Μιχάλης Στούκας

Φυσικά, δεν αποκαλύπτονται πάντα όλες οι περιπτώσεις χρηματισμού δημοσίων υπαλλήλων, ούτε και αποτελούν τωρινό φαινόμενο. Αν μελετήσει κάποιος την ιστορία του νεότερου Ελληνικού Κράτους θα διαπιστώσει ότι η διαφθορά αποτελεί μία από τις παθογένειές του, από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του.

Τα 400 σχεδόν χρόνια σκλαβιάς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία έπαιξαν αναμφίβολα τον ρόλο τους. Άλλωστε και η λέξη ρουσφέτι, που σημαίνει την εξυπηρέτηση πολιτικών σε ψηφοφόρους με αντάλλαγμα την εκλογική τους υποστήριξη και γενικότερα, την εκδούλευση προέρχεται από το τουρκικό rusvet.

Οι Οθωμανοί αξιωματούχοι ήταν ευεπίφοροι (επιδεκτικοί) στα «λαδώματα» από τους υπόδουλους Έλληνες, μόνο που αυτά αφορούσαν και πολύ σοβαρά θέματα, όπως την αποφυγή της εκτέλεσης κάποιου ή την απελευθέρωσή τους από το καθεστώς αιχμαλωσίας, την μη στρατολόγηση των παιδιών, όσων δωροδοκούσαν τους υπαλλήλους της Αυτοκρατορίας κατά το «παιδομάζωμα» κ.ά.

Δυστυχώς οι πρακτικές αυτές συνεχίστηκαν, σε άλλα θέματα βέβαια, στο νέο ελληνικό κράτος. Αποτέλεσμα όλων αυτών των πρακτικών ήταν να ξεσπάσουν διάφορα σκάνδαλα, που άγγιξαν ακόμα και την Εκκλησία.

Τα Σιμωνιακά ήταν ένα τεράστιο εκκλησιαστικό και πολιτικό σκάνδαλο που ξέσπασε το 1875, με αφορμή τη δωροδοκία δύο υπουργών της κυβέρνησης Δημητρίου Βούλγαρη (ή Τζουμπέ), από τέσσερις υποψήφιους Μητροπολίτες με μεγάλα χρηματικά ποσά και δώρα, για να πιέσουν την Ιερά Σύνοδο να τους εκλέξει σε χηρεύουσες Μητροπόλεις (δείτε σχετικό άρθρο μας στις 20/1/2018). Τα «Σιμωνιακά» ήταν ένα από τα πολλά σκάνδαλα της κυβέρνησης Δ. Βούλγαρη που έμειναν στην ιστορία ως «Στηλιτικά».

Ας έρθουμε, όμως στο σήμερα. Σύμφωνα με έρευνα της Public Issue για τη Διεθνή Διαφάνεια Ελλάδος το 2013, πρωτοπόρος στη διαφθορά ήταν ο δημόσιος τομέας, καθώς σε αυτόν καταγράφονται το 70% των περιστατικών διαφθοράς. Στις τρεις πρώτες θέσεις βρίσκονταν τα νοσοκομεία, όπου δίνονταν «φακελάκια» για εγχειρήσεις, «γρηγορόσημο» και αμοιβή γιατρού, οι εφορίες, όπου το λάδωμα αφορούσε τη ρύθμιση χρεών και το «γρηγορόσημο» και τις πολεοδομίες, για έκδοση οικοδομικών αδειών και «γρηγορόσημο». Παρατηρώντας κάποιος αρκετά πολυκαταστήματα, σούπερ μάρκετ και πολυκατοικίες διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη ούτε για μια θέση πάρκινγκ σε αυτά ή, ακόμα πιο παράδοξο αυτό, να μετατρέπονται σε πάρκινγκ τα πεζοδρόμιά τους (προφανώς με καταβολή κάποιου αντιτίμου στον αρμόδιο Δήμο). Ένα από τα επακόλουθα αυτού του γεγονότος είναι ότι οι πεζοί είτε είναι υποχρεωμένοι ως κασκαντέρ, να περπατούν στα πεζοδρόμια-πάρκινγκ με κίνδυνο να χτυπηθούν από κάποιο όχημα που (ξε)παρκάρει είτε να περπατούν δίπλα στο πεζοδρόμιο, στις άκρες των δρόμων, όπου μια στιγμιαία απροσεξία δική τους ή κάποιου εποχούμενου, να έχει ολέθριες συνέπειες γι’ αυτούς.

Και ας μην αναφερθούμε στις πιλοτές (η λέξη προέρχεται από τη γαλλική pilotis, είναι λάθος η γραφή πυλωτή), που έχουν κλείσει και μετατρέπονται σε διαμερίσματα, στα σπίτια που ξεφυτρώνουν μέσα σε δάση (καμένα ή μη), σε μπαζωμένα ρέματα, στον αιγιαλό κ.λπ. Βέβαια, όταν κάποια φυσική καταστροφή (πλημμύρα, πυρκαγιά κ.ά.) εξαϋλώσει αυτά τα σπίτια, οι ιδιοκτήτες τους έξαλλοι θα ωρύονται: «Πού είναι το κράτος;». Εμείς θα ρωτούσαμε: «Πού ήταν το κράτος όταν παρανομούσατε;». Τότε προφανώς δεν το ήθελαν, όταν όμως κινδυνεύουν να χάσουν την περιουσία τους από μια πυρκαγιά π.χ. ξεσπαθώνουν. Κράτος αλά καρτ δεν γίνεται, δυστυχώς όμως στην Ελλάδα αυτό ισχύει πολύ συχνά.

Η πρόσφατη αποκάλυψη της δράσης του κυκλώματος στη Δημοτική Αστυνομία της Αθήνας δεν αποτέλεσε έκπληξη για όλους. Και η εκάστοτε κυβέρνηση δεν θα πρέπει να πανηγυρίζει επειδή «ξηλώνει» πέντε-δέκα κυκλώματα διαφθοράς τον χρόνο, αλλά να προβληματίζεται για το πώς και γιατί αυτά δημιουργούνται και να αναζητά και άλλα, τα οποία καταφέρνουν να μένουν στο απυρόβλητο… Ευτυχώς, ορισμένα από τα μέλη κάποιων τέτοιων κυκλωμάτων από ματαιοδοξία (μάλλον για ανοησία πρόκειται…) επιδεικνύουν προκλητικά, ακόμα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έναν υπερβολικά πολυτελή τρόπο ζωής, πανάκριβα αυτοκίνητα, σπίτια αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ, τα οποία δεν δικαιολογούνται από τα νόμιμα εισοδήματά τους. Μπαίνουν έτσι αμέσως στο στόχαστρο κάποιων αρμόδιων υπηρεσιών, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που συνάδελφοί τους, αγανακτισμένοι απ’ όσα βλέπουν, τους καταγγέλλουν… Φυσικά, δεν πρέπει να παίρνει η μπάλα όλους τους Δημοσίους Υπαλλήλους.

Στη συντριπτική τους πλειοψηφία κάνουν τη δουλειά τους όσο καλύτερα μπορούν, χωρίς ατασθαλίες. Το αν κάποιοι/-ες από αυτούς έχουν διοριστεί με μέσο ή δεν είναι επαρκείς για τη θέση που κατέχουν, αποτελούν αντικείμενο άλλης συζήτησης… Και βέβαια, η διαφθορά επεκτείνεται και στον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας που προαναφέραμε, «πρωταγωνιστές» εδώ είναι η υγεία, οι τράπεζες, ο δικηγορικός κλάδος, ο κλάδος του αυτοκινήτου και ο τομέας των κατασκευών. Η ίδια έρευνα ανέδειξε και κάτι ακόμα σημαντικό: ο μέσος όρος των χρηματικών ποσών διαφθοράς το 2013 ήταν 1.333 ευρώ, έναντι 1.442 ευρώ το 2012! Αν σκεφτούμε ότι το δείγμα των ερωτηθέντων ήταν 12.108 άτομα, έχουμε να κάνουμε με αριθμούς που προσεγγίζουν την πραγματικότητα.

Όλα αυτά, δέκα χρόνια πριν, στο απόγειο της οικονομικής κρίσης. Δέκα χρόνια αργότερα, το 2023, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας, η Ελλάδα βρίσκεται στην 59η θέση (ανάμεσα σε 180 χώρες), με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς (CΡI) να διαμορφώνεται σε 49/100. Η χώρα μας βρίσκεται σε χειρότερη θέση σχεδόν από όλες όσες ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μόνο η Βουλγαρία (63η), η Ρουμανία (67η) και η Ουγγαρία (76η) του Βίκτορ Όρμπαν καταλαμβάνουν χαμηλότερες θέσεις στη σχετική κατάταξη.

Προφανώς οι συζητήσεις για το «ποιος φταίει;», δεν σταματούν ποτέ. Η πολυαναμενόμενη αξιοκρατία που επαγγέλλονται όλοι οι πολιτικοί, αποτελεί ουτοπία. Το ΑΣΕΠ, δημιούργημα του αείμνηστου Αναστάση Πεπονή έχει δώσει λύσεις, αλλά δυστυχώς υπονομεύεται συχνά από τους ίδιους τους κυβερνώντες. Πολιτευτές που δεν εκλέχθηκαν βουλευτές, κομματικά στελέχη, φίλοι/φίλες και γνωστοί/γνωστές, συχνά με Απολυτήριο Λυκείου μόνο, καταλαμβάνουν νευραλγικές θέσεις στο Δημόσιο.

Αξιοκρατία στις προσλήψεις, συνεχής αξιολόγηση, οικονομικά κίνητρα για τους παραγωγικούς υπαλλήλους και αυστηρές τιμωρίες υπαλλήλων που παρανομούν (αρκετά με τις Ε.Δ.Ε στο εσωτερικό και τα «αυστηρά διαβήματα» στο εξωτερικό) , δεν είναι απλά προαπαιτούμενα, αλλά αναγκαία και ικανή συνθήκη για περιορισμό της διαφθοράς. Είναι και θέμα νοοτροπίας κάποιων ανθρώπων, που δεν αλλάζει εύκολα, η ροπή προς την παρανομία….

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Μικρά βήματα προς το καλύτερο μόνο μπορούν να γίνουν από την Πολιτεία και λίγο μεγαλύτερα απ’ όλους μας, που ξιφουλκούμε εναντίον των κάθε λογής διεφθαρμένων υπαλλήλων, αλλά σπεύδουμε πρόθυμα να δώσουμε «κάτι» για να εξυπηρετηθούμε γρηγορότερα και καλύτερα… Διεφθαρμένοι πολίτες, συνεπάγονται διεφθαρμένους Δ.Υ. και αντίστροφα…Και δυστυχώς η διαφθορά στην Ελλάδα είναι Λερναία Ύδρα. Ας το έχουν αυτό υπόψη τους οι αρμόδιοι και ας πάρουν ριζικά μέτρα, που θα ελαχιστοποιήσουν τη διαφθορά, γιατί η πλήρης εξάλειψή της είναι κάτι παραπάνω από αδύνατη…