Μιλτιάδης Νεκτάριος

Αυτή η πραγματικότητα χαρακτηρίζει την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Σχεδόν σε όλους τους καίριους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας συνυπάρχουν μια επίφαση «σύγχρονου» (και «ευρωπαϊκού») με μια πραγματικότητα παλαιών δομών και οπισθοδρομικών αντιλήψεων. Η υποκείμενη πραγματικότητα καθορίζει την τελική έκβαση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων.

Ένα πρώτο παράδειγμα αποτελεί η επαρκής βιομηχανική υποδομή της χώρας πριν την Μεταπολίτευση. Μετά την Μεταπολίτευση, όλες οι «προβληματικές» βιομηχανικές μονάδες της χώρας, αντί να πωληθούν σε ενδιαφερόμενους επενδυτές, ή να ανατεθεί η διοίκηση και λειτουργία τους στους καλύτερους Mangers, κατέστησαν έρμαια άσχετων κομματικών στελεχών, με βάση τις αρχές του βαλκανικού management. Με απόλυτα λογικό αποτέλεσμα την πτώχευση όλων και την ανάληψη των χρεών από τον κρατικό προϋπολογισμό. Έκτοτε, η χώρα κατέστη ουραγός στη βιομηχανία, με αποτέλεσμα την μετανάστευση του ανώτερου στελεχιακού δυναμικού (μέχρι στιγμής το Brain Drain έχει οδηγήσει περισσότερους από 500.000 εργαζόμενους εκτός Ελλάδας).

Στον τομέα της παιδείας, το κύριο σύνθημα της Μεταπολίτευσης, με μια επίφαση «προοδευτικότητας», ήταν η εισαγωγή όλων των αποφοίτων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα Πανεπιστήμια, με παράλληλη υποβάθμιση μέχρι εξαφάνισης της επαγγελματικής εκπαίδευσης που είχε στηρίξει την εκβιομηχάνιση της χώρας στη μεταπολεμική περίοδο. Με αποτέλεσμα την δημιουργία στρατού «αιώνιων» φοιτητών, οι οποίοι ανακάλυπταν στις ηλικίες των 30-35 ετών ότι δεν είχαν καμία ειδίκευση και οι προοπτικές απασχόλησής τους ήταν μηδενικές. Αναμενόμενα αποτελέσματα: μηδενική αύξηση της παραγωγικότητας στην περίοδο 2000-2020, και την μεγαλύτερη ανεργία των νέων στην Ευρώπη.

Στον τομέα του περιβάλλοντος και του αστικού σχεδιασμού, ένα όργιο κατασκευής εκατομμυρίων αυθαίρετων κατοικιών και καταπάτησης δημοσίων εκτάσεων παρουσιάστηκε ως οικιστική ανάπτυξη. Αναμενόμενο αποτέλεσμα: η μόνιμη καταστροφή του περιβάλλοντος και οι έμμεσες επιπτώσεις σε άλλους τομείς της οικονομίας και κοινωνίας.

Στον τομέα των συντάξεων, το όνειρο των γενεών της Μεταπολίτευσης ήταν να γίνουν συνταξιούχοι, όσον το δυνατόν νωρίτερα και με όσον το δυνατόν μεγαλύτερες συντάξεις. Η Ελλάδα είχε το πιο γενναιόδωρο σύστημα συντάξεων σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο. Το έτος 2007 το ΔΝΤ υπολόγισε το «αφανές» χρέος του συστήματος συντάξεων ως το επταπλάσιο του ΑΕΠ (το μεγαλύτερο διεθνώς). Αναμενόμενο αποτέλεσμα: στην περίοδο των Μνημονίων έλαβε χώρα η μεγαλύτερη πτώχευση συστήματος συντάξεων στον αναπτυγμένο κόσμο στη μεταπολεμική περίοδο. Ακολούθησε και η επίσημη πτώχευση της χώρας. Η επίφαση των μεταρρυθμίσεων του 3ου Μνημονίου γρήγορα φαλκιδεύτηκε από το πολιτικό σύστημα, οπότε η επόμενη κρίση αναμένεται μετά το 2032.

Στον αγροτικό τομέα, συνεχίστηκε απρόσκοπτα η στρατηγική που επικρατούσε από την γέννηση του ελληνικού κράτους: ξεζούμισμα των αγροτών με χαμηλές τιμές για τα προϊόντα τους, και παχυλά κέρδη για το χονδρεμπόριο και λιανεμπόριο. Με ταυτόχρονη την πλήρη έκθεση των αγροτών στους γεωργικούς κινδύνους, λόγω της παλαιολιθικής οργάνωσης και λειτουργίας του ΕΛΓΑ. Αναμενόμενο αποτέλεσμα: εγκατάλειψη της γης από τις νέες γενιές και αύξηση των εισαγωγών όλων σχεδόν των αγροτικών προϊόντων.
Στην αγορά εργασίας, η πλήρης έλλειψη επαγγελματικής εκπαίδευσης σε συνδυασμό με την αλλοπρόσαλλη πολιτική των παντός είδους επιδομάτων έχει οδηγήσει σε μια μεγάλη αντίφαση: επίσημη ανεργία 1.000.000 ατόμων με, ταυτόχρονη, έντονη ζήτηση εργαζομένων από τον ΣΕΒ, τον τουριστικό τομέα, και τον αγροτικό τομέα. Αναμενόμενο αποτέλεσμα: μόνιμη κατάσταση υψηλής ανεργίας (δεύτερη υψηλότερη στην Ευρώπη).

Κατόπιν όλων αυτών και πολλών άλλων, η Ελλάδα «μετά τα Μνημόνια» έχει πλέον καταστεί ο παρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε οποιονδήποτε από δεκάδες συγκριτικούς δείκτες (από το κατά κεφαλήν εισόδημα, μέχρι τα σιδηροδρομικά ατυχήματα), η Ελλάδα βρίσκεται στην 26η ή στην 27η θέση μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ. Αυτό, βέβαια, δεν κοινολογείται από το πολιτικό σύστημα.

Και το καίριο ερώτημα είναι: γιατί και πώς η Ελλάδα διολίσθησε στην τελευταία θέση στην ΕΕ στην περίοδο της Μεταπολίτευσης; Η απλή και περιεκτική απάντηση βρίσκεται στην οργάνωση και λειτουργία του πολιτικού συστήματος της χώρας. Ένα εντελώς υποβαθμισμένο πολιτικό σύστημα αναθέτει την διοίκηση των εξειδικευμένων τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας σε ανίκανα, ανεπάγγελτα ή αργόσχολα άτομα (τα 3Α).

Το 2006 ο αείμνηστος συνταγματολόγος Δημήτριος Τσάτσος στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Παρακμή», διατύπωσε την άποψη ότι το κυριότερο πρόβλημα της χώρας είναι η σταδιακή ιδιωτικοποίηση της πολιτικής. Δηλαδή, η μετατροπή ενός λειτουργήματος σε επάγγελμα, με συνέπεια την βαθιά κρίση αξιοπιστίας της ελληνικής πολιτείας και της ελληνικής πολιτικής. Ισχυρίζεται ότι τα πάντα στη χώρα παραλειτουργούν. Διευκρινίζει ότι η παραλειτουργία σημαίνει σκόπιμη υπολειτουργία που έτσι γίνεται σχέδιο, τακτική με σκεπτικό και κυρίως με ηθελημένα αποτελέσματα. Οι διάφορες ομάδες συμφερόντων έχουν εξοστρακίσει την αξιοκρατία, με συνέπεια «η μετριότητα διασώζεται αναπαραγόμενη».

Έτσι δημιουργείται η πεποίθηση ότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι κυβερνήσιμη. Τις πταίει; Πρώτον, ο κομματικός γιγαντισμός: το κόμμα από θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης της κοινωνικής δυναμικής γίνεται το ίδιο εξουσία. Η αξιοκρατική στελέχωση της δημόσιας διοίκησης αποτελεί ανάθεμα για την κομματική νομενκλατούρα. Δεύτερον, η κυριαρχία των πληροφοριακών μηχανισμών: ο τρόπος της πληροφόρησης εμπεριέχει κι αυτός ανατροπή ρόλων. Η πληροφόρηση, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν παρέχει κριτήρια για να διαμορφώσει ο δέκτης (αναγνώστης, τηλεθεατής) την κρίση του, αλλά περιέχει την κρίση πριν αυτή διαμορφωθεί. Τρίτον, ο πολιτικός λόγος γίνεται, όσο πάει και περισσότερο, σκόπιμη, μεθοδευμένη λεκτική οργάνωση της ανακρίβειας. Έτσι, η ανακρίβεια από αδυναμία έγινε δύναμη και η κοινή γνώμη από δικαιούχος έγινε αντικείμενο χειρισμών.

Τις πταίει; Όταν στις επόμενες εκλογές πάμε να ψηφίσουμε, να μην παραλείψουμε να κοιταχτούμε στον καθρέπτη.


Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς