Μιλτιάδης Νεκτάριος

Η κυβέρνηση έχει δομήσει μια αναπτυξιακή στρατηγική για την επόμενη δεκαετία με βάση τους τέσσερις βασικούς άξονες δράσεων που έχει θέσει ως προτεραιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Κατατάσσει όλες τις προτάσεις έργων σε αυτές τις τέσσερις ενότητες. Το βασικό μειονέκτημα της κυβερνητικής πρότασης είναι ότι στις μεγάλες ενότητες έργων που καθορίζει δεν έχει αναπτύξει μια κεντρική στρατηγική. Για παράδειγμα, στον τομέα της εκβιομηχάνισης αναφέρει σειρά επιμέρους έργων, χωρίς να διατυπώνει τον κεντρικό στόχο που δεν μπορεί να είναι άλλος από την «αύξηση των εξαγωγών και την υποκατάσταση των εισαγωγών». Η διατύπωση αυτού του εθνικού στόχου θα λειτουργήσει ως καταλύτης για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση όλων των σχετικών επενδύσεων.

Οι ανακατατάξεις που έχουν δρομολογηθεί στο νέο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης διευκολύνουν την επίτευξη του στόχου αυτού. Οι νέες παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (Global Value Chains) ήδη δημιουργούνται.

Για την Ελλάδα, η «αναγκαία συνθήκη» για την επαναβιομηχάνιση είναι η ένταξή της στις παραπάνω GVCs. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να ενεργοποιηθεί η Ελλάδα ταχύτατα, με μια συνεκτική νέα βιομηχανική πολιτική, η οποία θα έχει δύο άξονες: την αύξηση των εξαγωγών και την υποκατάσταση των εισαγωγών.

Λόγω του μικρού μεγέθους της χώρας, ο κύριος παράγοντας που θα καθορίσει την βιωσιμότητα των εξαγωγικών επιχειρήσεων είναι η κλίμακα παραγωγής. Στο σημείο αυτό χρειάζεται η συνεργασία του κράτους με τους ιδιωτικούς φορείς, ώστε να καθοριστούν οι τομείς της οικονομίας με την μεγαλύτερη εξαγωγική δυναμική και στους τομείς αυτούς να επιδιωχθεί η μεγαλύτερη συγκέντρωση δυνάμεων. Στα σχήματα ΣΔΙΤ που θα προκύψουν, το Κράτος θα έχει πάντα μειοψηφικό ποσοστό, ούτως ώστε η διοίκηση να ανήκει στα συμμετέχοντα ιδιωτικά κεφάλαια. Τα ευρύτερα κοινωνικά συμφέροντα θα προστατεύονται από την αυστηρή εφαρμογή των σύγχρονων Κανόνων Εταιρικής Διακυβέρνησης, που αποτελούν πλέον απαραίτητα εργαλεία διοίκησης κάθε σύγχρονης επιχείρησης.

Επιπλέον, η δημιουργία εξαγωγικών επιχειρήσεων μεγάλης κλίμακας θα οδηγήσει στην αναβάθμιση του ελληνικού μάρκετινγκ με εξειδικευμένα στελέχη και νέα τεχνογνωσία, που θα συμβάλλουν στην καθιέρωση των διεθνώς εμπορεύσιμων ελληνικών προϊόντων. Ένα παράδειγμα εφαρμογής αυτής της στρατηγικής είναι ο αγροτικός τομέας, στον οποίο έχουμε προτείνει την δημιουργία ενός Φορέα Αγροτικών Εξαγωγών, η λειτουργία του οποίου θα είχε θεαματικές επιδόσεις τόσο στις εξαγωγές όσο και στη δημιουργία κινήτρων για αύξηση της αγροτικής παραγωγής.

Η δεύτερη διάσταση της προτεινόμενης στρατηγικής είναι η συστηματική υποκατάσταση των εισαγωγών, με εγχωρίως παραγόμενα αντίστοιχα προϊόντα. Και στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητος ο εθνικός σχεδιασμός, για την επιλογή των τομέων της οικονομίας στους οποίους υπάρχει ή μπορεί να δημιουργηθεί σχετικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την εγχώρια παραγωγή.

Μια πρώτη εφαρμογή αυτής της στρατηγικής θα ήταν η εγκατάσταση στη χώρα της παραγωγή ημιέτοιμων προϊόντων σε κρίσιμους για την ΕΕ κλάδους (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανία, ηλεκτρικά είδη, τηλεπικοινωνίες, ανανεώσιμη ενέργεια).

Μια δεύτερη εφαρμογή θα ήταν η στήριξη της ενεργειακής μετάβασης με τοπική παραγωγή στοιχείων ανεμογεννητριών, φωτοβολταϊκών και μπαταριών.
Τρίτη, και σημαντικότερη, εφαρμογή θα ήταν ο εξορθολογισμός και η αξιοποίηση της αμυντικής βιομηχανίας. Η ΕΑΒ, τα ΕΑΣ, η ΕΛΒΟ, τα ναυπηγεία και το εργοστάσιο ανακατασκευής αρμάτων μάχης στο Βελεστίνο μπορούν να ενταχθούν σε ευρωπαϊκά clusters αμυντικής βιομηχανίας και να εμβαθύνουν τις παραγωγικές δυνατότητές τους.

Τέταρτον, θα μπορούσαν να επιδιωχθούν συνεργασίες με τις μεγάλες εμπορικές αλυσίδες (ρούχων, συσκευών, εξαρτημάτων, επίπλων, κλπ.), που λειτουργούν στη χώρα. Από τις χιλιάδες προϊόντων, θα μπορούσαν να επιλεγούν μερικές δεκάδες για την παραγωγή τους στην Ελλάδα και με τις ίδιες ακριβώς προδιαγραφές. Η συμφωνία θα προέβλεπε την εξασφαλισμένη απορρόφηση της εγχώριας παραγωγής από τις εν λόγω εμπορικές αλυσίδες.

Όμως, για την υλοποίηση τέτοιων διεθνών συνεργασιών, τόσο στις εξαγωγές όσο και στην υποκατάσταση των εισαγωγών, η «ικανή συνθήκη» είναι μία: η δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων καθώς και με την δημιουργία συστάδων επιχειρήσεων (clusters). Η εθνική στρατηγική πρέπει να οδηγείται από τον κανόνα: «τουλάχιστον 10 υφιστάμενες επιχειρήσεις συγχωνεύονται σε 1 νέα επιχείρηση». Έτσι, οι 700.000 υφιστάμενες επιχειρήσεις θα δημιουργήσουν 70.000 ισχυρές και διεθνώς ανταγωνιστικές εταιρίες. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, μπορούν να δοθούν ισχυρά κίνητρα μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης.

Εάν επιτευχθεί μια τέτοια συγκέντρωση των μικρο-μεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα, εκτός όλων των άλλων, θα μειωθεί η φοροδιαφυγή (υπολογίζεται στο 30% του ΑΕΠ) και θα αυξηθεί το ΑΕΠ, λόγω της ένταξης της «μαύρης οικονομίας» στην επίσημη.

Συμπερασματικά, η νέα φάσης της παγκοσμιοποίησης είναι ευνοϊκή για την επαναβιομηχάνιση της χώρας, αλλά προϋποθέτει την εκπόνηση εθνικής στρατηγικής με στόχο την αύξηση των εξαγωγών και την υποκατάσταση των εισαγωγών. Η επιτυχία της προϋποθέτει την χρησιμοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης για την προώθηση ενός μεγάλου προγράμματος συγχωνεύσεων των υφιστάμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων.