Παντελής Καψής

Η εγχείρηση πήγε καλά, κόλλησε όμως ένα ανθεκτικό στα αντιβιοτικά μικρόβιο και μετά από ένα μήνα κατέληξε. Ο θάνατος της ήταν το αποτέλεσμα δύο πολύ ελληνικών πρωτιών.
Είμαστε η χώρα με τους περισσότερους θανάτους από τα «υπερμικρόβια» στην Ευρώπη και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες. Έχουμε 20 θανάτους ανά 100.000 πληθυσμού την ώρα που η γειτονική Βουλγαρία για παράδειγμα, έχει μόλις 4 θανάτους ενώ η χώρα με τις καλύτερες επιδόσεις, η Ολλανδία, έχει μόλις δύο θανάτους! Αυτό μεταφράζεται σχεδόν σε 2000 θανάτους το χρόνο. Η μόνη χώρα που μας ανταγωνίζεται είναι η Ιταλία.

Η δεύτερη πολύ ελληνική πρωτιά αφορά τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Εδώ ένας στους δέκα ασθενείς στην Ελλάδα πρόκειται να κολλήσει κάποια ασθένεια στο νοσοκομείο την ώρα που ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι λίγο πάνω από το μισό. Περίπου το 70% μάλιστα αυτών που θα ασθενήσουν, θα κολλήσουν κάποιο από τα μικρόβια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

Πρόκειται για δύο πρωτιές οι οποίες αυτοδίκαια μπορεί να χαρακτηριστούν «πολύ ελληνικές»: σε μεγάλο βαθμό είναι και οι δύο αποτέλεσμα της αδιαφορίας και του ωχαδερφισμού σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας. Από τους υπουργούς υγείας μέχρι τους γιατρούς, τους λειτουργούς της υγείας, φυσικά και ημών των ασθενών. Δεν σχετίζεται με άλλα λόγια με την οικονομική μας καχεξία, δεν απαιτεί τόσο πρόσθετους πόρους όσο αλλαγή κουλτούρας και εργασιακού ήθους. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις το 2020 καθιερώθηκε η υποχρεωτική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών. Το πρόβλημα ωστόσο ήταν γνωστό εδώ και δεκαετίες.

Ως το 2020 ο καθένας μπορούσε να μπει σε ένα φαρμακείο και να αγοράσει αντιβιοτικό. Μόνο εμπόδιο η επαγγελματική ευσυνειδησία του φαρμακοποιού, η οποία σπανίως εκδηλωνόταν. Γίναμε έτσι η χαρά των πολυεθνικών του φαρμάκου. Φταίγαμε και εμείς βέβαια. Θυμάμαι στη δεκαετία του 80(!), ναι από τότε τα ξέραμε, να συζητάω το πρόβλημα με φίλους γιατρούς που έκαναν το αγροτικό τους. Η πίεση από τους ασθενείς να τους γράψουν αντιβιοτικό ήταν μεγάλη. Όποιος δεν υπέκυπτε έβγαζε κακή φήμη. Γιατί τι σόι γιατρός μπορεί να είναι αν δεν σου δίνει φάρμακα;

Σε απόλυτη συνάφεια είναι βέβαια και η πρωτιά στις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Δεν φτάνει που «γυμνάζουμε» τα μικρόβια στην αντοχή στα αντιβιοτικά, διευκολύνουμε και τη διασπορά τους. Και βέβαια πρόκειται για μια εξίσου ελληνική πρωτιά. Ασφαλώς σχετίζεται με την υποστελέχωση και τις ελλείψεις στα νοσοκομεία. Σε μεγάλο βαθμό όμως οφείλεται στο κλίμα που επικρατεί, στην πλημμελή τήρηση στοιχειωδών κανόνων υγιεινής.

Σε μια πρόσφατη σχετική μελέτη, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ανάμεσα σε άλλα, έκταση του φαινομένου οφείλεται και σε «ειδικά ελληνικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά», δηλαδή την «άρνηση των λειτουργών της υγείας να κάνουν πράγματα παραπάνω από όσα πληρώνονται», την πίστη ότι «η προσωπική εμπειρία υπερέχει της γνώσης με βάση τα στοιχεία» αλλά και των περιορισμένων γνώσεων σε ότι αφορά τον περιορισμό των λοιμώξεων. Τι ακριβώς εννοούν οι ερευνητές για την άρνηση να κάνουν παραπάνω από όσα πληρώνονται ομολογώ δεν μπορώ να καταλάβω. Μέχρι σήμερα πίστευα ότι όλοι πληρώνονται για να προστατεύουν τους ασθενείς. Ας είναι.

Διαβάζοντας για αυτή τη μελέτη, θυμήθηκα μια άλλη η οποία με είχε εντυπωσιάσει παλιότερα. Είχε γίνει σε μια συγκεκριμένη μονάδα εντατικής όπου είχαν καταφέρει να περιορίσουν δραστικά τις λοιμώξεις υιοθετώντας ένα αυστηρό καθηκοντολόγιο. Ανάμεσα σ άλλα προέβλεπε το πλύσιμο των χεριών πριν και μετά από κάθε ιατρική πράξη και πολλές άλλες πολύ απλές ενέργειες, τις οποίες θα θεωρούσαμε αυτονόητες. Όχι στην Ελλάδα βέβαια.

Σαν υστερόγραφο, πριν από λίγα χρόνια, ένας φίλος Γάλλος ο οποίος έκανε διακοπές στη Σχοινούσα, είχε τραυματιστεί σοβαρά επιστρέφοντας τα μεσάνυχτα από τη διασκέδασή του. Το πρωί στις 8, μετά από μια εντυπωσιακή επιχείρηση μεταφοράς, έμπαινε στο χειρουργείο μεγάλου νοσοκομείου. Θυμάμαι είχα αισθανθεί υπερήφανος για το ΕΣΥ μας. Και η δική του εγχείρηση είχε πετύχει, έμεινε ωστόσο για μήνες στην εντατική, καθώς η μία μόλυνση ακολουθούσε την άλλη. Επανειλημμένα είχαν προειδοποιήσει τους δικούς του ότι δεν θα αντέξει. Τελικά οργάνωσαν με ειδική πτήση την οποία κάλυψε η ασφάλεια του, τη μεταφορά του στη Γαλλία όπου και θεραπεύτηκε. Μας έλεγαν ότι στο νοσοκομείο που πήγε απομόνωσαν ολόκληρη την πτέρυγα στην οποία τον εισήγαγαν, για προφανείς λόγους. Στη Γαλλία το ποσοστό των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων με υπερμικρόβια, είναι το μισό σε σχέση με την Ελλάδα.