Στέφανος Τζανάκης

Σχεδόν μία εβδομάδα μετά – και λίγο πριν από την ολοκλήρωση των ερευνών για την ανεύρεση εγκλωβισμένων στις χιλιάδες κατασκευές που κατέρρευσαν ή έπαθαν πολύ σοβαρές ζημιές – ουδείς μπορεί να γνωρίζει τον αριθμό των αγνοουμένων που θα θεωρηθούν επισήμως νεκροί μέσα στις επόμενες ώρες.

Η αμηχανία της τουρκικής ηγεσίας παραμένει έντονη από τις πρώτες ώρες της τραγωδίας: ο Ερντογάν – πολιτικά κερδισμένος από τον σεισμό του 1999, που πρακτικά τον έφερε στην εξουσία τρία χρόνια μετά – βρίσκεται τώρα στριμωγμένος στη γωνία. Δεν είναι μόνον η έκδηλη αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί στις ανάγκες των εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν μείνει άστεγοι, χωρίς τροφή, νερό και κάθε είδους υποδομή. Είναι κυρίως τα σκάνδαλα των «φίλων του» εργολάβων στην κατασκευή των πολυκατοικιών που κατέρρευσαν, για τα οποία καταγγέλλεται ανοικτά ενόψει και των προεδρικών εκλογών.

Το πιθανότερο είναι ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν θα μπορέσει να αναστρέψει το εις βάρος του κλίμα, όπως διαμορφώθηκε μετά από την ανθρωπιστική καταστροφή που αντιμετωπίζει η Τουρκία: μία μικρή αναβολή των εκλογών – για την οποία προφανώς και συζητούν ήδη στην Άγκυρα – σημαίνει ότι οι εκλογές θα γίνουν στα μέσα του Ιουνίου. Πώς θα είναι τότε η κατάσταση; Θα έχει αλλάξει κάτι στη μοίρα των 13 εκατομμυρίων ανθρώπων, των οποίων η ζωή άλλαξε μέσα σε ένα λεπτό; Σίγουρα όχι – ακόμα και τα κοντέινερ που απαιτούνται για την στέγαση τόσων ανθρώπων, αλλά και οι υποδομές για να μπορέσουν στοιχειωδώς να καλύψουν τις ανάγκες τους είναι εξαιρετικά απίθανο να έχουν ολοκληρωθεί, έστω σε κάποιο βαθμό.

Αν σήμερα υπάρχει οργή στην Τουρκία, το πιθανότερο είναι ότι ως τον Ιούνιο ο Ερντογάν δεν θα μπορεί να σταθεί πολιτικά. Βεβαίως, είθισται στις εθνικές καταστροφές οι κοινωνίες να «πιάνονται» από τις ηγεσίες τους – αλλά αυτό συμβαίνει όταν οι ηγέτες δεν έχουν αντικειμενική ευθύνη για τις τραγωδίες. Η σχέση του Ερντογάν με τους «αμαρτωλούς εργολάβους» ωστόσο, ήταν μάλλον πασίγνωστη στηνΤουρκία.

Πώς μπορεί να αντιδράσει ο Ερντογάν; Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να ζητήσει τη γενναία συνδρομή της Δύσης, επικαλούμενος και την ανάγκη να συγκρατήσει τους επιζήσαντες εντός της Τουρκίας, προκειμένου να μην δημιουργηθεί ένα νέο, τεράστιο μεταναστευτικό κύμα από ανθρώπους που έχουν χάσει τα πάντα. Αλλά και αυτό θα πάρει χρόνο, δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη.

Θα μπορούσε να επικαλεστεί την ίδια την καταστροφή, που μοιάζει με εκείνη ενός πολέμου – και να επιδιώξει μία πολύμηνη αναβολή των εκλογών, που ούτως ή άλλως πολύ δύσκολα θα πραγματοποιηθούν μέσα σε 4 μήνες στις σεισμόπληκτες περιοχές: αρκεί να φανταστούμε μία περιοχή με πληθυσμό τρεις φορές εκείνον της Αττικής, με κάποιες χιλιάδες Ρικομέξ για να εκτιμήσουμε το μέγεθος του προβλήματος. Αλλά ακόμα κι αν το πετύχει, τι θα γίνει όταν έλθει η ώρα της κάλπης και ελάχιστα πράγματα θα έχουν γίνει για την ανακούφιση των πληγέντων, ενώ η αντιπολίτευση θα τον απειλεί με δικαστήρια για τις πολυκατοικίες που κατέρρευσαν; Αδιέξοδο…

Τι απομένει; Όχι πολλά: ο Ερντογάν φρόντισε σε όλη του τη διαδρομή προς την απόλυτη εξουσία να ακολουθεί τους συνταγματικούς τύπους – με δημοψήφισμα (το οποίο μάλιστα κέρδισε οριακά) άλλαξε το πολίτευμα και έγινε παντοδύναμος πρόεδρος. Τίποτα δεν αποκλείει, ωστόσο, να επιχειρήσει να διαβεί τον Ρουβίκωνα αυτή τη φορά – και να βάλει το σύνταγμα στο ψυγείο.