Παναγιώτης Ε. Πετράκης

Οι άνθρωποι αποφασίζουν με τρόπο περίπλοκο στις περιπτώσεις όπου κυριαρχεί το θυμικό και όχι η λογική και ο ορθολογισμός. Το θυμικό δύσκολα αποκρυπτογραφείται. Για να το επιχειρήσεις πρέπει να έχεις πολύ μεγάλο ταλέντο και μεγάλη ενσυναίσθηση. Για να διευκολύνουν τον εαυτό τους οι πολίτες καταφεύγουν σε απλοποιήσεις.

Ετσι αναπτύσσεται η πολιτική ζωή με βάση την «ευρετική» συμπεριφορά, όπου η απλοποίηση, ως μέθοδος κρίσης, έχει αντικαταστήσει την ουσιαστική ανάλυση των προβλημάτων μετατρέποντας τα σύνθετα προβλήματα σε απλοϊκές αποφάσεις. Μάλιστα ένας μεγάλος ψυχολόγος αλλά και κάτοχος Νόμπελ (οικονομίας!) έχει σε βάθος αναλύσει πώς λειτουργεί αυτή η μέθοδος. Εχει δείξει, λοιπόν, ότι όταν ένα πολύπλοκο πρόβλημα συρρικνωθεί σε ένα απλοποιημένο δίλημμα με λάθος τρόπο μπορεί να γεννήσει τερατώδεις και λανθασμένες υποδείξεις πολιτικής.

Εμείς εδώ απλώς θέλουμε να συζητήσουμε για ένα μικρό μέρος του τρόπου που σκέφτονται οι Ελληνες και αποφασίζουν για τις πολιτικές τους επιλογές στον βαθμό που αυτές σχετίζονται με την κατάσταση της οικονομίας. Αναφερόμαστε στο παραδοσιακό δίλημμα Αριστερά - Δεξιά και τις επιπτώσεις του στην οικονομική πολιτική. Είναι ένα κλασικό δίλημμα, εύκολα κατανοητό από τον πολύ κόσμο, με την ικανότητα στο παρελθόν να οριοθετεί εύκολα τους πολιτικούς σχηματισμούς. Οι πολιτικοί που προωθούν την επίμονη παρουσία του έχουν μεγαλώσει με αυτό το δίλημμα, γνωρίζουν τι σημαίνει, σε όρους του παρελθόντος συνήθως, και αισθάνονται ένα ιστορικό καθήκον να το προβάλλουν. Τελικά το κάνουν με σκοπό να αναμοχλεύσουν το θυμικό των ακροατών τους αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την ανάγκη να παραχθούν λύσεις για τα πραγματικά τους προβλήματα.

Σήμερα όμως η ελληνική οικονομία έχει αναπτύξει μια χαμηλής πτήσης προσδοκία μελλοντικής βελτίωσης της οικονομικής πίτας για τη χώρα η οποία συνοδεύεται από βαριές αβεβαιότητες. Οι αβεβαιότητες αυτές σχετίζονται με την ίδια την παραγωγική δομή της οικονομίας, τις τεχνολογικές εξελίξεις στον κόσμο και τη γεωστρατηγική θέση της χώρας μας. Μάλιστα αντιλαμβανόμαστε πλέον τελευταία μια μεγαλύτερη του συνηθισμένου ανάμειξη των εξωτερικών θεμάτων με τις εσωτερικές εξελίξεις, με αποτέλεσμα να μειώνεται η προβλεψιμότητα και να αυξάνεται η αβεβαιότητα.

Είναι, λοιπόν, ενεργό στη σημερινή ελληνική οικονομία το δίλημμα Αριστερά - Δεξιά; Με άλλα λόγια, εκφράζει μια πραγματικότητα έτσι ώστε εάν απαντηθεί να παράγει λύσεις για καθημερινά προβλήματα των Ελλήνων πολιτών; Πολύ φοβάμαι ότι εάν ερωτηθούν απλοί άνθρωποι όλοι θα αυτοτοποθετηθούν με ευκολία στην κλίμακα Ακρα Αριστερά έως Ακρα Δεξιά, αλλά εάν τους ρωτήσεις πόσο σημαντικό είναι για τα καθημερινά προβλήματα της ζωής τους θα δυσκολευτούν πολύ να βρουν απαντήσεις!
Αντιθέτως, φαίνεται ότι σήμερα το πραγματικό δίλημμα που αντιμετωπίζει η κοινωνία για την οικονομία είναι από τη μία μεριά «υπερφορολόγηση και κρατισμός με την αναδιανομή να έχει διασωστικό χαρακτήρα», ενώ από την άλλη είναι «αποφορολόγηση και δημιουργικότητα χωρίς αποκλεισμούς». Με άλλα λόγια, το κυρίαρχο θέμα στην ελληνική οικονομία είναι να εδραιωθεί μια δυναμική ανάκαμψη, να μεγαλώσει η οικονομική πίτα και να θεραπευτούν οι πληγές τη μεγάλη ελληνική ύφεση και όχι να γίνεται αναδιανομή της φτώχειας.

Οταν η αποφορολόγηση και η δημιουργικότητα αρχίσουν να λειτουργούν φέρνοντας αποτελέσματα, όταν δηλαδή θα υπάρχει ουσιαστικό περιεχόμενο (είτε άμεσο είτε προσδοκώμενο), τότε θα τεθεί το θέμα της αναδιανομής και τότε η σύγκριση (και σύγκρουση) των προνομιούχων και μη προνομιούχων θα αποκτήσει νόημα, αφού έχουμε ξαναορίσει, με τα νέα δεδομένα της εποχής, το περιεχόμενό τους.

Προς το παρόν, όμως, επιβάλλεται η εδραίωση της διαδικασίας μεγέθυνσης της οικονομικής ανάκαμψης. Στην πράξη, η διαδικασία της οργάνωσης της αναπτυξιακής πορείας μπορεί να αποδειχθεί δυσκολότερη και από την ίδια τη διάσωση της οικονομίας. Ομως για τον απλό πολίτη έχει μεταβληθεί σε θυμική επιθυμία. Γι’ αυτό και η επιδοματική πολιτική είναι πολιτικά αναποτελεσματική.

Είμαστε στην περίπτωση όπου η επιθυμία να ξαναζήσουμε καλύτερες ημέρες δεν έχει μόνο νοσταλγική υποστήριξη, αλλά και λογική θεμελίωση.