Στέφανος Τζανάκης

Εξίσου εντυπωσιακή ήταν και η αφωνία του πολιτικού κόσμου για την εξέλιξη: ούτε το λαλίστατο υπουργείο Οικονομικών - που κατά τα άλλα δεν αφήνει πέτρα να πέσει κάτω - ούτε η αντιπολίτευση μπήκαν στον κόπο να σχολιάσουν αυτή την εξέλιξη, που ακούγεται σαν ένα ηχηρό καμπανάκι για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.

Το εμπορικό έλλειμμα προκύπτει από την διαφορά της αξίας των εισαγωγών από τις εξαγωγές. Όταν αυξάνεται, τα πράγματα δεν πάνε καλά - σημαίνει ότι ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε. Κάπως έτσι βρεθήκαμε το 2009 στη δίνη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και περάσαμε μία δεκαετία σε μνημονιακό καθεστώς.

Βεβαίως, δεν είμαστε στο 2009 - για παράδειγμα, δεν υπάρχουν σε ισχύ κίνητρα για την απόκτηση θηριωδών SUV αυτοκινήτων όπως τότε και η δημοσιονομική προσαρμογή συνεχίζεται, παρά το γεγονός ότι βιώσαμε μία διετία πανδημίας που ώθησε την υφήλιο σε δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Επίσης, το χρέος της χώρας υπόκειται στις ρυθμίσεις που έγιναν την εποχή των Μνημονίων και η Ελλάδα δανείζεται σήμερα φθηνότερα από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Σωστά - μόνον που αυτό ίσχυε και το 2009, όταν η χώρα μας δεν είχε απλώς την επενδυτική βαθμίδα, αλλά Α+++, μαζί με τη Γερμανία και τις άλλες μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης, αλλά δεν εμπόδισε την εθνική κατρακύλα μέσα σε μερικούς μήνες.

Πώς αντιμετωπίστηκε τότε η ελληνική κρίση; εκτός όλων των άλλων, με την περιβόητη εσωτερική υποτίμηση - με την ριζική μείωση των μισθών και των συντάξεων, που από τη μία πλευρά μείωσαν τη ζήτηση και από την άλλη έδωσαν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις, οι οποίες πράγματι αύξησαν εντυπωσιακά τις εξαγωγές.

Ωστόσο, η βαθιά περικοπή των εισοδημάτων μισθωτών και συνταξιούχων οδήγησε σε μεγάλες ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό: όλοι θυμούνται τις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου του 2012, που ήταν ο προάγγελος της διακυβέρνησης των «αντιμνημονιακών», που έγινε πράξη από τον Ιανουάριο του 2015 ως τον Ιούλιο του 2019.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κέρδισε άνετα τις εκλογές του 2019 υποσχόμενος επιστροφή στην κανονικότητα - κάτι που η πλειοψηφία μετέφρασε, πέρα από την αυτονόητη απαλλαγή από την κυβέρνηση Τσίπρα - Καμμένου ως επιστροφή στο 2009 και στα ήθη του. Για την δεύτερη τετραετία δεν χρειάστηκε παρά η αλλοπρόσαλλη προεκλογική εκστρατεία του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος επιστράτευσε όλη του την πολιτική φαντασία για να προτείνει περίεργα κυβερνητικά σχήματα με τη συμμετοχή 5-6 κομμάτων, φοβίζοντας δικαιολογημένα την μεγάλη πλειοψηφία. Για την τρίτη, τι θα χρειαστεί, τώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ διαλύεται στα εξ ων συνετέθη;

Η συνταγή των φορολογικών υπερεσόδων σε μία οικονομία που συνεχίζει με το ίδιο παραγωγικό μοντέλο αγοράζοντας περισσότερα από όσα παράγει δεν μπορεί να πάει μακριά, ούτε οικονομικά, ούτε πολιτικά. Ναι, περιορίζεται έτσι η ζήτηση και αποφεύγονται ακόμα χειρότερες επιδόσεις στο ισοζύγιο, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας τα βγάζει πέρα όλο και πιο δύσκολα. Δεν έχει καμία σημασία αν μειώνονται οι άμεσοι φόροι, αν στο τέλος της χρονιάς ο κάθε πολίτης έχει πληρώσει πολύ περισσότερα σε φόρους, έστω κι αν είναι έμμεσοι, χωρίς μάλιστα να νιώθει ότι υπάρχει έστω και σε κάποιο βαθμό ανταποδοτικότητα, για παράδειγμα στην Υγεία και την Παιδεία.

Η πρόσφατη ιστορία μας έχει διδάξει ότι όταν συμβαίνει αυτό, οι πολιτικές επιλογές τείνουν να ξεφεύγουν από την «κανονικότητα». Και κανείς δεν γνωρίζει αυτή τη στιγμή αν και ποιος θα μπορέσει να καβαλήσει το κύμα της νέας αντισυστημικότητας