Σταύρος Λυγερός

Αναζητώντας νέους συμμάχους όχι μόνο στους Γκρίζους Λύκους του Μπαχτσελί, αλλά και σε κύκλους του ηττημένου (από το 2012) κεμαλικού βαθέος κράτους, ο Τούρκος πρόεδρος μετατοπίσθηκε προς την κατεύθυνση της ιδεολογικής κατασκευής που έχει αποκληθεί "τουρκοϊσλαμική σύνθεση".

Δεν πρόκειται για κάτι καινοφανές. Έχει ρίζες στη μεταπολεμική πολιτική ιστορία της Τουρκίας. Στη δεκαετία του 1970, η Τουρκία αντιμετώπισε αφενός οικονομική κρίση, αφετέρου την έκρηξη της πολιτικής βίας. Το 1974 οι νεκροί από τις συγκρούσεις της άκρας Αριστεράς με την άκρα Δεξιά ήταν 27, το 1975 37, το 1976 108, το 1977 319, το 1978 σχεδόν 900 και το 1979 ξεπέρασαν τους 1.000.

Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η πολιτική βία τροφοδοτήθηκε από το "βαθύ κράτος" για να νομιμοποιηθεί στην κοινή γνώμη το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980. Ένα παράδειγμα: Το όπλο που χρησιμοποιήθηκε στα γεγονότα του Τσόρουμ, ως δήθεν επίθεση εναντίον των δεξιών από τους αριστερούς, ήταν το ίδιο όπλο που χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια εναντίον των αριστερών. Ο αρχιπραξικοπηματίας --τότε αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων-- στρατηγός Κενάν Εβρέν επικαλέσθηκε την ανάγκη επιβολής του νόμου και της τάξης για να δικαιολογήσει την κάθοδο των τεθωρακισμένων.

Στο νέο πολιτικό στερέωμα που διαμόρφωσε το πραξικόπημα με την απαγόρευση λειτουργίας των παλαιών κομμάτων μεσουράνησε το αστέρι του Τουργκούτ Οζάλ. Ο Οζάλ ήταν ένα πολιτικό υβρίδιο. Δυτικότροπος και ταυτοχρόνως ανατολίτης, κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των στρατηγών και να προωθηθεί από αυτούς στο κέντρο της πολιτικής σκηνής. Όταν το 1983 αποκαταστάθηκε ο κοινοβουλευτισμός και αφού είχε απαγορευθεί η συμμετοχή των παλαιών κομμάτων και των παλαιών πολιτικών στις εκλογές, το Κόμμα Μητέρας Πατρίδας του Οζάλ κυριάρχησε, αποσπώντας το 45% των ψήφων.

Το άνοιγμα του Οζάλ στο Ισλάμ

Στο ιδεολογικό επίπεδο, ο Οζάλ έκανε το πιο μεγάλο άνοιγμα προς το Ισλάμ, εγκαινιάζοντας μια ιδιότυπη σύνθεση του κεμαλισμού με το παραδοσιακό τουρκικό Ισλάμ. Οι δεσμοί του με τη μουσουλμανική αδελφότητα των Νακσιμπεντί ήταν στενοί. Το τάγμα αυτό έχει τις ρίζες του στον 13ο αιώνα και είναι η μήτρα όλων σχεδόν των ισλαμικών ταγμάτων στην Τουρκία. Επισήμως, απαγορευόταν η λειτουργία τέτοιων ταγμάτων, αλλά αυτά προκειμένου να αποφύγουν την απαγόρευση εμφανίζονταν σαν αδελφότητες.

Εκμεταλλευόμενος και την τάση των στρατηγών να χρησιμοποιήσουν τη θρησκεία για να εξουδετερώσουν την επιρροή της μαχητικής Αριστεράς, ο πρωθυπουργός πλέον Οζάλ κατάργησε τα νομικά φράγματα που εμπόδιζαν τις δραστηριότητες του Ισλάμ. Ουσιαστικά διαμόρφωσε ένα καθεστώς που συνδύαζε τις μετριοπαθείς ισλαμικές αρχές με τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό και τη στενή γεωπολιτική σύνδεση με τις ΗΠΑ.

Η οικονομική πολιτική του ερχόταν σε αντίθεση με τον παραδοσιακό κεμαλικό κρατισμό, αλλά εκείνη την εποχή φυσούσαν διεθνώς άλλοι άνεμοι. Αυτό που ενδιέφερε πρωτίστως τη στρατογραφειοκρατία ήταν να ελέγχει το πολιτικό σύστημα και να έχει τον πρώτο λόγο στην εξωτερική πολιτική και στην πολιτική εθνικής ασφαλείας. Το γεγονός ότι η δικτατορία του 1980 είχε συντρίψει τις πολιτικοκοινωνικές αντιστάσεις επέτρεψε στον Οζάλ να προωθήσει γρήγορα νεοφιλελεύθερου τύπου μεταρρυθμίσεις, οι οποίες άλλαξαν ριζικά το τοπίο στην οικονομία.

Προχώρησε σε κάποιες ιδιωτικοποιήσεις και στήριξε με πολλούς τρόπους τον ιδιωτικό τομέα, ιδιαιτέρως τους συνδεδεμένους με το πολιτικό Ισλάμ επιχειρηματίες της Ανατολίας. Κατά τη δεκαετία του 1980 η τουρκική οικονομία εμφάνισε υψηλό ρυθμό ανάπτυξης. Στην ίδια ακριβώς γραμμή κινήθηκε στη δεκαετία του 2000 η κυβέρνηση Ερντογάν, επιτυγχάνοντας, επίσης, υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Διαβάστε τη συνέχεια στο SLpress.gr