Παντελής Καψής

Την θυμήθηκα ωστόσο με αφορμή την ειδησεογραφία των τελευταίων ημερών. Μπορεί ο τίτλος της ταινίας να μην αποδίδει το περιεχόμενο, αποδίδει ωστόσο εξαιρετικά την δική μας χρόνια παθογένεια.

Μια σύντομη συλλογή όσων έχουν αποκαλυφθεί μέσα σε αυτή μόνο τη χρονιά, θα μας πείσει. Έχουμε και λέμε λοιπόν. Κύκλωμα απάτης και εκβιασμών στην εφορία Κέρκυρας.
Κύκλωμα απάτης και εκβιασμών στην εφορία Χαλκίδας. Κύκλωμα απάτης και εκβιασμών στον Δήμο της Αθήνας με τη συμμετοχή υπαλλήλων της δημοτικής αστυνομίας, της υπηρεσίας δόμησης και της υπηρεσίας ελέγχου υγειονομικών καταστημάτων. Καταγγελία δημάρχου Μυκόνου για θάψιμο φακέλων αυθαίρετων κατασκευών στην πολεοδομία. Έρευνα του Πολυτεχνείου αποκαλύπτει ότι ένα στα τέσσερα πρατήρια λειτουργεί με πειραγμένες αντλίες ενώ τουλάχιστον το 10% των πρατηρίων βρίσκεται στα χέρια της Greek Mafia. Τα οποία πρατήρια συνεχίζουν να λειτουργούν ακόμα και όταν εντοπίζεται η παρανομία!

Σε αυτά ας προσθέσουμε τα αποτελέσματα των ελέγχων για φοροδιαφυγή. Μετά τη σύνδεση της ΑΑΔΕ με τα τερματικά των πιστωτικών καρτών, η είσπραξη του ΦΠΑ αυξήθηκε κατά 1,2 δισεκατομμύρια στο 7μηνο. Ακόμα ο τζίρος αυξήθηκε κατά 177% στα ταξί, 16% στην εστίαση, 14% στα κομμωτήρια, 20% στους γιατρούς και 34% στα γυμναστήρια. Και βέβαια να μη ξεχάσουμε τους 1100 γιατρούς οι οποίοι ελέγχονται για «ασυνήθιστες συνταγογραφικές συμπεριφορές».

Φυσικά τέτοια στοιχεία πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με προσοχή, είναι εύκολο να δημιουργούνται εντυπώσεις. Ωστόσο η εικόνα που έχουμε όλοι μας δεν είναι και πολύ διαφορετική. Αυτά τα φαινόμενα τα διαπιστώνουμε όλοι γύρω μας. Πότε ξέφυγε η κατάσταση δεν το γνωρίζω. Σίγουρα βοήθησε η οικονομική κρίση. Το μεγάλο ξεχαρβάλωμα όμως έχω την εντύπωση ότι προηγήθηκε, τότε που το χρήμα, δανεικό φυσικά, κυκλοφορούσε με πολύ μεγαλύτερη ευκολία. Και βέβαια δεν γνωρίζω πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Γιατί δεν μιλάμε για μεμονωμένες παραβατικές συμπεριφορές αλλά για ένα κοινωνικό φαινόμενο όπου, για παράδειγμα, η φοροδιαφυγή δεν έχει πια την παραμικρή κοινωνική απαξία.

Η τεχνολογία ασφαλώς βοηθά. Η γραφειοκρατία και η μεσολάβηση του «ανθρώπινου παράγοντα» λειτουργούσαν πάντα ως θερμοκήπια της διαφθοράς. Τα τελευταία στοιχεία για τις υπερσυνταγογραφήσεις ή για την αύξηση των δηλωμένων εσόδων, προέκυψαν ακριβώς από τη χρήση της τεχνολογίας. Από την άλλη πλευρά πάλι, πάντα βρίσκονται τρόποι για την παράκαμψη της. Πριν από λίγα χρόνια για παράδειγμα η σύνδεση των αντλιών βενζίνης με την εφορία ήταν η απάντηση στη φοροδιαφυγή. Μόνο και μόνο όμως για να ανακαλύψουμε σήμερα ότι το βάρος έπεσε στο «πείραγμα» των αντλιών. Άλλωστε η τεχνολογία δεν απαντά στο μείζον πρόβλημα που είναι η αλλαγή της νοοτροπίας και ο σεβασμός στους κανόνες. Η παραβίαση τους να γίνει η εξαίρεση.

Πολλοί υποστηρίζουν, όχι άδικα, πώς μια τέτοια αλλαγή προϋποθέτει την εμπέδωση του αισθήματος της δικαιοσύνης στους πολίτες. Όμως εμείς έχουμε αποδείξει ότι η δικαιοσύνη είναι μια σχετική έννοια. Για παράδειγμα οι ίδιοι που φοροδιαφεύγουμε κατηγορούμε το κράτος ότι δεν προσφέρει τις υπηρεσίες που θεωρούμε ότι δικαιούμαστε. Κι αυτό το τελευταίο θεωρείται επαρκής δικαιολογία για να εξακολουθήσουμε να φοροδιαφεύγουμε. Ένας φαύλος κύκλος. Χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι δεν έχουμε και πολλά παραδείγματα υψηλής διαπλοκής και διαφθοράς.

Το πρόβλημα σε αυτού του είδους τα φαινόμενα είναι πως δεν υπάρχει μία λύση, ένα σημείο από όπου μπορείς να ξεκινήσεις και να έχεις άμεσα και ορατά αποτελέσματα. Χρειάζεται ένα σύνολο κινήσεων, πάρα πολλά μικρά βήματα τα οποία λειτουργούν σε βάθος χρόνου. Προϋποθέτουν δηλαδή συνέχεια και συνέπεια. Και έχουμε και πάλι αποδείξει ότι ως κοινωνία δεν διαθέτουμε την απαιτούμενη υπομονή.

Πριν από πολλά χρόνια, όταν συζητούσαμε ανάλογα προβλήματα, υπήρχαν ορισμένοι οι οποίοι υποστήριζαν ότι καθώς το οικονομικό επίπεδο της χώρας θα ανεβαίνει, οι παραβατικές συμπεριφορές θα μειώνονται, θα ακολουθούμε το παράδειγμα των υπόλοιπων αναπτυγμένων κρατών. Αποδείχθηκαν αδικαιολόγητα αισιόδοξοι.