Στέφανος Τζανάκης

Παράλληλα, είναι η μεγαλύτερη περίοδος σταθερής αύξησης του βιοτικού επιπέδου, παρά το τεράστιο πισωγύρισμα για το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας που προκάλεσαν τα Μνημόνια: αν σκεφτεί κανείς ότι το «ελληνικό όνειρο» της Συνθήκης των Σεβρών κράτησε – δεν κράτησε τρία χρόνια και το «οικονομικό θαύμα» του Ελευθέριου Βενιζέλου τέσσερα, αν σκεφτεί κανείς τους πολέμους, τον Εμφύλιο, τότε η σταθερότητα των τελευταίων δεκαετιών είναι πρωτοφανής.

Η Ελλάδα δεν ήταν ποτέ κάτι περισσότερο από μία πολύ φτωχή χώρα: Η μετανάστευση που ξεκίνησε από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα και κλιμακώθηκε τη δεκαετία του ΄50 και του ΄60 – μπροστά σε εκείνα τα φαινόμενα, το brain drain που έφερε η οικονομική κρίση είναι μεν μία πληγή, αλλά δεν υπάρχει σύγκριση με το παρελθόν.

Ποιοι ήταν εκείνοι που σφράγισαν τη Μεταπολίτευση; Προφανώς, το βασικό πρόσωπο είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Επιστρέφοντας από το Παρίσι εν μέσω βαθιάς κρίσης μετά από 11 χρόνια αυτοεξορίας, φρόντισε να κλείσει τις πληγές του Εμφυλίου νομιμοποιώντας το ΚΚΕ, ενώ έλεγξε με αριστοτεχνικό τρόπο, τόσο το πολιτειακό, όσο και τα «σταγονίδια» της χούντας στο στράτευμα, που δεν ήταν και τόσο λίγα εκείνη την εποχή.

Παράλληλα – και αυτό είναι το πιο σημαντικό για τη συνέχεια – ήταν εκείνος που έβαλε την Ελλάδα στην πορεία προς την τότε ΕΟΚ, την Ενωμένη Ευρώπη, όπως λέμε σήμερα. Η απόφασή του εκείνη άλλαξε πολλά σε μία χώρα που είχε πρακτικά απομονωθεί την περίοδο της χούντας – και έφερε την φτωχή Ελλάδα σε ένα κλαμπ στο οποίο συμμετέχουν κάποιες από τις ισχυρότερες οικονομίες – και δημοκρατίες - στον Κόσμο.

Το δεύτερο πρόσωπο της Μεταπολίτευσης είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου, η παρουσία του οποίου πρακτικά συμπλήρωσε εκείνη του Καραμανλή: Αναλαμβάνοντας πρωθυπουργός μόλις 22 χρόνια μετά από την λήξη του εμφυλίου, κατάφερε να δώσει ισχυρή φωνή και παρουσία στο – μεγάλο – κομμάτι της κοινωνίας που ήταν για χρόνια όμηρος των φακέλων και των «κοινωνικών φρονημάτων». Όλο αυτό όμως δεν έγινε μέσω μίας αναδρομικής εκδίκησης που θα έφερνε έναν νέο διχασμό, αλλά μέσω της συμφιλίωσης με την ιδέα ότι τα πάθη της δεκαετίας του ΄40 και το ΄50 ανήκαν στο παρελθόν. Παράλληλα, με τον θεσμικό εκσυγχρονισμό που επέβαλε την πρώτη πενταετία της διακυβέρνησής του, ο Παπανδρέου ξεκίνησε την πορεία κοινωνικής σύγκλισης με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Ο διάδοχός του στην πρωθυπουργία, ο Κώστας Σημίτης είναι το τρίτο πρόσωπο που σημάδεψε την Μεταπολίτευση: H σύγκλιση πλέον αφορούσε την οικονομία, ξεκινώντας από τις υποδομές, αλλά και το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο. Μπορεί όλα αυτά να διακόπηκαν με αγριότητα λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά μετά από οκτώ δύσκολα χρόνια, η πορεία προς τη σύγκλιση άρχισε ξανά από το 2019.

Τα χρόνια των Μνημονίων ήταν – πέρα από όλα τα άλλα – και ένα τεστ για την ελληνική κοινωνία. Ένα τεστ πολύ ρεαλιστικό, με θύματα, με απώλειες, με δημοψηφίσματα που έκαναν το «όχι», «ναι», με άφθονο λαϊκισμό και επιστροφή σε έναν μίνι δικομματισμό για κάποια χρόνια. Όμως, αυτό που φάνηκε να γίνεται το 2012 – ο θρυμματισμός της πολιτικής μας σκηνής – ξεπεράστηκε μετά από επτά χρόνια. Βεβαίως, η νέα ισορροπία δεν έχει βρεθεί ακόμα, αλλά εφόσον ξεπεράσαμε τα πολύ δύσκολα, μπορούμε να ξεπεράσουμε τα εύκολα…