδιών, διπλωμένο περιποιημένο». Είναι απλή σύμπτωση η παράδοση του έργου της κυρίας Λαλέ σε πλαστική σακούλα σκουπιδιών ή κρύβει κάποιον βαθύτερο συμβολισμό άραγε;

Κλείνουμε το θέμα αυτό με μια ρητορική ερώτηση. Αν κάποιος Ρώσος καλλιτέχνης έκανε μια εικαστική παρέμβαση στη σημαία της χώρας του, τι τύχη θα είχε; Μήπως θα τον έστελναν σε κάποια φυλακή του Αρκτικού Κύκλου ή θα βρισκόταν δηλητηριασμένος με κάποιο ραδιενεργό ισότοπο (π.χ. το ουράνιο – 238 με διάρκεια ζωής 4,468 δισεκατομμύρια χρόνια;).

Μετά το θέμα της ροζ σημαίας, ας περάσουμε σε ένα άλλο, σχετικό με την τέχνη θέμα, που απασχόλησε την κοινή γνώμη τις τελευταίες μέρες. Πρόκειται για την αφίσα του ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα Κορμιά», της Ελίνας Ψύκου. Πρόκειται για «μια πρωτότυπη ταινία για το τι σημαίνει για μια γυναίκα να μπορεί να είναι ελεύθερη και να διαθέτει το σώμα της και τη ζωή της σε μια Ευρώπη που υποτίθεται ότι προασπίζεται το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση», διαβάσαμε στο protothema.gr. Τα δικαιώματα των γυναικών στην άμβλωση, στην εξωσωματική γονιμοποίηση και την ευθανασία βρίσκονται στο επίκεντρο της ταινίας η οποία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Με το σκεπτικό ότι κάθε γυναίκα που βρίσκεται «απέναντι» σε καταστάσεις όπως αυτές που αναφέραμε κουβαλά τον δικό της σταυρό, στην αφίσα της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά» απεικονίζεται μία γυναίκα, σχεδόν γυμνή, με καλυμμένη μόνο την περιοχή των γεννητικών οργάνων, εσταυρωμένη, με τα αρχικά INBΙ, φανερά πάνω από το κεφάλι της.

Προφανώς η κυρία Ψύκου γνωρίζει ότι ούτε για τους άντρες επιτρέπεται η ευθανασία στην Ελλάδα. Δεν είδαμε το ντοκιμαντέρ και δεν γνωρίζουμε αν αυτό αναφέρεται στην ταινία. Μάλλον αναμενόμενο ήταν ότι θα ξεσπούσαν αντιδράσεις για την αφίσα της ταινίας. Η κυρία Ψύκου δήλωσε ότι ήταν προετοιμασμένη για τις αντιδράσεις, ωστόσο η στήριξη που είχε από την γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Ελίζ Ζαλαντό και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Ορέστη Ανδρεαδάκη ήταν συγκινητική και προφανώς την ώθησε στο να μην «αποκαθηλώσει» την αφίσα, δημιουργός της οποίας είναι ο Νίκος Πάστρας. Θέση πήρε και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Φιλόθεος, ο οποίος σε γραπτή επιστολή του ζήτησε να μην αναρτηθεί δημόσια η «βαθύτατα προκλητική για το θρησκευτικό συναίσθημα των Χριστιανών της πόλης». Θυμίζουμε ότι ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης είχε καταδικάσει αναφανδόν την επίθεση που δέχτηκε πριν λίγες μέρες τ@ non binary άτομ@ στη συμπρωτεύουσα.

Τελικά, παρά την απαγόρευση διαδηλώσεων, κατά την προβολή της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά» έγιναν κάποια επεισόδια, τα οποία με τη παρέμβαση της Αστυνομίας δεν έλαβαν μεγάλη έκταση. Πάντως, ακόμα και από την Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης όσες και όσοι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις χαρακτηρίστηκαν «ακροδεξιοί».

Εκείνο που αδυνατούμε να καταλάβουμε είναι γιατί τα σοβαρά θέματα που θέτει η κυρία Ψύκου στα «Αδέσποτα Κορμιά» προβάλλονται με μια αφίσα που παραπέμπει ευθέως στον Εσταυρωμένο Ιησού Χριστό. Άλλωστε τα γράμματα INBI πάνω στον σταυρό της αφίσας δεν αφήνουν καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Κάποιοι μίλησαν για την «Εσταυρωμένη Παναγία», που απεικονίζεται στην αφίσα. Η έμπνευση (;) της σκηνοθέτιδας και του δημιουργού της αφίσας για την εσταυρωμένη γυναίκα, θεωρούμε ότι είναι επιεικώς, απαράδεκτη και προκλητική. Θα μπορούσαν να προβάλλουν τα, όντως υπαρκτά θέματα που θίγει η ταινία με αφίσα άλλου περιεχομένου.

Προφανώς όμως ήθελαν να προκαλέσουν για να διαφημίσουν περισσότερο τα «Αδέσποτα Κορμιά», τα οποία όμως έτσι μετέτρεψαν σε «Αδέσποτη Τέχνη (;)». Μπορεί οι δημιουργοί της ταινίας να είναι άθεοι, βουδιστές, ινδουιστές ή οτιδήποτε άλλο θέλουν. Δεν μπορούν όμως στο βωμό και στο όνομα καμιάς τέχνης, να θίγουν το θρησκευτικό συναίσθημα εκατομμυρίων Ελληνίδων και Ελλήνων, ακόμα κι εκείνων που δεν είναι θρησκόληπτοι. Το «κάνω τέχνη» δεν δίνει σε κανέναν και καμία το δικαίωμα να αλλάζει κατά το δοκούν εθνικά ή θρησκευτικά σύμβολα. Ούτε φυσικά πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους τιμωρία για τους δημιουργούς των παραπάνω έργων, καθώς τότε φτάνουμε στο άλλο άκρο, το οποίο είναι κανόνας σε πολλές μουσουλμανικές χώρες.

Παρά τα όποια προβλήματα, η ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης στη χώρα μας είναι κατοχυρωμένες και βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα. Οι διάφοροι καλλιτέχνες ας φροντίσουν να σέβονται την ελευθερία αυτή και να μην προκαλούν Ας βρουν άλλους τρόπους να διαφημιστούν, μακριά από τα εθνικά και θρησκευτικά σύμβολα. Αυτό θα είναι σίγουρα πολύ πιο τιμητικό γι΄ αυτούς και θα αποτρέψει τις αντιδράσεις και όλα τα άλλα από ακροδεξιούς και μη...