Πάνος Λουκάκος

Για τους δύο πρώτους τα σχόλιά της ήταν μόνο αρνητικά. Για τον τρίτο μόνο θετικά. Ωστόσο, δεν ήταν μόνο η συνταξιούχος καγκελάριος που πυροδότησε τις συζητήσεις για τη δεκαετία της κρίσης και τους πρωθυπουργούς που τη χειρίστηκαν. Είναι και οι ίδιοι οι τρεις πρώην πρωθυπουργοί που τον τελευταίο καιρό προσπαθούν με κάθε τρόπο να κάνουν αισθητή την παρουσία τους.

Μαζί με τους τρεις και ένας τέταρτος, μετά από μία δεκαπενταετία πλήρους αφωνίας: ο Κώστας Καραμανλής. Και το ερώτημα είναι τι γυρεύει ξανά στο παζάρι αυτή η ομάδα των τεσσάρων πρώην; Η απάντηση είναι απλή και είναι μία λέξη: Δικαίωση. Δικαίωση για τα πεπραγμένα τους του παρελθόντος. Ο καθένας τους αναζητά τη δικαίωση για διαφορετικούς λόγους και τη διεκδικεί με διαφορετικούς τρόπους.

Με άκρα Δεξιά και ΑΝΕΛ

Ο Κώστας Καραμανλής αναζητά δικαίωση για να μην καταγραφεί οριστικά ως ο πρωθυπουργός που επί των ημερών του δρομολογήθηκε η οικονομική χρεοκοπία της χώρας και κατόπιν η είσοδός της στα μνημόνια. Ο Γιώργος Παπανδρέου για να μην καταγραφεί οριστικά ως ο πρωθυπουργός που επί των ημερών του παραδόθηκε η χώρα άνευ όρων στους δανειστές.

Ο Αντώνης Σαμαράς για να μην καταγραφεί οριστικά ως ο πρωθυπουργός που με τα Ζάππεια και τις αντιμνημονιακές κορόνες άνοιξε τον δρόμο για να περάσουν αμέσως κατόπιν, με οξύτερες αντιμνημονιακότερες κορόνες, ο Τσίπρας και ο Καμμένος. Και ο Τσίπρας για να μην καταγραφεί οριστικά ως ο πρωθυπουργός του ψευδεπίγραφου δημοψηφίσματος, της εν συνεχεία κωλοτούμπας, του τρίτου -πιθανώς όχι αναγκαίου- μνημονίου και της συμπόρευσης με την Ακρα Δεξιά των ΑΝ.ΕΛ.

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Ο Κώστας Καραμανλής παρακολούθησε ανέμελος την πορεία της χώρας προς τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Και όταν αντελήφθη ότι δεν υπάρχει σωτηρία, ευφυώς για τον ίδιο, άφησε την καυτή πατάτα στα χέρια του εξίσου ανέμελου Γιώργου Παπανδρέου. Και παρέμεινε από το 2010 έως το 2023 στη Βουλή άφωνος βουλευτής, εκλεγόμενος μάλιστα χωρίς σταυρό ως πρώην πρωθυπουργός, και χωρίς ποτέ να αναμειχθεί στις συγκρούσεις γύρω από τα μεγάλα προβλήματα της δεκαετίας των κρίσεων.

Αιφνιδίως εμφανίστηκε τώρα, κυρίως ως ομιλητής σε παρουσιάσεις βιβλίων. Και με το πρόσχημα αυτό επιτέθηκε εμμέσως πλην σαφώς στην κυβέρνηση Μητσοτάκη κυρίως για την πολιτική της στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα ζητήματα του Αιγαίου, αλλά και για τη διαγραφή Σαμαρά.

Αγνοώντας εντελώς τα προβλήματα της οικονομίας, στον εκτροχιασμό της οποίας και ο ίδιος ουσιαστικότατα επί των ημερών του συνέβαλε. Και ξεχνώντας προφανώς ότι ο ίδιος, έναν μόλις χρόνο μετά την εκλογή του ως προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, είχε διαγράψει με ασήμαντη αφορμή από την Κοινοβουλευτική Ομάδα και το κόμμα τον συνυποψήφιό του για την προεδρία Γιώργο Σουφλιά, τον Στέφανο Μάνο και τον Βασίλη Κοντογιαννόπουλο.

Τι μπορεί να θέλει ο Κώστας Καραμανλής με αυτή την αιφνιδιαστική του επανεμφάνιση στο πολιτικό προσκήνιο, καθώς μάλιστα δεν διεκδικεί ενεργό ρόλο στην πολιτική; Προφανώς να σβήσει τα διαχειριστικά πεπραγμένα του της περιόδου 2004-2009 όπου ήταν πρωθυπουργός και να γίνει ευρύτερα αποδεκτός ως ένας υπερκομματικός θεματοφύλακας εθνικών δικαίων. Πλην ματαίως, καθώς δεν υπάρχει τέτοιος πολιτικός χώρος.

Εντελώς διαφορετική είναι η περίπτωση του Γιώργου Παπανδρέου. Ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε διαγράψει από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος τον προκάτοχό του Κώστα Σημίτη λόγω διαφωνίας του σχετικά με την κύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας. Ως πρωθυπουργός παραιτήθηκε το 2011, αποχώρησε από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ το 2012, αποχώρησε και από κόμμα το 2015, ίδρυσε τότε το ΚΙΔΗΣΟ και έμεινε εκτός Βουλής μην ξεπερνώντας το όριο του 3%.

Επανήλθε στο ΠΑΣΟΚ - ΚΙΝ.ΑΛ. το 2018, απέτυχε το 2021 να επανεκλεγεί πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ηττώμενος στις εσωκομματικές εκλογές από τον Νίκο Ανδρουλάκη και έκτοτε παραμένει βουλευτής Αχαΐας. Ηδη, έχοντας πίσω του αυτή την αλλοπρόσαλλη πορεία, αναζητά τώρα έναν νέο ηγετικό ρόλο στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός ευρύτερου αντιδεξιού, κεντροαριστερού - αριστερού λαϊκού μετώπου, συμπίπτοντας σε αυτούς τους επί χάρτου σχεδιασμούς με τον Αλέξη Τσίπρα. Παράλληλα προσπαθεί σε κάθε προσφερόμενη ευκαιρία να δικαιώσει τα πεπραγμένα του ως πρωθυπουργού στην πρώτη περίοδο των μνημονίων και της κρίσης και να αποδώσει την ανατροπή του όχι σε ανεπάρκειες του ίδιου και των κυβερνήσεών του, αλλά σε συνωμοσία συμφερόντων. Πλην ματαίως.

Ο Αντώνης Σαμαράς ανέτρεψε την κυβέρνηση του Κώστα Μητσοτάκη το 1993. Ιδρυσε την Πολιτική Ανοιξη και διευκόλυνε την παραμονή του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία, προτείνοντας και υπερψηφίζοντας τον Κωστή Στεφανόπουλο ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας το 1995, αποτρέποντας έτσι τη διενέργεια πρόωρων εκλογών, που μαθηματικά θα κέρδιζε η Νέα Δημοκρατία του Μιλτιάδη Εβερτ. Εκτοτε έμεινε εκτός Βουλής, έως ότου τον επανέφερε στη Νέα Δημοκρατία ο Κώστας Καραμανλής ως ευρωβουλευτή.

Διαδέχτηκε τον Καραμανλή στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας και ύψωσε τη σημαία του αντιμνημονιακού αγώνα στα πρώτα χρόνια της κρίσης, διατυπώνοντας μάλιστα στα δύο Ζάππεια ουτοπικές προτάσεις για την έξοδο από την κρίση και τις σχέσεις με τους δανειστές. Ως πρωθυπουργός υπήρξε υπάκουος μνημονιακός, αν και, σύμφωνα με τη Μέρκελ, δεν προχώρησε σε συμπεφωνημένες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο η αρχική αντιμνημονιακή του ρητορική άνοιξε τον δρόμο στην επέλαση του Τσίπρα, που αποδείχτηκε ικανότερος και συνεπέστερος λαϊκιστής.

Ο Σαμαράς, ως γνήσιο πολιτικό τέκνο του Ευάγγελου Αβέρωφ, ποτέ δεν έκρυψε τις εθνικολαϊκιστικές καταβολές του και τους ακροδεξιούς προσανατολισμούς του. Με αυτόν τον εξοπλισμό κινείται και σήμερα ως γνήσιος εκπρόσωπος του εθνικού συμφέροντος που κατά την άποψή του κάποιοι, με επικεφαλής τον Μητσοτάκη και τον Γεραπετρίτη, είναι πρόθυμοι να ξεπουλήσουν στους Τούρκους. Αλλά και ως γνήσιος εκπρόσωπος των παραδοσιακών αξιών (πατρίδα - θρησκεία - οικογένεια) που απεμπολεί ο Μητσοτάκης χάριν των ομοφυλόφιλων, των μεταναστών και άλλων ιδιαίτερων ομάδων του πληθυσμού, εναντίον των δικαιωμάτων των οποίων σταθερά ψηφίζει στη Βουλή εκείνος.

Ασφαλώς, στην ηλικία που βρίσκεται σήμερα φανερά δεν στοχεύει στη δημιουργία μιας νέας Πολιτικής Ανοιξης. Διεκδίκησε έναν συμμετοχικό ρόλο στην πολιτική κατεύθυνση της Νέας Δημοκρατίας που αρνήθηκε να του παραχωρήσει ο Μητσοτάκης. Και τώρα, μετά και τη διαγραφή του, διεκδικεί τον ρόλο ενός γκουρού της εντός και εκτός Νέας Δημοκρατίας εθνικολαϊκιστικής Ακροδεξιάς. Πλην ματαίως, καθώς έχουν ήδη εμφανιστεί νέα φιντάνια σε αυτό τον χώρο.

Η σκευωρία της Νovartis

Τελευταίος -και χρονολογικά- των τεσσάρων είναι ο Αλέξης Τσίπρας. Μέσω των εκδηλώσεων του ινστιτούτου του, αλλά και της δραστηριότητάς του στο Συμβούλιο της Ευρώπης, δείχνει να ανησυχεί ιδιαίτερα για την άνοδο της Ακροδεξιάς, το Κράτος Δικαίου, την οικονομία και τα λοιπά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Δείχνει να ξεχνά ότι αυτός πρώτος σε όλη την Ευρώπη έκανε κυβερνητική συμμαχία ενός θεωρούμενου αριστερού κόμματος με την Ακροδεξιά του Καμμένου. Δείχνει να ξεχνά ότι ήταν ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης που έστησε τη δικαστική σκευωρία της Novartis εναντίον πολιτικών του αντιπάλων. Δείχνει να ξεχνά ότι η οικονομική του διαχείριση, το δημοψήφισμα και το αχρείαστο τρίτο μνημόνιο προκάλεσαν ζημιές δεκάδων δισεκατομμυρίων στην εθνική οικονομία. Και τώρα επιδιώκει να εμφανιστεί ως ο νέος, άφθαρτος και αναβαπτισμένος ηγέτης ενός νέου κεντροαριστερού - αριστερού μετώπου που θα ανατρέψει τον Μητσοτάκη. Πλην ματαίως, στον βαθμό που λειτουργεί η ανθρώπινη μνήμη.

Δεν ξέρω γιατί και πώς, αλλά γράφοντας αυτό το κείμενο ήρθαν στη μνήμη μου οι στίχοι από τους Τέσσερις Στρατηγούς στο έργο του Μπέρτολντ Μπρεχτ «Ο Κύκλος με την Κιμωλία»:

Τέσσερις στρατηγοί κινάν και παν
για πόλεμο στο μακρινό το Ιράν.
Ο πρώτος από πόλεμο δεν κάτεχε
ο δεύτερος στις κακουχίες δεν άντεχε.
Ο τρίτος ήταν υποκείμενο γελοίο
κι ο τέταρτος φοβότανε το κρύο.