Πάνος Λουκάκος

Η τρέχουσα επικαιρότητα μας οδηγεί πάλι αυτές τις ημέρες μπροστά σε ένα λάθος αυτού του είδους. Το δέντρο με το οποίο ασχολούμαστε κατά προτεραιότητα είναι ποιος θα επικρατήσει στις εν εξελίξει εσωκομματικές διαδικασίες του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ. Το δάσος που αποφεύγουμε να κοιτάξουμε είναι πώς διαμορφώνεται σήμερα συνολικά το πολιτικό τοπίο και κυρίως πώς διαγράφονται οι πιθανές μελλοντικές προοπτικές του. Είναι φανερό, μέσα και μετά τη δεκαετή μεγάλη κρίση 2009 - 2019, ότι το πολιτικό διακύβευμα στην Ελλάδα δεν βρίσκεται ανάμεσα στους παλαιότερους παραδοσιακούς πόλους Δεξιά - Αριστερά. Το νέο διακύβευμα, αφού πλέον ξεμπερδέψαμε με το δίπολο μνημόνιο - αντιμνημόνιο και τους δημαγωγούς που το εκμεταλλεύτηκαν ακραία προς ίδιον όφελος, έχει τώρα ως κεντρικές όψεις τον συστημικό και τον αντισυστημικό πολιτικό χώρο.

Κοντά στο 20%

Ως έχουν σήμερα τα πράγματα, ο αντισυστημικός χώρος κινείται στο άκρο δεξιό και το άκρο αριστερό πεδίο του πολιτικού φάσματος και την αποχή. Στον ακροδεξιό αντισυστημικό χώρο συναντούμε το κόμμα του κ. Βελόπουλου, που πουλάει το φάρμακο εναντίον της φαλάκρας ενώ ο ίδιος είναι φαλακρός, αλλά και επιστολές του Ιησού, τον κ. Νατσιό, ο οποίος δηλώνει ο αυθεντικός προστάτης της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας, τον ατυχήσαντα κ. Στίγκα, εκπρόσωπο του ακόμη έγκλειστου Κασιδιάρη, την εσχάτως εμφανισθείσα, κακέκτυπο της Μελόνι, κυρία Λατινοπούλου και διάφορους άλλους με μικρότερες επιτυχίες στο ενεργητικό τους. Συνολικά ο χώρος αυτός, με κόμματα εντός και εκτός Βουλής, συγκεντρώνει ποσοστά της τάξεως του 20%, όπως έχουν δείξει οι τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά και οι συνεχώς διενεργούμενες δημοσκοπήσεις.

Στον ακροαριστερό αντισυστημικό χώρο κινούνται το ΚΚΕ, τελευταίο νεοσταλινικό κόμμα της Ευρώπης με λογικές πολιτικών Ιεχωβάδων, η κυρία Κωνσταντοπούλου, περί της πολιτικής ιδιομορφίας της οποίας καλύτερος μάρτυς είναι η θητεία της ως προέδρου της Βουλής, τα κοινοβουλευτικά υπολείμματα του ΣΥΡΙΖΑ (Κασσελάκης - Φάμελλος - Πολάκης - Αχτσιόγλου κ.λπ.), ο εκτός Βουλής «φονέας» μνημονίων και τραπεζών κ. Βαρουφάκης και άλλοι ατυχήσαντες συνάδελφοί του, όπως επί παραδείγματι ο επίδοξος εισβολέας στην Τράπεζα της Ελλάδος κ. Λαφαζάνης. Συνολικά η δύναμη αυτού του ακροαριστερού αντισυστημικού χώρου με τα εντός και εκτός Βουλής κόμματα υπολογίζεται σε ποσοστά της τάξης του 30%, σύμφωνα με τα αποτελέσματα εκλογών και δημοσκοπήσεων.

Κοινή συνισταμένη του ετερόκλητου ακροδεξιού και ακροαριστερού αντισυστημικού συμπλέγματος, ασφαλώς με αποχρώσεις και επιμέρους οριακές διαφοροποιήσεις, είναι ο αντιευρωπαϊσμός, ο εθνολαϊκισμός και η φιλορωσική πολιτική τοποθέτηση. Ας μην ξεχνούμε την ψήφο του Τσίπρα στα ευρωπαϊκά όργανα εναντίον των κυρώσεων στη Ρωσία για την εισβολή της στην Κριμαία, αλλά και το αποτέλεσμα του κωμικοτραγικού δημοψηφίσματος του 2015, στο οποίο ποσοστό άνω του 61% ψήφισε το ΟΧΙ, που ευθέως οδηγούσε την Ελλάδα εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ενδεικτικό βέβαια της πλήρους σύγχυσης αυτού του κόσμου που ψήφισε τότε αντισυστημικά, αλλά κατόπιν αποσυντονίστηκε πλήρως με την κωλοτούμπα Τσίπρα, είναι ότι ταυτόχρονα σε όλες τις δημοσκοπήσεις τασσόταν σε ποσοστό άνω του 70% υπέρ του ευρώ ως νομίσματος της χώρας.

Δεν αποτελούν τα δεδομένα αυτά ελληνικό φαινόμενο. Παρόμοια ασυνάρτητα γεγονότα εξελίσσονται την ώρα αυτή στην Ιταλία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Αυστρία, στην Ολλανδία και σε πολλές άλλες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Καταγράφεται δηλαδή σταθερή άνοδος της Ακροδεξιάς και κατά περίπτωση της Ακροαριστεράς, με κοινό παρονομαστή τον αντιευρωπαϊσμό, τον εθνικισμό, την αντιμεταναστευτική ρητορική, τον φιλορωσισμό και ειδικότερα, σε ορισμένες εκδοχές, τον φιλοπουτινισμό. Πρόκειται για εξελίξεις που στην πραγματικότητα ακυρώνουν, αν δεν διαλύουν, ήδη την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις πολιτικές με τις οποίες λειτούργησε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Αντισυστημική εξάλλου είναι και η ψήφος υπέρ του Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αλλά για να επανέλθουμε στην ελληνική πραγματικότητα, ένα κυμαινόμενο ανάλογα με τις περιστάσεις ποσοστό ψηφοφόρων της τάξεως του 40% έως 50% κινείται στον ευρύτερο συστημικό χώρο. Πρόκειται για τους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ. Είναι τα δύο κόμματα με σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό, μακριά από τα ακροδεξιά και ακροαριστερά κηρύγματα, τους εθνολαϊκισμούς, τις θρησκοληψίες, τους ρατσισμούς και τις φιλορωσικές προσεγγίσεις. Και πρόκειται για τα δύο κόμματα που με λάθη και παραλείψεις, αλλά τελικά με σταθερή κατεύθυνση, θεμελίωσαν τη Γ’ Ελληνική Δημοκρατία. Και ήταν τόσο ισχυρά τα θεμέλια που έβαλαν οι δύο αυτές πλευρές στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, η καθεμία με τις δικές της αντιλήψεις και τον δικό της τρόπο, ώστε άντεξαν τα θεμέλια αυτά τους μετέπειτα κραδασμούς, με αποτέλεσμα ούτε η μνημονιακή κρίση ούτε η τραγελαφική τετραετία ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. και Τσίπρα - Καμμένου να γκρεμίσουν το οικοδόμημα.

Οι νέες καταστάσεις που διαμορφώνονται σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, χαρακτηρίζονται από την άνοδο ακροδεξιών κυρίως αλλά και αριστερών αντισυστημικών δυνάμεων, τη μείζονα αύξηση της αποχής, καθώς και τη διοχέτευση ψήφων διαμαρτυρίας προς μικρές και συχνά γραφικές πολιτικές ομάδες, που κατά κανόνα δεν φτάνουν ή κατορθώνουν οριακά να αποκτήσουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Χαρακτηριστικά στην Ελλάδα, στις εκλογές του Μαΐου 2012 τα διάφορα μικρά αντισυστημικά κόμματα έλαβαν συνολικά 20% και δεν εισήλθαν στη Βουλή καθώς δεν πέρασαν το όριο του 3%. Στις εκλογές του Μαΐου 2023 αυτά τα κόμματα έφτασαν στο 16%. Ας σημειωθεί ότι πριν από το 2010 αυτή η ομάδα κομμάτων δεν είχε ποτέ ξεπεράσει αθροιστικά ποσοστά της τάξεως του 5%.

Αυτοδυναμία

Αυτά τα δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαίο να υπάρξουν οι σταθερές εκείνες που θα καθιστούν δυνατή τη διακυβέρνηση του τόπου στα αμέσως επόμενα ιδιαίτερα κρίσιμα -διεθνοπολιτικά και οικονομικά- χρόνια. Είναι φανερό ότι πολύ δύσκολα με τα σημερινά δεδομένα η Νέα Δημοκρατία θα συγκεντρώσει πάλι στις επόμενες εκλογές, όποτε και αν διενεργηθούν, ποσοστά που θα της δίνουν αυτοδυναμία. Είναι φανερό επίσης ότι δεν διαγράφεται στον ορίζοντα άλλο πολιτικό κόμμα που θα είναι πρώτο και θα μπορεί αυτό να κυβερνήσει αυτοδύναμα. Για τους λόγους αυτούς αποκτά ιδιαίτερη σημασία η ύπαρξη σήμερα μιας ισχυρής συστημικής αντιπολίτευσης που αύριο θα μπορεί να είναι ένας ικανός συστημικός κυβερνητικός εταίρος.

Ο διαλυόμενος εις τα εξ ων συνετέθη ΣΥΡΙΖΑ ούτε μπορεί ούτε πρόκειται να παίξει αυτούς τους ρόλους. Ετσι, δεν έχουν ευρύτερη πολιτική σημασία οι εσωτερικές του αντιπαλότητες, που ούτως ή άλλως έχουν προ πολλού εκφύγει των ορίων μιας στοιχειώδους σοβαρότητας. Αντίθετα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η προοπτική να βγει το ΠΑΣΟΚ σημαντικά ενισχυμένο από τις σημερινές εσωκομματικές διαδικασίες του, όποιος κι αν αναδειχθεί αρχηγός του. Διότι σύντομα θα αποδειχθεί ότι το ΠΑΣΟΚ θα γίνει -και πρέπει πάλι να γίνει- ένας απολύτως αναγκαίος παράγοντας για την κυβερνησιμότητα και την πολιτική σταθερότητα του τόπου, όπως υπήρξε και στα προηγούμενα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Αρκεί να αξιοποιήσει σωστά τις σημερινές ευκαιρίες.