Παντελής Καψής

Μαζί και οι εκκλήσεις από κόμματα και κυβέρνηση να ψηφίσουμε. Έχω την εντύπωση όμως ότι αυτά στηρίζονται σε μια παρερμηνεία. Το σωστό νόημα της φράσης δεν είναι ότι αν δεν ψηφίσεις είσαι «αχρείος» αλλά ότι είσαι «αχρείος» και γι αυτό δεν ψηφίζεις.

Με άλλα λόγια και αν ψηφίσεις δεν θα πάψεις να είσαι αχρείος. Μια τυπική εκπλήρωση των υποχρεώσεων σου ως πολίτη δεν σε απαλλάσσει. Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, είναι πιθανό πως αν ψήφιζαν όλοι οι «αχρείοι», πάντα με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου, η χώρα θα ήταν πιο δύσκολο να κυβερνηθεί.

Ας το δούμε όμως με αριθμούς. Μεταξύ των εθνικών εκλογών του Ιανουαρίου του 2015 και του 2023, ψήφισαν περίπου 900.000 λιγότεροι πολίτες. Πρόκειται προφανώς για ένα ετερογενές σύνολο το οποίο δεν γνωρίζουμε. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ούτε τι είχαν ψηφίσει, αν είχαν ψηφίσει, ούτε φυσικά τους λόγους που τους οδήγησαν στην αποχή. Μια εύλογη υπόθεση ωστόσο θα ήταν ότι ένα μεγάλο μέρος από αυτούς ψήφισαν Σύριζα κι όταν απογοητεύτηκαν από την στάση του, πήγαν σπίτι τους.

Ποιο μπορεί να είναι το προφίλ τους; Και πάλι δεν το ξέρουμε. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποιος μπορεί να ψηφίσει ένα κόμμα ή να επιλέξει την αποχή. Ο θυμός και η απελπισία είναι μέρος αυτών και κανείς δεν δικαιούται να τα υποτιμήσει. Ιδίως όταν προέρχονται από ανθρώπους οι οποίοι αισθάνονται ότι δεν έχουν τίποτα να χάσουν, κι υπήρχαν πολλοί τέτοιοι το 2015. Έχω την εντύπωση ωστόσο ότι ένα μέρος τους είναι από εκείνους που αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις «αυταπάτες».

Πίστεψαν και εξακολουθούν να πιστεύουν, ότι το μνημόνιο μπορούσε να καταργηθεί με ένα νόμο και ένα άρθρο. Πίστεψαν και εξακολουθούν να πιστεύουν ότι στην κρίση μας έβαλαν η Ευρώπη και το ΔΝΤ, ότι υπεύθυνοι ήταν η Μέρκελ και ο Σόιμπλε, ότι υπήρξαμε θύματα μιας διεθνούς συνωμοσίας. Ενδεχομένως να ανήκαν και στους αντιεμβολιαστές το 2020.

Σήμερα θα μπορούσαν πολύ εύκολα να πιστέψουν ότι μπορεί αύριο το πρωί να πάνε οι συντάξεις στα 3000 ευρώ, να δοθούν δύο μισθοί στο δημόσιο, να μηδενιστεί ο φόρος για τους δύο στους τρεις ελεύθερους επαγγελματίες, να μηδενιστεί ή να μειωθεί ο ΦΠΑ σε μια σειρά προϊόντα, ή όποια άλλη παλαβομάρα κατεβάσει η κούτρα κάθε επίδοξου δημαγωγού. Και βέβαια σήμερα η στάση τους, η στάση πολλών εξ αυτών τουλάχιστον, δεν οφείλεται στην απελπισία αλλά σε ηθελημένη ή αθέλητη άγνοια.

Οφείλεται στην αδιαφορία τους ή στην αδυναμία τους να βγουν από το καβούκι τους, να ενημερωθούν, να δουν κριτικά και αυτοκριτικά τα κοινά μας προβλήματα. Αντιμετωπίζουν την πολιτική όπως το ποδόσφαιρο, μένουν δέσμιοι των προκαταλήψεων τους, εκτονώνουν τη χολή τους στα κοινωνικά δίκτυα. Πόσο ευθύνεται το εκπαιδευτικό σύστημα, η κοινωνία η οι ίδιοι, είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση. Με αυτή την έννοια ωστόσο εμπίπτουν ακριβώς στην έννοια του «αχρείου».

Αν πολλοί από αυτούς δεν ψηφίζουν είναι επειδή δεν έχει βρεθεί κάποιος να τους «εμπνεύσει», να τους πείσει δηλαδή ότι μπορεί να διεκδικήσει την εξουσία και να εφαρμόσει τα ανεφάρμοστα. Παραμένουν όμως μια κρυφή δύναμη η οποία υπό προϋποθέσεις μπορεί να εκδηλωθεί. Το είδαμε άλλωστε στο δημοψήφισμα του 2015 με παρολίγον καταστρεπτικές συνέπειες. Δεν αποκλείεται να το δούμε ξανά από τα αριστερά ή από τα δεξιά. Για την ώρα έχουν αυτό- εξουδετερωθεί κι αυτό δεν είναι αναγκαστικά αρνητικό.