Μιλτιάδης Νεκτάριος

Τα θέματα των συνεδρίων είναι δύο: (α) η ανάλυση των κινδύνων από τους επιστημονικούς φορείς, και (β) η διερεύνηση των διαδικασιών για την παροχή έγκυρης επιστημονικής πληροφόρηση στους επιχειρησιακούς φορείς, ούτως ώστε να μπορούν να δράσουν στοχευμένα, έγκαιρα και αποτελεσματικά όταν εμφανίζεται ένα καταστροφικό φαινόμενο.

Οι εργασίες των ετήσιων συνεδρίων έχουν αποδείξει ότι η επιστημονική κοινότητα έχει αναπτύξει υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία στην ανάλυση των καταστροφικών φαινομένων. Όμως, η Πολιτεία δεν έχει αναπτύξει τις κατάλληλες διαδικασίες για την επιχειρησιακή αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που να οδηγούν σε μια ενιαία, ακριβή και πρακτικά εφαρμόσιμη αντίληψη για το πώς αναπτύσσεται, εξελίσσεται και, κυρίως, πότε και με ποια ένταση ένας κίνδυνος θα μετατραπεί σε καταστροφή. Η σύγχυση που πολλές φορές δημιουργείται επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα με τραγικές συνέπειες, όπως συνέβη με τις πυρκαγιές στην Ηλεία, στο Μάτι, στη Βαρυμπόμπη, στον Έβρο.

Για την γεφύρωση αυτού του χάσματος, το Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς έχει προτείνει από το 2019 την θέσπιση του ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ, με την κατάλληλη επέκταση των αντικειμένων του υφιστάμενου ΟΑΣΠ (Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας), ο οποίος πρέπει να ενισχυθεί με ολιγάριθμο εξειδικευμένο προσωπικό για να καλύπτει, πέραν των σεισμών, και τις πλημμύρες και τις δασικές πυρκαγιές, καθώς και τις υπόλοιπες μορφές φυσικών καταστροφών.

Μια επιτυχημένη όσο και αποτελεσματική θεσμική επιστημονική δομή λειτουργεί εδώ και χρόνια στον Οργανισμό Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας: η θεσμοθετημένη Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικότητας και Σεισμικής Επικινδυνότητας, η οποία έχει την ευθύνη της επιστημονικής πληροφόρησης προς την πολιτεία, σε μια αναμενόμενη ή εξελισσόμενη σεισμική δραστηριότητα, όντας ουσιαστικά σε μια συνεχή συνεδρίαση.
Ανάλογες επιστημονικές επιτροπές θα μπορούσαν να θεσμοθετηθούν και για τους υπόλοιπους κινδύνους που μπορούν να προκαλέσουν καταστροφές στη χώρα, με εκπροσώπηση όλων των σχετικών επιστημονικών φορέων με όσο το δυνατόν ενιαίες προσεγγίσεις, οι οποίες να καταλήγουν σε προτάσεις σαφείς και συγκεκριμένες προς τους επιχειρησιακούς φορείς, έτσι ώστε αυτοί να επιχειρούν στοχευμένα.

Με την προτεινόμενη ρύθμιση, και την στελέχωση με έμπειρο προσωπικό ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ θα αποτελεί την κύρια δημόσια αρχή για την διαχείριση όλων των τύπων φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του θα είναι:
-Επιτελικός: εκπονεί μακροπρόθεσμη στρατηγική διαχείρισης φυσικών καταστροφών, με βάση την εμπειρία αντίστοιχων εθνικών φορέων (κυρίως των ΗΠΑ).
-Συντονιστικός, όλων των άλλων εμπλεκόμενων δημόσιων φορέων σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών (πυροσβεστική, αστυνομία, περιφέρειες , δήμοι, κλπ.).

Αντί της υιοθέτησης μιας τέτοιας πρακτικής, που προκύπτει από την διεθνή εμπειρία, επελέγη να συσταθεί το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας.

Το δεύτερο σκέλος της πρότασης του Πανεπιστημίου Πειραιώς αφορούσε στις ζημιές σε κατοικίες από σεισμούς, πλημμύρες, και δασικές πυρκαγιές. Προτείνεται να συσταθεί ένα Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Φυσικών Καταστροφών, το οποίο θα αναλαμβάνει την αποζημίωση των κατοικιών που υφίστανται ζημιές από σεισμούς, πλημμύρες και πυρκαγιές δασών, για ασφαλισμένο κεφάλαιο μέχρι του ποσού των 100.000 ευρώ. Πέραν του ποσού αυτού, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ασφαλίζονται σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, εφόσον το επιθυμούν.

Το Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Φυσικών Καταστροφών θα λειτουργεί με βάση το μοντέλο των εθνικών οργανισμών ασφάλισης φυσικών καταστροφών της Τουρκίας και της Ρουμανίας. Πρόκειται για το ίδιο μοντέλο που είχε προταθεί για την Ελλάδα το 1998 από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, αλλά δυστυχώς δεν νομοθετήθηκε, ενώ ο σεισμός της Πάρνηθας που συνέβη το 1999 προκάλεσε ζημιές 4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ (την μεγαλύτερη ζημιά από σεισμούς στην Ευρώπη, την τελευταία 20ετία). Η Τουρκία που θέσπισε τον ασφαλιστικό φορέα για τις φυσικές καταστροφές το έτος 2000, διαθέτει σήμερα ασφαλιστικά κεφάλαια περίπου 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για τις αποζημιώσεις των ζημιών από σεισμούς που συνέβησαν πέρυσι στη Ν.Α Τουρκία.

Για την μεγιστοποίηση της ασφαλιστικής κάλυψης του οικιστικού δυναμικού της χώρας, προτείνεται η διασύνδεση της χρηματοδότησης του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Φυσικών Καταστροφών με τον ΕΝΦΙΑ και τα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν από τον φόρο αυτό. Συγκεκριμένα, προτείνεται ότι ένα ποσοστό, περίπου 10%, των συνολικών εσόδων του ΕΝΦΙΑ να διατίθεται ετησίως στο Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Φυσικών Καταστροφών. Με την υιοθέτηση της πρότασης αυτής που θα οδηγήσει στην ασφάλιση του συνόλου των κατοικιών της χώρας, οι πολίτες θα αισθανθούν ότι για πρώτη φορά θα έχουν μια ανταπόδοση από την πληρωμή ενός φόρου όπως ο ΕΝΦΙΑ.

Το ΑΚΦΚ θα συσσωρεύει και θα επενδύει τα αποθεματικά του ασφαλιστικού φορέα. Θα μπορεί να εκχωρεί (αντασφαλιστικά) κινδύνους σε εγχώριες ασφαλιστικές εταιρείες ή σε διεθνείς αντασφαλιστές. Επίσης, θα μπορεί να εκδίδει Ομόλογα Φυσικών Καταστροφών (Catastrophe Bonds), ιδιαίτερα για τα πρώτα χρόνια λειτουργίας, όταν τα αποθεματικά δεν θα επαρκούν για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων πολύ υψηλών ζημιών.

Με τον τρόπο αυτό, εάν οι ζημιές σε μια περιοχή είναι σχετικά περιορισμένες, θα πληρώνονται από τους πόρους του εθνικού ασφαλιστικού φορέα. Εάν, όμως, οι ζημιές είναι πολύ μεγάλες (όπως με τον σεισμό της Πάρνηθας το 1999), τότε οι αποζημιώσεις θα πληρώνονται από τους διεθνείς αντασφαλιστικούς οργανισμούς και τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Το τελευταίο στοιχείο πιθανόν να αποτελεί σημείο συναίνεσης της (αριστερής) αντιπολίτευσης σε ενδεχόμενη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης.

Για την ελαχιστοποίηση του λειτουργικού κόστους του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου, προτείνεται η ανάθεση της τρέχουσας διαχείρισης του ΑΚΦΚ σε ελληνική ασφαλιστική εταιρεία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, μετά από σχετικό διαγωνισμό.

Σε όλον τον ανεπτυγμένο κόσμο, η διαχείριση εξειδικευμένων και πολύπλοκων εργασιών, όπως η διαχείριση των φυσικών καταστροφών, ανατίθεται σε εξειδικευμένους οργανισμούς, όπως αυτούς που προτείνουμε παραπάνω. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου η δημόσια διοίκηση βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο αποτελεσματικότητας. Το πολιτικό σύστημα πρέπει, επιτέλους, να αντιληφθεί ότι υπάρχουν λύσεις και εκτός των παραδοσιακών δομών της δημόσιας διοίκησης και, επιπλέον, υπάρχει τεράστια διεθνής εμπειρία που μπορεί να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα.






*Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι Καθηγητής Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.