Παντελής Καψής

Κατ αρχήν στο ζήτημα του λαϊκισμού. Πριν από λίγες εβδομάδες οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς υποστήριζαν ότι σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην Ευρώπη, στην Αγγλία, σήμερα, ο κίνδυνος αντισυστημικών πειραματισμών έχει περάσει: δεν απειλεί τη σταθερότητα καμία Λεπέν, όπως στη Γαλλία και καμία AfD όπως στη Γερμανία. Και στα δύο μεγάλα κόμματα άλλωστε, ηγούνται σοβαροί, ρεαλιστές πολιτικοί. Στους συντηρητικούς ο Σούνακ θεωρείται ένας σπασίκλας τεχνοκράτης, το ακριβώς αντίθετο από τον Τζόνσον. Όσο για τον Στάρμερ των Εργατικών, παρότι άχρωμος και άοσμος, του πιστώνουν ότι ξεφορτώθηκε την κληρονομιά του Κόρμπιν και οι Εργατικοί είναι πια το μεγάλο φαβορί για τις προσεχείς εκλογές. Απέδιδαν δε τις εξελίξεις αυτές στο τραύμα του Μπρέξιτ και της αλλοπρόσαλλης διακυβέρνησης Τζόνσον που προσγείωσαν το εκλογικό σώμα.

Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να υποστηριχθεί και για την Ελλάδα. Η κυριαρχία Μητσοτάκη και η υποχώρηση του λαϊκισμού δεν μπορεί να ερμηνευθούν χωρίς αναφορά στο τραύμα της διακυβέρνησης Σύριζα. Προφανώς μέτρησαν και άλλοι παράγοντες. Ο Μητσοτάκης για παράδειγμα, εκμεταλλεύτηκε την δογματική τύφλωση των αντιπάλων του: την ώρα που αυτοί έκλειναν τον νεοφιλελευθερισμό σε όλες τις πτώσεις και προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να τον πλήξουν προσωπικά, ανακυκλώνοντας την εχθροπάθεια της περιόδου των μνημονίων, κατάφερε να σπάσει την κυριαρχία του Σύριζα σε λαϊκές περιφέρειες με μια στοχευμένη πολιτική προεκλογικών παροχών.

Η συσπείρωση όμως των κεντρώων ψηφοφόρων που αντιστάθμισαν τις απώλειες προς τα ακροδεξιά μορφώματα, δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς αναφορά στην πολιτεία του Σύριζα, τόσο μετά όσο και πριν το 2015. . Και το ίδιο ισχύει για την εκλογική του κατάρρευση. Μέτρησε ασφαλώς η λανθασμένη αντιπολιτευτική του τακτική, περισσότερο όμως βάρυνε η χρεοκοπία της πολιτικής με την οποία συστήθηκε στο εκλογικό και πορεύτηκε όλα αυτά τα χρόνια.

Το ερώτημα φυσικά για την κυβέρνηση είναι ως πότε μπορεί να στηρίζεται στην ανυπαρξία σοβαρής αντιπολίτευσης. Ήδη μοιάζει να την κυνηγά η κατάρα της δεύτερης τετραετίας. Ότι και αν συμβαίνει, δικαίως ή αδίκως γυρνά εναντίον της. Βοήθησαν τα συνήθη «απρόβλεπτα» γεγονότα που αποκάλυψαν τις χρόνιες παθογένειες του συστήματος, για τις οποίες όμως οι ευθύνες καταλογίζονται πια στο «επιτελικό κράτος». Όταν στην κυβέρνηση έλεγαν ότι αυτή τη φορά δεν θα υπάρξει περίοδος ανοχής, ίσως να μην είχαν καταλάβει τις συνέπειες. Δεν εξηγείται αλλιώς η ελαφρότητα με την οποία ο πρωθυπουργός επέλεξε ορισμένα πρόσωπα σε κρίσιμες θέσεις. Το αν θα κάνει την «ολική επαναφορά» θα το δούμε. Θα χρειαστεί πάντως πολύ περισσότερα από μια καλή εμφάνιση στη Θεσσαλονίκη.

Όμως υπάρχει και άλλη μία ενδιαφέρουσα αναλογία με τις εξελίξεις στην Αγγλία. Μετά την παραίτηση Τζόνσον, στο συντηρητικό κόμμα εξέλεξαν ως διάδοχο του και πρωθυπουργό την Λιζ Τρας. Πιο ακατάλληλο πρόσωπο δεν θα μπορούσαν να βρουν. Αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από μόλις 45 ημέρες, αφού προηγουμένως είχε κλονίσει την εμπιστοσύνη της αγγλικής οικονομίας στις διεθνείς αγορές. Σίγουρα είναι στα υπέρ του συστήματος το ότι το λάθος διορθώθηκε τόσο σύντομα. Από την άλλη πλευρά δεν μπορεί παρά να γεννά ανησυχητικά ερωτήματα πώς σε μια τόσο ώριμη δημοκρατία, μπορεί να οδηγούνται σε τόσο καταστροφικές επιλογές.

Η αναλογία με την Ελλάδα αφορά βέβαια την διαφαινόμενη εκλογή Κασσελάκη στο Σύριζα. Το αν θα είναι εξίσου καταστροφική για το μέλλον της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μένει να φανεί. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση όμως είναι πώς ουσιαστικά ένας άγνωστος και εντελώς αδοκίμαστος στην πολιτική, ο οποίος έχει ζήσει σχεδόν όλη τη ζωή του στο εξωτερικό, μπορεί με τόση ευκολία να είναι έτοιμος να αναλάβει την ηγεσία του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος στη χώρα. Δεν είμαι βέβαιος τι λέει για τον Σύριζα.

Είναι σαν τα μέλη και οι οπαδοί του να μην αγαπούν το κόμμα τους. Να προτιμούν μια ζαριά στο άγνωστο από το να εμπιστευθούν τα στελέχη τα οποία οι ίδιοι είχαν αναδείξει στις κορυφαίες θέσεις. Λέει περισσότερα ίσως για το πολιτικό μας σύστημα: πόσο ευάλωτο είναι στο τυχαίο, στην ετοιμότητα μας να εμπιστευθούμε τον πρώτο που θα μας κολακεύσει με ωραία λόγια και θα μας πουλήσει ελπίδα. Αν γίνει το λάθος μάλιστα, αντίθετα από την Αγγλία, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορούμε να το διορθώσουμε μέσα σε 45 μέρες.