Μπάμπης Κούτρας

Παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί, τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί μέχρι σήμερα είναι ανεπαρκή για να ανακόψουν τη δυναμική της κρίσης. Η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση των θανάτων διαμορφώνουν ένα δυσοίωνο μέλλον για τη χώρα με οικονομικές, κοινωνικές και εθνικές συνέπειες.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι γεννήσεις στην Ελλάδα έχουν μειωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Το 2022 καταγράφηκαν μόλις 76.000 γεννήσεις, ενώ οι θάνατοι ξεπέρασαν τις 130.000. Ο δείκτης γονιμότητας παραμένει σταθερά κάτω από το 1,4 παιδιά ανά γυναίκα, πολύ μακριά από το 2,1 που απαιτείται για τη διατήρηση του πληθυσμού. Παράλληλα, ο πληθυσμός γερνά. Σχεδόν το 22% των Ελλήνων είναι άνω των 65 ετών - και οι προβλέψεις δείχνουν ότι το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 30% μέχρι το 2050.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τα επιδόματα τέκνων, η μείωση της φορολογίας για πολύτεκνες οικογένειες, η παροχή δωρεάν βρεφονηπιακών σταθμών και η στήριξη νέων γονέων είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, η εφαρμογή τους είναι αποσπασματική και η χρηματοδότησή τους περιορισμένη. Επιπλέον, πολλά από αυτά τα μέτρα εφαρμόστηκαν με καθυστέρηση, όταν το πρόβλημα είχε ήδη ενταθεί. Οι οικονομικές κρίσεις της προηγούμενης δεκαετίας σε συνδυασμό με την έλλειψη μακροπρόθεσμης στρατηγικής οδήγησαν σε μια καθυστέρηση που επέτρεψε την επιδείνωση της κατάστασης.

Για παράδειγμα, τα επιδόματα για τις οικογένειες με πολλά παιδιά, αν και καλοδεχούμενα, παραμένουν χαμηλά και δεν επαρκούν για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας. Παράλληλα, τα μέτρα για την προσβασιμότητα σε βρεφονηπιακούς σταθμούς υστερούν σε υποδομές και προσωπικό, αφήνοντας πολλές οικογένειες χωρίς υποστήριξη. Η έλλειψη συνεκτικής πολιτικής για τη στήριξη της οικογένειας ενισχύει το αίσθημα ανασφάλειας που αποτρέπει τα ζευγάρια από τη δημιουργία πολύτεκνων οικογενειών. Οσες το... τολμούν πρέπει να τυγχάνουν σπουδαίων ευεργετημάτων, όπως για παράδειγμα η δωρεάν παραχώρηση κατοικίας, από τα χιλιάδες που έχει στην κατοχή του το Δημόσιο σε κατάσταση εγκατάλειψης.

Η δυναμική του δημογραφικού προβλήματος απαιτεί πολύ πιο φιλόδοξες και άμεσες πολιτικές. Η μείωση των γεννήσεων είναι αποτέλεσμα όχι μόνο οικονομικών δυσκολιών, αλλά και κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων. Η έλλειψη σταθερότητας, η ανασφάλεια για το μέλλον, η καθυστέρηση στη δημιουργία οικογένειας και οι προκλήσεις της σύγχρονης καθημερινότητας καθιστούν την απόφαση για τεκνοποίηση ιδιαίτερα δύσκολη. Τα υπάρχοντα μέτρα δεν αντιμετωπίζουν επαρκώς αυτούς τους παράγοντες. Η αναστροφή της δημογραφικής συρρίκνωσης απαιτεί δεκαετίες για να αποφέρει αποτελέσματα, καθώς σχετίζεται άμεσα με τις γεννήσεις και τη δυναμική των γενεών. Οταν θα συνειδητοποιήσουμε πλήρως την έκταση της δημογραφικής κρίσης θα είναι ήδη πολύ αργά για να αποτρέψουμε τις πιο οδυνηρές συνέπειες. Ολα τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, από την ανεργία και τις συντάξεις μέχρι την υγειονομική περίθαλψη και την παιδεία, μπορούν να αντιμετωπιστούν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα με κατάλληλες πολιτικές και μέτρα. Ωστόσο, η μείωση του πληθυσμού είναι ένα πρόβλημα που δεν επιδέχεται άμεση διόρθωση. Γι' αυτό η δράση σήμερα δεν είναι μόνο επιτακτική, αλλά και ζωτικής σημασίας.

Η λύση στο δημογραφικό πρόβλημα δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στην κυβέρνηση. Απαιτείται εθνική κινητοποίηση. Πολιτικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς πρέπει να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου πολιτικών που θα περιλαμβάνει: οικονομική στήριξη με αυξημένα επιδόματα, φορολογικές ελαφρύνσεις και οικονομικά κίνητρα για την απόκτηση στέγης και τη δημιουργία οικογένειας. Διευκόλυνση της καθημερινότητας με ενίσχυση της προσβασιμότητας σε υπηρεσίες όπως οι παιδικοί σταθμοί, η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση. Προώθηση της ισότητας φύλων με μέτρα για τη στήριξη των γυναικών στην εργασία και την οικογένεια. Πολιτισμική αλλαγή με εκστρατείες ενημέρωσης για την ενθάρρυνση της τεκνοποίησης και την προώθηση μιας θετικής εικόνας για τη δημιουργία οικογένειας.

Η Ελλάδα πρέπει να θέσει έναν σαφή στόχο: από το 2025 οι γεννήσεις να ξεπερνούν τους θανάτους έστω κατά ένα άτομο. Αυτό απαιτεί δραστική αλλαγή προτεραιοτήτων και την εφαρμογή μέτρων με άμεση και διαρκή επίδραση. Η επίτευξη του στόχου αυτού δεν είναι μόνο ζήτημα επιβίωσης του έθνους, αλλά και προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και τη διατήρηση της πολιτισμικής μας ταυτότητας.

Το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι απλώς ένας αριθμός στις στατιστικές - είναι η ίδια η επιβίωση της Ελλάδας. Η αντιμετώπισή του απαιτεί εθνική συνείδηση, τολμηρές πολιτικές και τη συμμετοχή όλων μας. Μόνο με συντονισμένη δράση μπορούμε να εξασφαλίσουμε την ύπαρξή μας ως έθνους σε μια δύσκολη περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας και ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενιές.