Νίκος Αλιάγας

Στις 6 Μαΐου 1955 ο Νίκος Καζαντζάκης έδινε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στη γαλλική ραδιοφωνία όπου μιλούσε για την υπόσταση των Ελλήνων και την έννοια της ελευθερίας. Πέρασαν τόσα χρόνια και ο λόγος του είναι πάντα επίκαιρος. Οταν ο Νίκος Γκάτσος έγραφε «δώστε μου μια ταυτότητα να θυμηθώ ποιος είμαι», ο Καζαντζάκης συμπλήρωνε επαυξάνοντας: «Πώς θέλετε να μείνω ως Ελλην αμέτοχος και απαθής μπροστά σε έναν κόσμο που αλλάζει;». Ο κόσμος αλλάζει, λοιπόν, αλλά προς τα πού; Ξέρουμε ποια κατεύθυνση να πάρουμε; Σε αυτές τις περίεργες περιόδους, με τους Ελληνες να βρίσκονται στο στόχαστρο, ζαλισμένοι από τα πολλά ταρακουνήματα, καλό είναι να στρεφόμαστε στις σταθερές αξίες, στα διαχρονικά σημεία αναφοράς που αντιστέκονται στους τσαρλατάνους και τους όποιους ρήτορες της αδιαλλαξίας και του σκοταδισμού. 

Ιδού τι λέει στους Δυτικοευρωπαίους ο Καζαντζάκης το ’55: «Υποφέραμε πολύ, υποφέρουμε ακόμη κάτω από τον υποκριτικό ζυγό των μεγάλων δυνάμεων. Ο ελληνικός λαός είναι ένας λαός-μάρτυρας, ακόμα περισσότερο όταν η ανάγκη ελευθερίας είναι γι’ αυτόν εξίσου επιτακτική όσο και απαραίτητη. Εχει την έμφυτη ευαισθησία που τον καθιστά τρωτό σε κάθε προσβολή της ελευθερίας. Οχι μόνο για τη δική του ελευθερία αλλά και για των άλλων λαών. […] Γιατί στην ουσία το πραγματικό ελληνικό θαύμα δεν ονομάζεται ομορφιά, ονομάζεται ελευθερία. Κάθε λαός στον οποίο δόθηκε αποστολή πάνω στη Γη στέλνει τη δική του κραυγή. Ο Εβραίος καλεί τον Θεό, ο Ινδός προσπαθεί, πέρα από τα φαινόμενα, να κατανοήσει την έννοια και την ουσία, οι Αιγύπτιοι από το βάθος του τάφου τους φωνάζουν “ικετεύω την αθανασία”, στους Ελληνες, δε, δόθηκε σαν αποστολή το να έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν την όποια έννοια της σκλαβιάς σε ελευθερία. Πώς θέλετε, λοιπόν, ως Ελλην συγγραφέας να μη βάλω όλες τις δυνάμεις μου στην υπηρεσία της ελευθερίας; […] Ο καπετάν Μιχάλης, ο ήρωάς μου στο μυθιστόρημα “Ελευθερία ή θάνατος”, είναι η συμπύκνωση όλων των ελπίδων της φυλής μας ανάμεσα στην ελευθερία και τον θάνατο. Δεν ταλαντεύεται διότι ξέρει, ή ακριβέστερα αισθάνεται υπόκωφα, ότι η ζωή δεν είναι το ύστατο αγαθό. Στον Ελληνα μύθος και πραγματικότητα είναι απόλυτα ταυτόσημα». 

Ο Καζαντζάκης είναι σαφής: μύθος και πραγματικότητα συνυπάρχουν στο DNA μας και έχουμε την επιλογή. Και στο καθήκον της επιλογής ο Καβάφης λέει πως ομορφότερο από όλα είναι το ταξίδι, αλλά εμείς βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι δεν θα επιστρέψουμε ποτέ στην Ιθάκη, γι’ αυτό ας επιλέξουμε τουλάχιστον να μη μας καταβροχθίσουν οι Κύκλωπες, οι Λερναίες Υδρες και οι Κίρκες. Κι ας χάσουμε μια μάχη... Σκοπός είναι να μην παραδώσουμε τα όπλα. Δεν θέλει μόνο τόλμη η ελευθερία, θέλει υπομονή και καρδιά.