Μιχάλης Στούκας

Καμία Ελληνίδα και κανένας Έλληνας δεν τιμήθηκε και το 2024 με το σπουδαίο αυτό βραβείο. Βέβαια ο Ντέμης Χασάμπης, ένας από τους τρεις που τιμήθηκαν φέτος με το Νόμπελ Χημείας, αν και Βρετανός είναι γιος Ελληνοκύπριου πατέρα, κάτι που τον φέρνει θεωρητικά βέβαια σχετικά κοντά στην Ελλάδα (άλλωστε βαφτίστηκε Δημοσθένης) και Κινέζας μητέρας. Να θυμίσουμε ότι ο, αμιγώς Ελληνοκύπριος, Χριστόφορος Πισσαρίδης τιμήθηκε το 2010 με το Νόμπελ Οικονομικών, μαζί με τους Ντέιλ Μόρτενσεν και Πίτερ Ντάιαμοντ.

Η Ελλάδα ευτύχησε να έχει δύο νομπελίστες, τον Γιώργο Σεφέρη που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963 και τον Οδυσσέα Ελύτη που τιμήθηκε με το ίδιο Νόμπελ το 1979. Από τότε, η χώρα μας δεν έχει δυστυχώς να παρουσιάσει κάποιο νομπελίστα.

Η άποψή μας είναι, ότι τουλάχιστον άλλοι δύο σπουδαίοι λογοτέχνες μας άξιζαν το Βραβείο Νόμπελ. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης, που παρά το ότι έγραψε μόνο 154 ποιήματα δημιούργησε ολόκληρη ποιητική σχολή και κάποιοι μιμητές του τιμήθηκαν με το Νόμπελ και ο Νίκος Καζαντζάκης. Ο μεγάλος Κρητικός λογοτέχνης, αν και προτάθηκε για Νόμπελ εννιά φορές, δεν τιμήθηκε ποτέ με αυτό! (περισσότερα στο άρθρο μας στις 7/10/2017).

Θα μπορούσε όμως η χώρα μας να έχει και τουλάχιστον έναν επιστήμονα τιμημένο με Νόμπελ Ιατρικής. Αναφερόμαστε βέβαια στον σπουδαίο γιατρό και ερευνητή Γεώργιο Παπανικολάου (Κύμη Ευβοίας 1883-Μαϊάμι Η.Π.Α. 1962) ο οποίος με τη «Μέθοδο Παπανικολάου» γνωστότερη ως «Τεστ ΠΑΠ» έσωσε εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αν και προτάθηκε δύο φορές για Νόμπελ, η Σουηδική Ακαδημία δεν τον βράβευσε «αφού δεν μπορούσε να βραβεύσει μια μέθοδο για θεραπεία αλλά την ανακάλυψή της». Το λάθος της επιτροπής, φυσικά, σήμερα γίνεται εύκολα αντιληπτό: σύμφωνα με στατιστικές μειώθηκαν κατά 70% μετά την εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου, τα κρούσματα του θανάτου λόγω καρκίνου της μήτρας» (Βικιπαίδεια). Επρόκειτο για κατάφωρη αδικία σε βάρος του Παπανικολάου αλλά και της Ελλάδας…

Να κάνουμε εδώ μία διευκρίνιση: οι κατάλογοι των υποψηφίων για τα Νόμπελ παραμένουν «μυστικοί» και άγνωστοι και «ανοίγουν» 50 χρόνια αργότερα, κάτι σαν αρχεία του «Foreign Office». Έτσι γνωρίζουμε τι συνέβη με τον Καζαντζάκη και τον Παπανικολάου.

Έτσι το πιο πρόσφατο Νόμπελ που έχει δοθεί σε Έλληνα είναι το Νόμπελ Λογοτεχνίας με το οποίο τιμήθηκε ο Οδυσσέας Ελύτης το 1979, 16 χρόνια μετά τον Γεώργιο Σεφέρη. Και για το Νόμπελ του Ελύτη έχει γραφτεί ότι η Σουηδική Ακαδημία πρότεινε στον Οδυσσέα Ελύτη και τον Γιάννη Ρίτσο να λάβουν «εξ ημισείας» το βραβείο. Όμως ο Ελύτης, σύμφωνα πάντα με όσα έχουν γραφτεί, αρνήθηκε να μοιραστεί το βραβείο λέγοντας ότι είτε θα το λάβει μόνος του είτε δεν επιθυμεί να βραβευτεί . Πρόκειται για ανακρίβεια, καθώς αφενός τα στοιχεία για το Νόμπελ του 1979 θα γίνουν γνωστά το 2029, αφετέρου η Σουηδική Ακαδημία και η Νορβηγική Επιτροπή που απονέμει το Νόμπελ Ειρήνης δεν μπαίνουν σε διαδικασίες συναλλαγής με πρόσωπα. Σίγουρα πριν την απονομή των Νόμπελ γίνονται κάποια «μαγειρέματα», ενώ τηρούνται και κάποιες ισορροπίες, αλλά συζητήσεις του στυλ «θέλετε το μισό Νόμπελ;», απ’ όσα γνωρίζουμε τουλάχιστον, δεν έχουν γίνει…

Μετά το 1979 λοιπόν απόλυτο μηδέν για τη χώρα μας στο θέμα «Νόμπελ». Έχουν γραφτεί κατά καιρούς διάφορα ονόματα, κυρίως για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, μάλλον όμως επρόκειτο για ευσεβείς πόθους κάποιων…

Φέτος, πριν την απονομή διαβάσαμε σε διάφορα σάιτ την είδηση (;) ότι υποψήφια για το Νόμπελ Λογοτεχνίας και μάλιστα ανάμεσα στα φαβορί είναι η Έρση Σωτηροπούλου. Το ίδιο είδαμε και σε διάφορα τηλεοπτικά κανάλια. Ένα μάλιστα από αυτά ανέφερε ότι η κυρία Σωτηροπούλου είναι υποψήφια για το Νόμπελ Ειρήνης… Πάλι καλά που δεν την έχρισαν φαβορί για το Νόμπελ Ιατρικής… Ο χαρακτηρισμός ως «φαβορί» της Έρσης Σωτηροπούλου ξεκίνησε από ένα δημοσίευμα του World Literature Forum στο οποίο αναφερόταν τα ποσοστά πιθανοτήτων διαφόρων υποψηφίων να λάβουν το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2024. Ανάμεσά τους βέβαια και ο «αιώνιος υποψήφιος» Ιάπωνας Χαρούκι Μουρακάμι. Επρόκειτο για μια ψηφοφορία μάλλον, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο World Literature Forum και αναδημοσιεύθηκε και στη χώρα μας. Ο γνωστός Εκδοτικός Οίκος από τον οποίο κυκλοφορούν τα βιβλία της Έρσης Σωτηροπούλου επιβεβαιώνει όσα αναφέραμε παραπάνω: «Υποψηφιότητες για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας μπορούν να υποβληθούν μόνο από εξουσιοδοτημένα πρόσωπα. Τα ονόματα των υποψηφίων και άλλες πληροφορίες σχετικά με τις υποψηφιότητες δεν μπορούν να αποκαλυφθούν παρά μόνο 50 χρόνια αργότερα από την Επιτροπή Νόμπελ». Και αφού παραθέτει αυτούσια την πλέον επίσημη ανακοίνωση για τα Νόμπελ, ο Εκδοτικός Οίκος συνεχίζει: «Πώς προκύπτουν επομένως τα «φαβορί» και τα «outsiders»(γιατί όχι αουτσάιντερς;) που διαβάζουμε σε μια αυστηρά κλειστή διαδικασία με μηδενικές διαρροές; Και τι σηματοδοτεί για το έργο τους η συμπερίληψή τους στην όλη διαδικασία». Όλα αυτά προέρχονται, κατά τον Εκδοτικό Οίκο από «κύκλους ειδικών» (μετά τους γιουροβιζιονολόγους, υπάρχουν και «νομπελολόγοι»;), πλατφόρμες συζητήσεων με προεξάρχουσα το World Literature Forum (Παγκόσμιο Φόρουμ Λογοτεχνίας), βασικοί όμως δείκτες είναι οι τάσεις, τα προγνωστικά και οι αποδόσεις από τις στοιχηματικές εταιρείες, όπως διαμορφώνονται από έναν συνδυασμό πληροφοριών, φημών αλλά και ιστορικών και ποιοτικών δεδομένων…». Και στη συνέχεια παραθέτει τα έργα της Έρσης Σωτηροπούλου. Θυμίζουμε ότι το βιβλίο της «Ζιγκ-Ζαγκ στις νεραντζιές», το οποίο βραβεύτηκε το 2000 με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος είχε προκαλέσει πολλές συζητήσεις και έντονες αντιδράσεις (ο πολιτικός Πέτρος Τατούλης ήταν το 2001 από τους πρώτους που το χαρακτήρισαν «πορνογραφικό» αν και αργότερα δήλωσε ότι μετάνιωσε για τη δήλωση αυτή).

Μετά από αίτημα του Κωνσταντίνου Πλεύρη, δικαστήριο αποφάσισε το 2008 την απόσυρση του βιβλίου από τις σχολικές βιβλιοθήκες. Τελικά, το 2009 άλλο δικαστήριο αποφάσισε την επαναφορά του βιβλίου στις σχολικές βιβλιοθήκες, ενώ ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Σωτήρης Χατζηγάκης διέταξε πειθαρχική έρευνα σε βάρος του πρωτοδίκη που είχε εκδώσει την απόφαση υπέρ του αιτήματος του Κ. Πλεύρη… Δυστυχώς, η Έρση Σωτηροπούλου, πολυβραβευμένη συγγραφέας, δεν τιμήθηκε, φέτος τουλάχιστον, με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Να ευχηθούμε ολόψυχα στην κυρία Σωτηροπούλου να είναι και του χρόνου ανάμεσα στα φαβορί και να τιμηθεί με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, κάτι που σίγουρα θα αποτελεί τιμή και για την Ελλάδα.

Η λογοτεχνία είναι η μόνη μας ελπίδα για ένα τρίτο Νόμπελ… Καθώς η έρευνα σε Ιατρική, Φυσική, Χημεία και άλλες θετικές επιστήμες είναι ανύπαρκτη στη χώρα μας, ελπίζουμε σε Ελληνίδες και Έλληνες επιστήμονες που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Όσο για την Οικονομία; Πιο πιθανό είναι να βρεθούν βατραχοπέδιλα στην έρημο, παρά να τιμηθεί Έλληνας οικονομολόγος με Νόμπελ. Εκτός βέβαια αν υπάρχει κάποιος ή κάποια που μένει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και θα εμφανιστεί ξαφνικά. Είθε!

Δυστυχώς, πολλοί σπουδαίοι άνθρωποι αυτής της χώρας φεύγουν, ο ένας μετά τον άλλον. Ο συγγραφέας και Ακαδημαϊκός Θανάσης Βαλτινός είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα. Σίγουρα υπάρχουν αξιόλογοι νεότεροι ηλικιακά. Ο θεσμός των Νόμπελ που για κάποιους δεν σημαίνει κάτι, ας θυμηθούμε τον Ζαν Πολ Σαρτρ που αποποιήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας που έλαβε, δεν παύει να είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η καταξίωση δεν έρχεται όμως πάντα μέσα από τα βραβεία. Ο Γ. Παπανικολάου δεν πήρε Νόμπελ, αλλά εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο τον ευγνωμονούν.

Μακάρι να βρεθούν και άλλοι Έλληνες «Παπανικολάου» να προσφέρουν τόσα στην ανθρωπότητα κι ας μην πάρουν Νόμπελ. Τα ονόματά τους θα μείνουν αθάνατα και θα μνημονεύονται για πολλές γενιές, κάτι που ισοδυναμεί με πολλά Νόμπελ μαζί…