Νίκος Φελέκης

Η ιστορία της προοδευτικής διακυβέρνησης μου θυμίζει τους δύο μοναχούς που λογομαχούσαν για μια σημαία. Eλεγε ο ένας: «Η σημαία κινείται». Ελεγε ο άλλος: «Ο άνεμος κινείται». Τότε, όταν έτυχε να περνά από κει ο ηγούμενος, τους είπε: «Μήτε ο άνεμος μήτε η σημαία· το μυαλό κινείται». Τι εννοούσε; Οτι οι δύο μοναχοί προσέγγιζαν το θέμα επιφανειακά, αδυνατώντας να εμβαθύνουν στην ουσία. Αν κάποιος συμπεράνει ότι ηγούμενος είναι ο Γιώργος Παπανδρέου και μοναχοί ο Αλέξης Τσίπρας και η Φώφη Γεννηματά, το συμπέρασμά του είναι αυθαίρετο, ενδεχομένως και λάθος. Η αλήθεια πάντως είναι ότι χρειάστηκε μια συνέντευξη του πρώην πρωθυπουργού -και μάλιστα σε περιφερειακό έντυπο- για να λάβει διαστάσεις το θέμα. Η διακυβέρνηση, ως προοπτική αλλά και μέσο ανασυγκρότησης της Προοδευτικής Παράταξης, έμενε στο κάτω ράφι της πολιτικής συζήτησης όσο ήταν αντικείμενο δηλώσεων της Φώφης και του Αλέξη.

Το πρόβλημα είναι ότι για μία ακόμη φορά η συζήτηση για το μέλλον της εγχώριας Κεντροαριστεράς γίνεται απλώς για να γίνεται ή με τρόπο που η κάθε πλευρά θεωρεί ότι εξυπηρετεί τους δικούς της σχεδιασμούς. Σχεδόν όλοι θεώρησαν ότι ο Γιώργος έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για να αρχίσει το παιχνίδι της σύγκλισης ανάμεσα στο ΚΙΝ.ΑΛ. και τον ΣΥΡΙΖΑ. Ουδέν αναληθέστερον. Οσοι γνωρίζουν καλά τον γιο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ και έχουν την ευκαιρία να συζητούν μαζί του, διαβάζοντας τη συνέντευξή του, ουδεμία έκπληξη ένιωσαν από τα λεγόμενά του. Επανέλαβε θέσεις που διατυπώνει μόνιμα, σχεδόν μονότονα, και οι οποίες διαχρονικά χαρακτηρίζουν το ΠΑΣΟΚ, αλλά και την οικογενειακή παράδοση των Παπανδρέου. «Το γεγονός ότι ορισμένοι το εξέλαβαν ως πρόταση συνεργασίας με τον ΣΥΡΙΖΑ ή ακόμη και κοινής καθόδου στις εκλογές σχετίζεται με τη στρεβλή, ηθελημένα ή μη δεν έχει σημασία, αντιληπτική ικανότητα των ίδιων και όχι με τον Γιώργο», μας λέει συνεργάτης του προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Από το περιβάλλον του πρώην πρωθυπουργού υποστηρίζεται ότι «η ανάγκη προοδευτικής διακυβέρνησης είναι μόνιμος στόχος του ΠΑΣΟΚ από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα που πολιτεύεται ως Κίνημα Αλλαγής και κακώς ορισμένοι -πολιτικοί ή δημοσιολογούντες, από την κυβέρνηση ή την αξιωματική αντιπολίτευση- προσπαθούν να την ερμηνεύσουν ως κλείσιμο του ματιού στον Τσίπρα». Και προσθέτουν: «Χωρίς πρόταση εξουσίας, το ΚΙΝ.ΑΛ. δεν μπορεί να ανασυγκροτηθεί και να γίνει μεγάλο και ελκυστικό για τους ψηφοφόρους κόμμα, όπως ήταν παλιά το ΠΑΣΟΚ. Σήμερα όλοι το εκλαμβάνουν ως δυνάμει κυβερνητικό υποπόδιο είτε της Ν.Δ. είτε του ΣΥΡΙΖΑ και όχι ως πολιτική δύναμη που μπορεί να ξαναγίνει ο ένας από τους δύο πόλους του δικομματισμού».

Οι δημοσκοπήσεις
O Γιώργος Παπανδρέου σε συζητήσεις που έχει υποστηρίζει ότι «η κρίση αξιοπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ, όπως καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις και εμφανίζεται στα δημοσιεύματα των media για συμπεριφορές στελεχών του, δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε συνολική απαξία του προοδευτικού κόσμου και την πλήρη επικράτηση της Δεξιάς, αλλά να γίνει ευκαιρία για αντεπίθεση της Κεντροαριστεράς». Οι συνεργάτες και οι συνομιλητές του βουλευτή Αχαΐας υποστηρίζουν ότι «οι χαμηλές δημοσκοπικές πτήσεις του ΚΙΝ.ΑΛ. είναι αυτές που υπονομεύουν την αυτόνομη πολιτική του πορεία και όχι, όπως υποστηρίζουν κάποιοι κακόβουλοι ή και κυβερνητικά χαλκεία, οι θέσεις του Παπανδρέου για την ανασυγκρότηση της Δημοκρατικής Παράταξης και την αναγκαιότητα προοδευτικής διακυβέρνησης μέσα από προγραμματικές επεξεργασίες και οσμώσεις».

Επιπροσθέτως, αυτοί που γνωρίζουν καλά και συνομιλούν συχνά με τον Γιώργο υποστηρίζουν ότι η πρόθεσή του δεν είναι να βάλει τη Φώφη και τον Αλέξη να καθίσουν στο τραπέζι της εκλογικής συνεργασίας. Ούτε ο ίδιος διεκδικεί ρόλο και μάλιστα τριτεγγυητή. Δεν πιστεύει ότι οι κινήσεις κορυφής θα είναι αποδοτικές. Αντίθετα, είναι εδραία η πεποίθησή του ότι «η μεγάλη Κεντροαριστερά και η προοδευτική διακυβέρνηση μπορούν να πραγματωθούν μόνο εφόσον γίνουν υπόθεση των πολιτών». Μάλιστα, όπως λέει χαρακτηριστικά: «Η προοδευτική διακυβέρνηση δεν θα έρθει επειδή τη θέλω εγώ και πολλοί άλλοι. Χρειάζεται νέο εθνικό αφήγημα, εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο και ριζοσπαστικό αλλά και ρεαλιστικό πρόγραμμα για τα προβλήματα και τις αντιθέσεις που γεννά ο ψηφιακός καπιταλισμός με την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση, το ηλεκτρονικό εμπόριο, την τεχνητή νοημοσύνη, την ανέλεγκτη κυριαρχία των ελίτ και τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, περιλαμβανομένων και των πανδημιών».

Σε κάθε περίπτωση, δε, όπως παραδέχεται και ο ΓΑΠ, η προοδευτική διακυβέρνηση χρειάζεται χρόνο για να ωριμάσει ως στρατηγική πρόταση εξουσίας και οπωσδήποτε το περιεχόμενο και οι δυνάμεις που θα τη στηρίξουν δεν μπορεί παρά να είναι συνάρτηση και της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης που θα υπάρχει όταν θα στηθούν οι κάλπες. Το μόνο σίγουρο, όπως επισημαίνει στους συνομιλητές του, είναι ότι θα -πρέπει να- έχει αντιδεξιό πρόσημο και θα -επιδιώκει να- είναι σε συνεννόηση και κοινή πορεία και με τις άλλες προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη.

Βεβαίως, πριν από τη συνέντευξη του Γιώργου Παπανδρέου τόσο η Φώφη Γεννηματά όσο και ο Αλέξης Τσίπρας είχαν ταχθεί υπέρ της προοδευτικής διακυβέρνησης. Γιατί λοιπόν σηκώθηκε κουρνιαχτός όταν τη σκυτάλη πήρε ο Παπανδρέου; Η εξήγηση που δίδεται από ιστορικό στέλεχος της Χαριλάου Τρικούπη είναι ότι τόσο η κυβέρνηση όσο και η αξιωματική αντιπολίτευση προσπαθούν, για δικούς της λόγους η καθεμία, να εμφανίσουν τα λεγόμενα του Γιώργου ως αντι-ηγετική κίνηση, που δεν θέλει αυτόνομη πορεία του ΚΙΝ.ΑΛ., αλλά συμπαράταξη με τον ΣΥΡΙΖΑ. Η Ν.Δ. επιδιώκει να εδραιωθεί η πεποίθηση πως ό,τι έχει απομείνει από το ΠΑΣΟΚ στο ΚΙΝ.ΑΛ. είναι δεξιόστροφο και κατά συνέπεια να μπορέσει ο πρωθυπουργός (ιδίως στις δεύτερες εκλογές που θα γίνουν με την ενισχυμένη αναλογική και θα έχουν ως διακύβευμα «ποιος θέλεις να σε κυβερνήσει: ο φιλελεύθερος Μητσοτάκης ή ο λαϊκιστής Τσίπρας;») να το λεηλατήσει πλήρως και μέσα από ένα δεύτερο κύμα διεύρυνσης, με δέλεαρ τα ωφελήματα της κυβερνητικής εξουσίας, ουσιαστικά να το διαλύσει. «Κάθε αντιδεξιά φωνή χαλάει το αφήγημα του Μαξίμου και πρέπει να χτυπηθεί», είναι η εξήγηση που δίνεται, «και δεν αφορά μόνο τον Γιώργο, αλλά και τη Φώφη», η οποία, σημειωτέον, το τελευταίο διάστημα ανεβάζει συνεχώς τους αντικυβερνητικούς και αντιδεξιούς τόνους. Προφανώς, αυτό γίνεται επειδή ορισμένοι, θέτοντας πρόωρα και το θέμα της εκλογής ηγεσίας του ΚΙΝ.ΑΛ., προσπαθούν να την παρακάμψουν. Είναι, όπως μας λένε, η απάντηση της Φώφης στον Κυριάκο, αλλά και στον Αλέξη, που προτιμούν, ως φαίνεται, άλλους για συνομιλητές στο επίπεδο ηγεσίας του ΚΙΝ.ΑΛ. «Αν θέλετε να συζητήσετε μετεκλογικές ή κυβερνητικές συνεργασίες, πρέπει να το κάνετε μαζί μου, όχι με άλλους. Εγώ είμαι η αρχηγός, οι άλλοι είναι υφιστάμενοί μου», είναι σε ελεύθερη απόδοση το μήνυμα που στέλνει η Φώφη και προς τα δεξιά και προς τα αριστερά.

Αντίστοιχες επιδιώξεις με τη Ν.Δ. έχει και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ούτε η Κουμουνδούρου επιθυμεί ισχυρό το ΚΙΝ.ΑΛ. Μπορεί ο Αλέξης να μην το θέλει ως υποπόδιο, όπως ο Κυριάκος, όμως η πρόθεσή του είναι να το περιλάβει στο αντικυβερνητικό μέτωπο που προσπαθεί να στήσει αφενός για να σπάσει η πολιτική απομόνωση του ΣΥΡΙΖΑ και αφετέρου επειδή μια συμμαχία με τη Χαριλάου Τρικούπη στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση -αυτή που θα ακολουθήσει τη (βασίμως πιθανολογούμενη) κυβερνητικά ατελέσφορη με το σύστημα της απλής αναλογικής- του εξασφαλίζει κυβερνητικό αφήγημα. Ο φόβος που υπάρχει στην Κουμουνδούρου είναι να μην έχει ο ΣΥΡΙΖΑ την τύχη του PCI. Ως γνωστόν, το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ενώ συγκέντρωνε ποσοστά πάνω από 30%, δεν μπορούσε να κυβερνήσει επειδή δεν είχε κυβερνητικούς συμμάχους. Αυτό -σε συνάρτηση, φυσικά, και με άλλες εξελίξεις που δεν είναι του παρόντος σημειώματος- είχε ως αποτέλεσμα σταδιακά να χάνει δυνάμεις, να διασπαστεί και να περάσει στην αφάνεια. Με το αντικυβερνητικό μανιφέστο που υπέγραψε με ΚΚΕ και ΜέΡΑ25 έκανε το πρώτο βήμα. Ομως αυτά δεν του προσφέρουν -ούτε και επαρκούν για- κυβερνητικό αφήγημα. Μόνο η συμμαχία με το ΚΙΝ.ΑΛ. τού δίνει κυβερνητική προοπτική.

Ο Αλέξης Τσίπρας, και μάλλον ορθώς, θεωρεί ότι η επόμενη εκλογική αναμέτρηση θα είναι δύο γύρων. Η πρώτη με το σύστημα της απλής αναλογικής δεν θα βγάλει κυβέρνηση. Με τα σημερινά δεδομένα οι εκλογολόγοι της Κουμουνδούρου πιθανολογούν ότι μπορεί να έχουμε ένα αποτέλεσμα περίπου ίδιο με αυτό των τελευταίων ευρωεκλογών. Με τη Ν.Δ. στο 33% και τον ΣΥΡΙΖΑ στο 24%. Στις εκλογές που θα ακολουθήσουν το δίλημμα που θα τεθεί, κατά τη γνώμη του Τσίπρα, είναι: «Θέλετε να συνεχίσουμε με τη Δεξιά ή να πάμε σε προοδευτική διακυβέρνηση;». Αν το ΚΙΝ.ΑΛ. ακολουθήσει, υπάρχει κυβερνητικό αφήγημα. Αν αρνηθεί, η εκτίμηση της Κουμουνδούρου είναι ότι θα συνθλιβεί ανάμεσα στη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να μην κερδίσει την κυβέρνηση ο Τσίπρας, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ εδραιώνεται ως το δεύτερο μεγάλο κυβερνητικό κόμμα και απλώς θα περιμένει τη σειρά του για να κυβερνήσει. Αυτός είναι και ο λόγος που θεωρούν ότι η συζήτηση για προοδευτική διακυβέρνηση πρέπει να έχει και συνέχεια. Εξάλλου, όπως λένε στις κατ’ ιδίαν επαφές που δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας, «η Ν.Δ. σάς θέλει ως κυβερνητική τσόντα στην πιθανή περίπτωση που δεν έχει αυτοδυναμία, εμείς σας θέλουμε ως ισότιμο εταίρο για μια προοδευτική διακυβέρνηση».

Οι καχύποπτοι
Βεβαίως, τόσο στον ΣΥΡΙΖΑ όσο και στο ΚΙΝ.ΑΛ. γνωρίζουν ότι η πρόταση για προοδευτική διακυβέρνηση συναρτάται άμεσα με τις πολιτικές εξελίξεις. Αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης στήσει κάλπες τους επόμενους μήνες, τότε -ακόμη κι αν έχουν ξεκινήσει διεργασίες προγραμματικών συμπτώσεων σε ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝ.ΑΛ.- το σχέδιο για προοδευτική διακυβέρνηση είναι εξαιρετικά δύσκολο να ευδοκιμήσει. Και ίσως καταστεί αδύνατο αν εν τω μεταξύ η πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση λάβει, όπως φημολογείται, εκρηκτικές διαστάσεις λόγω σκανδάλων, σκανδαλολογίας και δικαστικών διερευνήσεων για συμπεριφορές, πράξεις και παραλείψεις κυβερνητικών στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ. Η διεξαγωγή της πολιτικής αντιπαράθεσης με όρους ποινικού και αστικού δικαίου εκ των πραγμάτων οδηγεί στην ακραία πόλωση και ως εκ τούτου ακόμη κι αν υπήρχε η βούληση, ορθώνονται πρόσθετα εμπόδια στην επικοινωνία της Χαριλάου Τρικούπη με την Κουμουνδούρου. Για ορισμένους καχύποπτους του ΣΥΡΙΖΑ ενδεχομένως αυτός είναι και ο στόχος της Ν.Δ.: να ανατιναχτούν παντί τρόπω όλες οι γέφυρες που θα επέτρεπαν, μέσω του στόχου της προοδευτικής διακυβέρνησης, στα δύο κόμματα να έρθουν κοντά.

Πάντως, με πρώτο τον Νίκο Μπίστη η πρόταση του Γιώργου για προοδευτική διακυβέρνηση έγινε ασμένως δεκτή. Και ήδη στο παρασκήνιο ο παλιός υφυπουργός του Κώστα Σημίτη προωθεί την ιδέα συγκρότησης ρεύματος στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ με σημαία την προοδευτική διακυβέρνηση. Ακόμη και στελέχη της αριστερής μειοψηφίας που μέχρι πρότινος θεωρούσαν τον Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ τοξικούς, τώρα τάσσονται υπέρ του διαλόγου και της συνεργασίας. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος μπορεί να αισθάνεται δυσανεξία σε οτιδήποτε πράσινο, όμως ο συνοδοιπόρος του Νίκος Φίλης διαφωνεί με τη «λογική του σκαντζόχοιρου» και υποστηρίζει ότι «η σύγκλιση αριστερών, οικολογικών και κεντροαριστερών δυνάμεων και προσωπικοτήτων είναι αναγκαία και θα κριθεί πρώτα και κύρια στο πρόγραμμα». Το περίεργο είναι ότι αντίθετοι είναι ορισμένοι πασοκογενείς, τους οποίους η μεν Χαριλάου Τρικούπη δεν θέλει να βλέπει ούτε ζωγραφιστούς, οι δε νέοι τους σύντροφοι τους παρομοιάζουν με «γενίτσαρους». Σε κάθε περίπτωση, το παιχνίδι τώρα ξεκίνησε. Θα παιχτεί σε πολλούς γύρους, ενώ καθοριστικό ρόλο στην έκβασή του θα παίξει και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Αν στήσει πρόωρες κάλπες ή εξεταστικές και προανακριτικές επιτροπές που θα ρίξουν σκιές στην ποιότητα διακυβέρνησης από τη ριζοσπαστική Αριστερά, τότε το παιχνίδι της προοδευτικής διακυβέρνησης μπορεί, σύμφωνα με τη γνώμη δραστήριου υπουργού της υφιστάμενης κυβέρνησης, «να εξελιχθεί σε παιχνίδι των λυγμών»...